Ramazan aıynda oraza ustaý barysynda densaýlyqqa qatysty eskeretin mańyzdy máseleler bar.
Bul týraly Almaty-akshamy.kz Elorda.info saıtyna silteme jasaı otyryp habarlaıdy.
Máselen, aýyzashar kezinde apyl-ǵupyl tamaqtaný, sáresine turmaý, maıly tamaq ne táttini kóp jeý sekildi áreketter densaýlyqqa zıanyn tıgizýi múmkin. Sol úshin Túrkıanyń tamaqtaný jáne dıeta mamany Hande Seven Avýk Ramazan aıynda oraza ustaýshylarǵa myna 10 qatelikke urynbaýdy eskertip, óz keńesterin beredi, dep jazady QMDB saıty.
Apyl-ǵupyl tamaq jeý
Sáresinen aýyzasharǵa deıin ash júrgendikten, qandaǵy glúkozanyń deńgeıi túsip ketedi. Bul adamda aldyna kelgenniń bárin bir sátte jalmap jep qoıý sezimin oıatady.
Al, asyǵys-úsigis, apyl-ǵupyl tamaq jeý glúkozanyń bir sátte kóterilýine jáne aýyzashar dastarhanynan keıin birden uıqynyń kelýine, sondaı-aq bas aýrýyna sebep bolady. Sonymen qatar, tamaqty ábden shaınamaı juta salǵandyqtan, aǵzańyzda toqtyq gormony bólinip úlgermeı, budan qaryn toımaǵandaı bop, nebir kóz jaýyn alar tátti tamaqtardan bas tarta almaı, qajetti mólsherden kóp tamaqtanyp qoıýyńyz múmkin. Budan asqazanyńyz as qoryta almaý problemasyna dýshar bolyp, Ramazannan keıin salmaq qosý problemasyna tap bolasyz.
Sáresine turmaý
Eger siz «Sáresine turmaı-aq, tamaqty keshteý iship jatarmyn, uıqym bólinbesin» deseńiz, densaýlyǵyńyzdy taǵy bir oılańyz. Sáresine turmasańyz, kelesi kúni aýyzasharǵa, tipti, ashyǵyp jetesiz. Bul joǵaryda jazǵanymyzdaı, taǵy da tamaq jeý júıeńizdiń buzylýyna ákep soǵady. Buǵan qosa, sáresinde jeıtin jumyrtqa, sút, irimshik, nan, aıran, jemis-jıdek, qyzanaq, qıar sekildi qunarlylyǵy joǵary tamaqtar jemegendikten, júıesiz tamaqtanýdan týyndaıtyn densaýlyq problemalaryna shaldyǵýyńyz múmkin. Al, Ramazanda bir mezgil ǵana tamaqtaný energıa jetispeýshiligine ákep soǵyp, álsizdik, bulshyq et atrofıasy, osteoporoz, shashtyń túsýi, anemıa sekildi aýrýlarǵa jol beredi.
Maıly tamaq jeý
Maıly tamaqtardyń asqazanda qorytylý ýaqyty uzaq ári sińýi baıaý. Sondyqtan da, sáresi jáne aýyzashar kezinde maıǵa qýyrylǵan, maıly, soýsty jáne kremdi tamaqtardan aýlaq bolyńyz.
Ásirese, aýyzashar ýaqyty óte kesh, al aýyz bekitý ýaqyty uzaq bolǵandyqtan, sondaı-aq sáresin ishe salyp, jatyp qalatyn jaǵdaılar jıi bolatyndyqtan, aǵzada zat almasý prosesi (metabolızm) baıaýlaıdy, al, maıly tamaqtar jyldam salmaq qosýyńyzǵa sebep bolady. Dámine qyzyǵyp, qýyrylǵan tamaq jegennen góri peshte pisirilgen, otta qaqtalǵan, býǵa ne sýǵa pisirilgen degen sekildi densaýlyqqa paıdaly ádistermen daıyndalǵan tamaqtardy paıdalanyńyz.
Jemis-jıdekti artyq ne kem jeý
Maýsymdyq jemister, ásirese, boıynda A, S dárýmenderi bar, talshyqty, antıoksıdantty, shyryndy jemister – salaýatty tamaqtanýdyń bas tartpas azyqtary.
Júrek, bulshyqet, býyn aýrýlarynan jáne qaterli isikten qorǵaıtyn eń mańyzdy azyqtardy qamtıtyn jemis-jıdekterdi az ne shekten tys kóp paıdalaný densaýlyq problemalaryna ákep soqtyrady. Aýyzashar men sáresi arasy óte qysqa bolǵandyqtan, keıde jemis-jıdek jeýdi umyttyryp jiberedi.
Degenmen, jemis-jıdekti shekten tys kóp jeý de qaýipti. Sondyqtan da, Ramazanda 2-3 porsıa ǵana jemis-jıdekjeńiz. Áıtpese, ásirese, qaýyn, qarbyz, injir, júzim, qurma sekildiquramynda qanty bar jemis-jıdekter beldiń aınalasyna maı jınalýyna sebep bolady.
Sút ónimderin az paıdalaný
Sút, aıran, irim shik, qurt sekildi azyqtar sapaly proteın, kálsı, fosfor, myrysh sekildi mıneraldar men V6, V12 sekildi mańyzdy dárýmenderdiń qaı nar kózi.
Sút jáne sút ónimderiniń qunarlylyǵy jaǵynan aıran probıotıkterge baı. Ramazan aıynda júıeli túrde paıdalanylǵan jaǵdaıda ish jeldenýi, as qorytpaýshylyq, ish qatý sekildi as sińirý problemalaryna jaqsy áser etýimen qatar, boıǵa qýat berip, aýrýlarǵa qarsy qorǵanys qyzmetin jaqsartady. Sonymen qatar, qajetti suıyqtyqtyń ornyn toltyrýdy da qamtamasyz etedi. Sáresi men aýyzasharda ne jeńil-jelpi as retinde kúnine 2 staqan sút ne aıran sekildi sút ónimderin paıdalaný kerek. Sút ónimderin paıdalanýdy azaıtý bulshyqet atrofıasy, osteoporoz, as qorytpaý sekildi problemalarǵa jol berýi múmkin.
Jetkilikti mólsherde sý ishpeý
Adam aǵzasynyń ortasha 60 paıyzyn quraǵan sýdy jazdyń ystyq kúnderinde terleý arqyly joǵaltamyz.
Ramazan aıynda jetkilikti mólsherde sý ishpeý,ásirese, ish júrmeý sekildi as qorytý problemalaryna, álsizdik, bas aýrýy, konsentrasıanyń buzylýy, bulshyqet spazmy sekildi densaýlyǵymyzdyń mańyzdy qundylyqtarynyń buzylýyna sebep bolýy múmkin. Sondyqtan da Ramazan kezinde aǵzańyzdy shóldetpes úshin aýyzashar men sáresi arasynda kemi 2-2,5 lıtr sý ishýińiz kerek. Eger sý ishýdi unatpasańyz, aıran, qantsyz kompot, ósimdik shaılaryn, mıneraldy sý sekildi sýǵa balama suıyqtyqtar ishińiz.
Samsa jeýde shekten shyqpaý
Iisi murnyńdy jaratyn nebir samsalar Ramazan dastarhanynyń sáni ekeni jasyryn emes.
Etti, irimshikti samsalardyń bireýiniń ózi joǵary kalorıaly azyq bolyp tabylady. Kómirsýǵa da baı. Sondyqtan da, aýyzashar kezinde qyzyǵyp, shekten kóp samsa jep qoısańyz, Ramazan bitken soń aryqtaý úshin dıeta ustanýyńyzǵa týra keledi.
Shárbat desertter
Shárbat qosylǵan desertter dıabet qantymen daıyndalǵan dese de, un men maıdan-aq táttige baı bolady.
Osy sebepti mundaı shárbat ne qant qosylǵan desertterdiń ornyna sút ónimderinen jasalǵan ne jemisti desertterdi tańdaǵanyńyz durys. Tek mólsherine kóńil bólińiz. Sebebi, jemisti desertter de ishindegi frýktozanyń sebebinen qan quramyndaǵy glúkozamen jyldam baılanysqa túsetin kómirsýlarǵa baı bolady. Sol sebepti aptada bir-eki retten artyq jemegen abzal. Bel aımaǵyna maı jınalýyna baılanysty, ásirese, tort, bálish, pahlava sekildi joǵary kalorıaly desertterden alshaq bolyńyz.
Tamaq jegen soń uıyqtaý
Kúni boıǵy jumys, keptelis stresi, ashtyq, shóldeýden keıin aýyzashar kezindegi apyl-ǵupyl ári toıa-tyńqıa tamaq jeý ári birden kóteriletin glúkozanyń sebebinen tátti uıqy sizdi ózine tartýy múmkin. Buǵan jol bermeńiz!
Óıtkeni, tamaq isher-ishpesten uıyqtaýyńyz jyldam salmaq qosýyńyzǵa sebep bolady. Tamaqtan iship bolǵan soń 1-1,5 saǵattan keıin 30-40 mınýttaı jaıaý júrý qandaǵy qanttyń mólsherin, qan qysymyn, júrektiń saýlyǵyn saqtaıtyn bolady.
Tamaq mólsherine nazar aýdarý
Qaryn ashqan soń, álbette, jyldam tamaqtanýdy qalaı syz. Aýyzashar úshin daıyndalǵan kózdiń jaýyn alatyn, ıisi muryn jaratyn dastarhanǵa aldanyp, mólsherli ishýdi umytyp ketpeńiz. Sondyqtan da, aýyzashardy sorpamen bastap, tamaqty ábden shaınap jep, asqazannyń toqtyq únine únemi qulaq túrip otyryńyz.