Qasıetti Ramazan aıynda orazaǵa qatysty jıi qoıylatyn birqatar saýaldy jaýaptarymen usynamyz. Bul jańadan aýyz bekitken jamaǵat úshin qajet bolar.
- Namaz oqymaıtyn adamnyń oraza ustaýyna bola ma?
– Oraza – jeke-dara qulshylyq. Namaz oqymaǵan adam da oraza ustaı alady. Namaz oqymaıtyn kisi oraza arqyly dinge birtaban jaqyndap, keler jyldary namazǵa jyǵylýy ábden múmkin. Oraza ustaǵan kisige «Orazań qabyl bolsyn!» dep demeý berip, musylmanshylyqqa danalyqpen shaqyrý – árbir sanaly musylmannyń mindeti.
- Uıyqtap qalyp, sáresini ótkizip alǵan kisiler ne isteıdi?
– Sáresi ishý – paryz emes. Uıyqtap, ıakı basqa sebeptermen sáresini ótkizip alǵandar eshteńe iship-jemesten oraza ustaýyn ary qaraı jalǵastyra beredi. Biraq sáresini jiberip almaýǵa tyrysqan jón. Hadıste: «Sáresi ishińizder, sebebi, sáreside bereket bar. Bir jutym sý ishseńder de, sáresini tastamańdar. Sebebi, sáresige turǵandarǵa Alla Taǵala raqym etip, perishteler keshirim tileıdi», – delingen. Sáresi ishý adamǵa kúsh beredi, kúndizgi jumystaryn tyńǵylyqty atqarýǵa, ǵıbadattaryn kemshiliksiz oryndaýǵa kómektesedi. Buǵan qosa, sáresige turǵan kisi súnnet saýabyn alady.
- Aýyz bekitkende tis pastasyn qoldanýǵa bola ma?
– Tisti múmkindiginshe sáresi ýaqyty shyqpaı turyp jýyp alǵan abzal. Al ol múmkin bolmaǵan jaǵdaıda tamaqqa ketpeıtindeı etip asa saqtyqpen jýýǵa ruqsat etiledi.
- Aýzy berik adamǵa ózen-kólge túsýge bola ma?
– Oraza kezinde salqyndaý, jeńildeý maqsatynda ózen-kólge, t.b. jerlerge shomylýǵa nemese ǵusyldanýǵa bolady. Bul orazany buzbaıdy. Tek aýyzdan ne murynnan ishke sý ketip qalmaýyn baıqaý kerek.
- Krem jaǵý orazany buza ma?
– Teridegi usaq tesikter arqyly et pen teriniń arasyna sińetin zattar orazany buzbaıdy. Mysaly, krem jaǵý, maı jaǵý, sýdyń ishinde uzaq turý, jaranyń betine dári tańý, t.b. Tek krem ne maıdy jaqqan kezde tym qalyńdatpaǵan jón. Sebebi, qalyń jaǵylǵan krem ne maı dáret alǵanda sýdy terige jetkizbeýi múmkin. Al terige sý tımegen soń dáret durys bolmaıdy.
- Tis juldyrsa ne bolady?
– Eger adam oraza kezinde tis juldyrtatyn bolsa, onda onyń orazasy buzylmaıdy. Tis julǵannan keıingi aqqan qannyń ishke ketip qalmaýyn baıqaý kerek. Eger tisinen aqqan qandy jutyp qoıǵan jaǵdaıda, tek sol kúngi orazanyń qazasyn óteıdi.
- Kózge dári tamyzý orazany buza ma?
– Buzbaıdy. Sebebi, kóz ben ishki qýystyń (tamaq) arasynda baılanys joq.
- Qulaq pen murynǵa dári tamyzý she?
– Qulaq pen murynǵa dári tamyzý orazany buzady. Óıtkeni, ekeýiniń ishki qýyspen (tamaqpen) baılanysy bar. Iaǵnı dáriniń tamaqqa ótip ketý qaýpi bar.
- Oraza kezinde asqazandy medısınalyq quraldyń kómegimen teksertýge (zond jutýǵa) bola ma?
– Eger ishke kiretin tarapy qurǵaq bolsa oraza buzylmaıdy, al eger ishke kiretin jaǵyna maz ne bolmasa sol sekildi zattar jaǵylsa, oraza buzylady.
–Astyń dámin kórý orazany buza ma?
– Eger tamaqqa as ketip jutynbasa, buzbaıdy.
Taqyrypqa oraı
Kúndelikti ádetterińizde ózgeris bar ma?
Jumahmet JAILAÝBAI, dintanýshy:
Orazanyń san qyry bar. Solardyń biri – ózińdi-óziń tárbıeleý. Men 5 jyl nemese 10 jyl boıyna oraza ustap kelemin dep maqtanyshpen aıtyp otyratyndardy kórip júrmiz. Birinshiden, oraza – Alla men pendeniń arasyndaǵy syr. Ony jarıalap, maqtanyshpen aıtý – orazanyń barlyq saýabynan aıyrylý degen sóz. Ekinshiden, 10 jyl oraza ustadyńyz deıik. Qabyl bolsyn! Biraq osy jyldarda minez-qulqyńyzda, kúndelikti ádetterińizde ózgeris bar ma? Álde aýzyńyzdy asha salyp, temekiniń tútinimen «jylap» kórisip, Ramazan aıy bitisimen araqpen shólińizdi basyp júrsiz be? 10 jylda eń bolmasa 5 jaman ádetińizden ajyraı aldyńyz ba?
Júregińizge jylýlyq ornap, aǵaıyn-týysyńyzben ara qatynasyńyz jaqsardy ma, bireýge degen ishki qyjylyńyz tarqady ma? Eger osy aıtqandardyń bári burynǵydaı bolsa, sizdiń 10 jyl oraza ustaǵanyńyz, basqany aıtpaǵanda, eń aldymen, ózińizge kerek pe? Sondyqtan orazany kópten qalmaıyn degen oımen emes, Allanyń pendesine buıyrtqan qasıetti aıynda jaman minez ben jaǵymsyz ádetterimnen arylyp, aınalama jaqsylyqtan jylý syılap, ózimdi tárbıeleıin degen nıetpen ustaǵan áldeqaıda qaıyrly. Oraza ustaǵanda oıyńyzda osyndaı nıet turatyn bolsa, boıyńyz da soǵan úıreneri sózsiz.
Ázirlegen Nurjamal ÁLİSHEVA.