«Qazaqstannyń Qurmetti qurylysshysy», Ekinshi dúnıejúzilik soǵystyń ardageri Jansha Janasov kózi tiri bolsa, 15 naýryzda 100 jasqa tolar edi. Ataqty Rahymjan Qoshqarbaevtyń maıdandas dosy bolǵan, Polshany azat etý úshin shaıqasqan, Berlındi alýǵa qatysqan qazaq ofıseriniń erligi, beıbit ómirde 60 jyldaı eńbek etken, úsh birdeı munaı óńdeý zaýytynyń qurylysyna atsalysqan Jansha Janasulynyń ómir joly – jas urpaqqa ónege.
Janasov Jansha Janasuly 1924 jyly 15 naýryzda Qaraǵandy oblysy, Ulytaý aýdanynyń Qarsaqpaı aýylynda dúnıege kelgen. Soǵys bastalǵanǵa deıin toǵyz synypty bitiredi. 1942 jyly 18 jasynda ásker qataryna shaqyrylyp, aldymen serjant mektebinde oqıdy. Ol kisiniń bolashaq Batyr qazaq Rahymjan Qoshqarbaevpen tanystyǵy osy jerden bastalǵan-dy. Ekeýi de serjant mektebinde, keıin Frýnzede jaıaý ásker – áskerı ýchılıshesinde de birge oqıdy, maıdanǵa da birge attanady. Jansha 1-shi Belarýs maıdanynyń 23-gvardıalyq dıvızıasynda, al Rahymjan 150-dıvızıada soǵysqan. Jansha Janasov marshal Georgıı Jýkovtyń basshylyǵymen 1-shi Belarýs maıdanynyń atqyshtar vzvodynyń komandıri laýazymynda shaıqasty. Maıdandas dostar sodan keıin soǵys aıaqtalǵanda ǵana qaıta qaýyshady.
– Biz Magdebýrg qalasynda kezdeısoq kezdestik. Vzvodqa shekaradan ótýge tyrysqan nemisterdi kúzetip, tutqynǵa alý úshin shekara bólimi berildi. Men ózimniń ýchaskemdi motosıklmen aralap júrgende kezdeısoq basqa vzvodtyń ýchaskesine kirip kettim. Sol jerde Rahymjandy kezdestirip, úsh kún boıy birge boldyq. Keıin Germanıada biraz ýaqyt birge qyzmet ettik. Al elge aman-esen oralǵan soń, Almatyda jıyrma jyldan astam ýaqyt jaqyn aralasyp kettik, balalarymyz da joldas boldy, – degen edi ardager bir esteliginde.
Jansha Janasuly vzvodymen búkil Eýropany júrip ótip, Polshadaǵy shaıqastarǵa qatysty. Ásirese, Vısla ózenin alý kezinde Varshava mańyndaǵy shaıqastar surapyl boldy.
– Men tabanymnan syz óte júrip, búkil Eýropany jaıaý araladym. Negizinen ormanda, jaýyn-shashynnyń astynda, qar jastana uıyqtadyq. Eger eldimeken kezdesse, biz qýandyq, óıtkeni jergilikti turǵyndar túneýge kirgizetin. Birinshi aýyr synaq – Vısla ózeninen ótý boldy. Kópir joq, arǵy jaǵaǵa qoldan jasalǵan pontondyq kópirler arqyly óttik. Jasyrynatyn jer joq, sen kópirde ashyq nysana bolyp turasyń, al nemister bolsa, kókten de, jerden de oq jaýdyryp jatyr, sol jaǵalaýdan artılerıamen sulatyp, al ushaqtardan bombalaıdy. Bomba kópirge túsken kezde ony dereý jóndeýge kirisedi, qosymsha tirektermen bekitedi, al sarbazdar kútýge májbúr, sol kezde taǵy da oqtyń astynda qaldy. Kóbisi sol jerde qaza tapty. Bul – jan berisip, jan alysqan shaıqas boldy, – dep esine alǵan edi soǵys ardageri suhbattarynyń birinde.
Vzvodty basqarǵan jas ofıser sol joly «Varshavany azat etkeni úshin» medalimen marapattalady. Jansha Janasuly Berlınge «qaqpa» ashqan Oder ózenin alý shaıqastaryna qatysty.
Sondaı-aq, Jansha Janasuly 1945 jyldyń 16–19 sáýiri aralyǵynda Berlınniń shyǵysynda ornalasqan Zeelo bıiktikteri úshin batyl shaıqasty, sodan keıin Berlınge jalpy shabýyl jasaldy. 17 sáýirde vzvod komandıri Al-Oderdiń jaǵasynda (Oderdiń jeńderi) jaraqat alyp qalady. Jeńis týraly jańalyqty ol gospıtálda estıdi.
Soǵys ardageri Jansha Janasov «Qyzyl juldyz» jáne «İ dárejeli Otan soǵysy» ordenderiniń kavaleri, «Varshavany azat etkeni úshin», «Berlındi alǵany úshin» medalderiniń ıegeri, Iosıf Stalınniń atynan quttyqtaý hat alǵan ofıser.
Jansha Janasuly soǵys týraly aıtqandy unatpaıtyn. Ardager «soǵystyń aty soǵys, onyń óz minezdemesi bar, ony dáriptep keregi joq» dep otyratyn. Ol kisi saıasat beıbit jolmen júrgizilýi kerek degen senimde boldy. Jansha Janasovtyń beıbit ómirdegi eńbek joly alpys jyldan asady. Onyń qyryq jylyn metalýrgıa salasyna arnaǵan.
Beıbit ómirge oralǵan Jansha ary qaraı oqý kerektigin túsinedi. 30 jasynda tórt balasy bar azamat oqý týraly sheshim qabyldaıdy. Ómir onyń durys ekenin kórsetti. Qaraǵandy taý-ken ınstıtýtyn bitirip, «taý- ken ınjeneri-elektromehanıgi» mamandyǵyn meńgerip shyǵady. Eńbek jolyn Qanysh Sátbaev atyndaǵy Jezqazǵan taý-ken metallýrgıa kombınatynda quıý-mehanıkalyq zaýytynda bastaǵan. Ol qatardaǵy ınjenerden bastap, on alty jylda zaýyt dırektory laýazymyna deıin ósedi.
Bilimdi, uıymdastyrýshylyq qabileti zor Jansha Janasuly 1966 jyly Almatyda tústi metalýrgıa mınıstrligine «Qazsvetmetremonttyń» bas ınjeneri laýazymyna aýystyryldy. 1971 jyly ol Qazaqstannyń barlyq ónerkásiptik obektilerin salýmen jáne paıdalanýǵa berýmen aınalysatyn «Qazmehanomontaj» tresiniń basqarýshysy bolyp taǵaıyndaldy.
Sondaı-aq, Jansha Janasuly Qaraǵandy metalýrgıa kombınatynyń qurylysyna qatysty, Shymkent munaı-hımıa zaýytynyń qurylysyna, sondaı-aq Gýrev, Shymkent jáne Pavlodar munaı óńdeý zaýyttarynyń jabdyqtaryn salý men montajdaýǵa jáne munaı qubyrlaryn salýǵa úles qosqan azamat.
Jansha ata jubaıy Qadısha apamyzben 75 jyl otasyp, baqytty ǵumyr keshti. Ol kisilerdiń uldary da ákeleriniń izin basyp, ınjener mamandyǵyn meńgeripti. Qarıanyń jas urpaqtyń tárbıesine qatysty oılary jańashyldyǵymen erekshelenetin.
– Jastarymyz zaman talabyna saı jańa tehnologıalarǵa, tehnıkalyq mamandyqtarǵa, ǵylymǵa den qoıýlary kerek. Tek qana joǵary bilim alýǵa umtylmaý kerek. Tamasha jumysshy biliktilikteri bar, mysaly, retteýshi, montajdaýshy sıaqty. Shet tilderin kóbirek meńgergenderi durys, – degen-di Jansha ata.
Elimizdiń metalýrgıa salasyn damytýǵa qosqan eseli eńbegi úshin Jansha Janasov «Eńbek Qyzyl Tý» ordenimen, QazKSR Joǵarǵy Keńesiniń Qurmet gramotasymen marapattalǵan, «Qazaqstannyń qurmetti qurylysshysy» ataǵyna jáne «Qazaqstan Respýblıkasyna sińirgen erekshe eńbegi úshin» zeınetaqyǵa ıe boldy.
Aına ESKENQYZY