Qatysýshylar Aýǵanstandaǵy gýmanıtarlyq ahýalǵa alańdaýshylyq bildirdi
Ortalyq Azıa memleketteri basshylarynyń jáne Eýropalyq Keńes Prezıdentiniń baspasózge arnalǵan birlesken málimdemesi jarıalandy, dep habarlady Aqorda. Almaty-akshamy.kz málimdemeniń tolyq mátinin usynady.
***
2022 jylǵy 27 qazanda Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Q.K. Toqaev, Qyrǵyz Respýblıkasynyń Prezıdenti S.N. Japarov, Tájikstan Respýblıkasynyń Prezıdenti E. Rahmon, Ózbekstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Sh.M. Mırzıóev, Túrikmenstan Prezıdenti S.G.Berdymýhamedov (Túrikmenstan Mınıstrler Kabınetiniń orynbasary atynan) jáne Eýropalyq Keńes Prezıdenti Sh. Mıshel Astana qalasynda joǵary deńgeıdegi alǵashqy óńirlik kezdesý ótkizdi.
Qatysýshylar ózara qurmet pen senimniń ashyq jáne dostyq ahýalynda Ortalyq Azıa men EO memleketteri arasyndaǵy kóp qyrly jáne ózara tıimdi yntymaqtastyqtyń ótken kezeńin qorytyndylady jáne ortaq qundylyqtar men ózara múddelerge negizdelgen berik, jan-jaqty jáne perspektıvaly áriptestik qurylymyn jalǵastyrýǵa óz beıildikterin rastady. Olar beıbitshilik, qaýipsizdik, demokratıa, zań ústemdigi, halyqaralyq quqyq tolyq saqtalǵan kezde ornyqty damý jolynda birlesip jumys isteýge óz peıilderin rastady. Olar BUU Jarǵysyn, ásirese barlyq elderdiń táýelsizdigin, egemendigi men aýmaqtyq tutastyǵyn qurmetteý qaǵıdattaryn saqtaýǵa, kúsh qoldanbaýǵa nemese ony qoldaný qaýpin týdyrmaýǵa jáne halyqaralyq daýlardy beıbit jolmen sheshýge degen adaldyqtaryn bildirdi.
Ortalyq Azıa men EO memleketteri arasyndaǵy dıplomatıalyq qatynastar ornaǵan kezden beri 30 jyl ishinde óńiraralyq yntymaqtastyq kóptegen salalar men sektorlarda ilgerilep, ósip-órkendeý men turaqtylyq jolyndaǵy kópjaqty áriptestiktiń úlgisi boldy.
Kóshbasshylar 2019 jylǵy 17 maýsymdaǵy EO-nyń Ortalyq Azıa jónindegi Strategıasy sheńberinde óńiraralyq yntymaqtastyqtyń jetekshi qaǵıdattary bolyp tabylatyn zań ústemdigi, adam quqyqtary, genderlik teńdik jáne ınstıtýttar jumysy salasyndaǵy dıalogty nyǵaıtýdyń mańyzdylyǵyn atap ótti.
Qatysýshylar joǵary deńgeıdegi qoldanystaǵy platformalar sheńberinde Ortalyq Azıa men EO arasyndaǵy qarym-qatynastardy ınstıtýsıonalızasıalaýdy quptady, sondaı-aq óńiraralyq yntymaqtastyqty damytýda azamattyq qoǵamdy belsendi tartýdyń mańyzdylyǵyn basa aıtty.
Eýropalyq Keńes Prezıdenti Ortalyq Azıa memleketteri basshylarynyń konsýltatıvtik kezdesýleriniń birlesken málimdemelerinde belgilengen óńirlik yntymaqtastyq pen ózara baılanysty nyǵaıtý boıynsha Ortalyq Azıa elderi kóshbasshylarynyń kúsh-jigerin quptady.
Óz kezeginde Ortalyq Azıa memleketteriniń basshylary EO-nyń pandemıadan keıingi ekonomıkalyq damýdy jandandyrýǵa, COVID-19 týdyrǵan áleýmettik-ekonomıkalyq syn-qaterlerdi eńserýge jáne óńirdegi transshekaralyq yntymaqtastyqty ilgeriletýge qosqan úlesin joǵary baǵalady. Ózara saýda men ınvestısıalar tetikterin qoldaý jáne keńeıtý barlyq taraptardyń áleýmettik-ekonomıkalyq damýyna sapaly serpin beredi. Taraptar bıznesti júrgizý úshin qolaıly jaǵdaılar jasaý óńirge ınvestısıalardyń odan ári ósýine, ózara baılanys pen saýdanyń damýyna yqpal etetinin atap ótti. Osy turǵyda taraptar EO-Ortalyq Azıa ekonomıkalyq forýmynyń jańa platformasyn quptady.
Qatysýshylar Aýǵanstandaǵy gýmanıtarlyq ahýalǵa jalpy alańdaýshylyq bildirip, aýǵan halqyna gýmanıtarlyq kómek kórsetýdegi ózara is-qımyldy keńeıtý qajettigin moıyndady. Qatysýshylar barlyq aýǵandyqtardyń, atap aıtqanda áıelderdiń, qyzdardyń jáne az ulttardyń adam quqyqtary men negizgi bostandyqtaryn kótermeleý men qurmetteýdiń, sondaı-aq ınklúzıvti jáne ókildi úkimet qurýdyń mańyzdylyǵyn atap kórsetti. Bul turǵydan alǵanda, Qazaqstan men Ózbekstan ýnıversıtetterinde, sondaı-aq Qyrǵyz Respýblıkasy, Tájikstan men Túrikmenstandaǵy arnaıy bilim berý baǵdarlamalary sheńberinde aýǵan qyzdaryn oqytý boıynsha EO jáne BUUDB pılottyq jobasynyń aralyq qorytyndylary mańyzdy bolyp tabylady. Atalǵan bastamalar aýǵan azamattarynyń joǵary bilim alýyna múmkindikter jasaýǵa baǵyttalǵan jáne aýǵan qoǵamyndaǵy áıelderdiń ınklúzıvti áleýmettik-ekonomıkalyq damýyna yqpal etedi.
Taraptar Ortalyq Azıa men EO arasyndaǵy shekarany basqarý jáne qaýipsizdik salasyndaǵy, terorızmge, transulttyq uıymdasqan qylmysqa, adam saýdasyna, mıgranttar kontrabandasyna, atys qarýy men jeńil qarý-jaraqtyń zańsyz aınalymyna, transulttyq esirtki trafıgine jáne ámbebap qaǵıdattarǵa sáıkes kıberqaýipsizdik qaterlerine qarsy birlesken kúreste yntymaqtastyqtyń oń nátıjeleri men áleýetin atap ótti.
Qatysýshylar EO-nyń «Global Gateway» strategıasyna jáne Ortalyq Azıa elderiniń kólik pen tranzıtti damytýdyń ulttyq maqsattaryna sáıkes Ortalyq Azıa men EO arasynda ornyqty qatynas qurýda óńirlik kózqaras ázirleý men yntymaqtastyqtyń aıryqsha mańyzdylyǵyn basa aıtty.
Ortalyq Azıa elderiniń kóshbasshylary EO-nyń «jasyl» damý standarttaryn saqtaý kezinde ornyqty kólik logıstıkasy men sıfrlyq ózara baılanysty damytýǵa járdemdesý nıetin quptaıdy. Ortalyq Azıadaǵy ornyqty ózara baılanys boıynsha EO-nyń kútiletin zertteý nátıjeleri de, Ortalyq Azıa men EO-nyń kólik baǵdarlaryn, onyń ishinde Transeýropalyq kólik jelisimen (TEN-T) úılestirý jónindegi taraptar arasyndaǵy tyǵyz yntymaqtastyq ta mańyzdy mánge ıe. Osy turǵyda qatysýshylar 2022 jylǵy qarashada EO-Ortalyq Azıa Mınıstrleriniń ózara baılanys jónindegi konferensıasyn ótkizýdi quptady.
Qatysýshylar taraptardyń Parıj mindettemelerine sáıkes «jasyl damý», qorshaǵan ortany qorǵaý jáne klımattyń ózgerýi salasyndaǵy birlesken is-qımyldardy kúsheıtýge múddelilik bildirdi. EO-nyń sý resýrstary men transshekaralyq ózenderdi birlesip basqarý tetikterin ázirleý men engizýdegi oń tájirıbesin nazarǵa ala otyryp, qatysýshylar Ortalyq Azıadaǵy ınovasıalyq, ózara tıimdi jáne ashyq sý-energetıka áriptestigin iske asyrý jolynda óńiraralyq yntymaqtastyqty nyǵaıtý nusqalaryn talqylady. Taraptar ortaq syn-qaterlerge birlesken tásilderdi ázirleý úshin eki óńirdiń taldaý ortalyqtary arasyndaǵy saraptamalyq-taldamalyq ózara is-qımyldy nyǵaıtýdyń mańyzdylyǵyn atap kórsetti.
Qatysýshylar Qazaqstanǵa Ortalyq Azıa men EO memleketteri basshylarynyń alǵashqy kezdesýi jónindegi bastamasy men ony ótkizgeni úshin tereń rızashylyqtaryn bildirip, turaqty kezdesý jóninde ýaǵdalasty.