Monshaqty qyz

Alqa, júzik, syrǵa, bilezik, shekelik, óńirjıek, shashbaý syndy ulttyq úlgidegi áshekeıler jasaýda ózindik órnegin qalyptastyrǵan qolóner sheberi Merýert Ermekovanyń «Altyn tas» atalatyn brendtik buıymdary árdaıym suranysqa ıe. Baıyrǵy ismer, sheber analarymyzdyń izin jalǵap júrgen Merýert Úsenbekqyzynyń kóneniń kózindeı bolǵan kásipti zamanaýı úlgide jańǵyrtyp, jalǵastyryp, dóńgeletip júrgenine on jylǵa jýyqtapty. Názik te sezimtal saýsaqtaryna ilingen ár monshaqty, tasty asqan talǵammen úılestire otyryp tizip, bútin bir buıym qurap shyǵarý úshin asa tózimdilik pen eptilik qajet-aq. Nazarlaryńyzǵa qolónershimen bolǵan móltek suhbatymyzdy usynamyz.

SOL BİR KEZ

– Sizdi qolónerge ǵashyq etken ne? Ákeden ne túıdińiz, anadan ne aldyńyz?

– Bala kezimnen kıiz basýdy, kilem to­qýdy kórip óstim. Qoldan jasalǵan zat erekshe ǵoı. Aýyldaǵy apalarym kıiz basý­ǵa asarǵa kelgende qarap otyratynbyz qyzyqtap. Sodan bolar, qolónerge degen qyzyǵýshylyǵym basym boldy. Esimim de Merýert degen tastyń aty.

Anam – ustaz, ákem – zootehnık, ekeýi de kózi ashyq kisiler. Anam kishkentaıymda kóz tımesin dep yrymdap moınyma, qoly­ma monshaq taǵyp qoıatyn. Kishkentaı kezimdegi barlyq sýretimde moınymda monshaq bar. Anam beldemshe, sarafan, kóılek tigip beretin. Qystyq shapka, sharf, qolǵap, bárin ózi toqıtyn. Qolóner ǵoı bári de. «Uıada ne kórseń, ushqanda sony ilersiń» degen, anamnan alǵan tálim-tár­bıem qazirgi osy jumysym.

Kisi aqysyn jemeımin, durysty – du­rys, burysty – burys deımin, shyndyqty unatamyn. Soǵan qaramastan, qolym ashyq, aqkóńilmin. Bul – ákemnen berilgen qasıet.

YRYMSHYLMYN

– Eń alǵashqy týyndyńyz esińizde me, ol ózińizde saqtalǵan ba? Joǵary suranysqa ıe buıymyńyz qaısy?

– Eń alǵashqy jumysym – ol tastardan jasalǵan alqa. Sosyn ony Instagram-ǵa saldym. Sodan tapsyrys túse bastady. Demek, alǵashqy jasaǵan alqam satylyp ketti.

Barǵan jerimde ózimniń jasaǵan áshe­keılerimdi taǵyp, jarnamalap júremin, qolymnan bilezik túsken emes. Yrymdaı­myn kóz tımesin dep.

Áshekeıden bólek, aǵashtan taraq, «Jeti ata taqtasyn», monshaqtan jasalǵan sývenır aǵashtar, taqıalar, taǵy da basqa buıymdar jasaımyn. Solardyń ishinde esimi jazylǵan zamanaýı alqalarǵa sura­nys óte jaqsy. Kúmisten jasaımyz. So­syn tastardan túziletin táspi, bilezik, tu­marǵa suranys joǵary. Tutynýshynyń kóńilinen shyǵýǵa umytylyp kelemiz. Óıtkeni, jyl saıyn jańa zat shyǵady. Básekelestik kóp. Sánnen qalmaýymyz ke­rek.

SIQYRY BAR

– Maǵan áshekeı buıymdardy ústi- ústine taǵyp alatyn qeıbir qyz-kelin­shekter talǵamsyz sıaqty kórinetini bar. Árıne, «talǵamǵa talas joq», biraq osy turǵydaǵy kózqarasyńyz qandaı? Jalpy, ádemilik degendi qalaı sıpatta­ǵan bolar edińiz?

– Ol ras, trendten qalmaıyq dep, áshe­keı buıymdardy jarassa da, jaraspasa da taǵa beretinder bar qazir. Burynǵy zaman­da sondaı ústi-ústine taǵylǵan zattaryna qarap syǵan, baqsy dep ajyratatyn bol­ǵan ǵoı. Árıne, ózińiz aıtyp otyrǵandaı, «talǵamǵa talas joq». Degenmen, qyz- kelinshekterdiń talǵampaz bolǵany jaqsy. Qyz degen – náziktiktiń sımvoly. Atyna zaty saı názik bolǵany durys. Mysaly, áshekeı buıymdaryn kóılegine, sómkesine sáıkestendirip taqsa, anaǵurlym jınaqy, ádemi kórinedi. Qazir jińishke alqalar sán­de. Eger moıny qysqa bolsa, uzyn syrǵa taqsa, moıyndy uzartyp kórsetedi. Mine, osyndaı kem-ketikti jasyryp jiberetin «sıqyry» bar áshekeılerdiń.

TABIǴAT SYIY

– Janyńyz jabyrqaǵan sátteri nege súıenesiz, neden jubanysh izdeısiz? Ómirińizge serpilis, erekshe shabyt ákel­gen, kásibińizdi dóńgeletýge sep bolǵan buıymyńyz qaısy? Shabytty qaıdan alasyz?

– Tabıǵatty jaqsy kóremin. Janym jabyrqaǵanda tabıǵatqa shyǵyp, qustar­dyń, shegirtkeniń áýenin tyńdasań, shirkin! Tabıǵattan shabyt alamyn. Gúlge qarap otyryp, erteńine sondaı alqa jasaımyn. «Jasyl shóptegi gúlder» degen alqam bar. Tastar da tabıǵattyń bir bólshegi ǵoı. Tas, aýa, sý, aǵash, shóp – bári tabıǵat. Qyz-kelin­shekter tasy, kózi bar áshekeılerimdi kóbine yrymdap alyp jatady. Emdik qasıetteri de bar olardyń. Mysaly, bırúza – áıelderdiń tasy, shýngıt – er adamdarǵa jaqsy. Al avantúrındi baılyq shaqyrady dep yrym­daıdy. Gematıt qan qysymy joǵary adam­darǵa, ıantar zob aýrýyna paıdaly. Aı tasy adamnyń armanyn oryndaıdy deıdi. Nefrıt – musylman tasy, bul tastan kóbine táspi jasaımyn. Ametıs, korall, granat tastaryn da kóp suraıdy. Bul tastardan jasalǵan áshekeıler qymbat bolady, óıt­keni tastary da qymbat bolyp keledi.

TÓZİM TÝRALY

– Monshaqtardy túzý, tastardy qon­dyrý tózimdi, sabyrdy, eptilikti, náziktikti qajet etetin jumys, úırengisi keletin jastar jaǵy qalaı, qolónerdi súıetin qyzdar kóp pe? Shákirtterińiz bar ma?

– Jalpy, qazirgi jastar mundaı ju­mysty úırengisi kelmeıdi. Sebebi, bulaı kúni boıy shuqshıyp jasap otyrǵansha daıyndy satyp alǵandy durys kóredi. Keıbir qyzdar boldy, úırenemin dep kelip eki-úsh kúnnen soń ketip qalǵan. Inemen qudyq qazǵandaı jumys qoı bizdiki. Tózimdilik kerek. Oǵan olar shydamady. Ókinishke qaraı, qolónerge qyzyǵýshylyq az. Basyn bastap, aıaǵyn tastap ketetin «qolónershi» kóp. Úırenemin deýshi qyzdar bolsa, árdaıym esigim ashyq! Mynaý shákirtim dep naqty eshkimdi bólip-jaryp aıtpaımyn, biraq bilgenimdi talaı qyzǵa úırettim.

SAǴYNYSH

– Biz dástúrli qolónerdi qanshalyq­ty baǵalap, qurmettep júrmiz?

– Qolónerdi durys baǵalap, qurmet­tep, sizder sekildi jazyp, dáriptep jatsa, qýanamyz. Sebebi, bizde qolónershiler baǵalanbaıdy. Sáýkeleni qanshama kún kóz maıymdy taýysyp jasaımyn, biraq arzan baǵaǵa suraıdy. Sol sekildi, jumy­symyz qıyn, biraq baǵalanbaı kóleńkede qalyp ketip jatamyz. Kórmelerge shaqy­rady, biraq turatyn orynǵa aqsha tó­leımiz. Eshqashan qolónershi dep qurmet­tep bir paraq maqtaý qaǵazyn da bergen emes eshkim. Aıta bersek kóp qoı. Son­dyqtan bolar, eshkim qolónermen aına­lysqysy kelmeıtini.

– Ne nársege ýaqyt tappaısyz?

– Kitap oqýǵa ýaqyt joq bolyp jatyr. Oqýshy, stýdent kezimizde kitapty kitapha­nadan shyqpaı, kún qurǵatpaı aýystyryp turyp oqýshy edik. Sol kezderdi saǵyna­myn.

"Almaty-akshamý", №87, 22 shilde, 2023 jyl