Qazaqstan úkimeti júrgizip otyrǵan salyq júıesin reformalaý aıasynda keıbir ózgerister metalýrgıa salasy úshin aýyr zardaptarǵa ákelýi múmkin. «Tústi metalýrgıa jáne lom jınaýshylar qaýymdastyǵy» bul máselege alańdaýshylyq bildirip, Qazaqstan Respýblıkasynyń Ulttyq ekonomıka mınıstrligi men Májiliske resmı ótinish joldady, dep habarlaıdy aqshamnews.kz
Ulttyq ekonomıka mınıstrliginiń 2025 jylǵy 5 aqpandaǵy jaýabynda kórsetilgendeı, jańa salyqtyq ózgerister qara jáne tústi metaldardy jınaý jáne óńdeý salasyn da qamtıdy. Buǵan deıin metalolom jınaýmen aınalysatyn jeke tulǵalardyń kiristerine 85% salyqtyq jeńildik berilgen bolsa, bul norma endi kúshin joıdy.
Bul qadam jalpy memlekettik saıasat aıasynda salyqtyq jeńildikterdi 20%-ǵa qysqartý maqsatynda qabyldanǵan. Alaıda, Qaýymdastyq ókilderi munyń saldary aýyr bolatynyn aıtady. Olar bul ózgerister ekonomıkalyq jáne áleýmettik máselelerdiń ýshyǵýyna ákelip jatqanyn atap ótti.
Qazaqstan ekonomıkasy munaıdan ǵana turmaıdy. Metalýrgıa salasy el ekonomıkasynda strategıalyq mańyzǵa ıe, al metalolomdy jınaý men qaıta óńdeý – onyń ajyramas bóligi.
Metalýrgıalyq kásiporyndar shıkizat retinde qaıtalama metaldardy paıdalanady, bul óndiristik shyǵyndardy azaıtyp, tabıǵı resýrstarǵa túsetin júktemeni jeńildetedi. Álemdik tájirıbege súıensek, bir tonna bolatty qaıta óńdeý 1,5 tonna temir kenin jáne 0,5 tonna kómirdi únemdeýge múmkindik beredi.
Sondaı-aq, metaldardy qaıta óńdeý ekologıalyq júktemeni azaıtady, óıtkeni ol bastapqy kendi óndirý jáne óńdeýge ketetin shyǵyndardy qysqartady.
Qazirgi tańda Qazaqstanda qara jáne tústi metaldardyń qaldyqtary men synyqtaryn negizinen qarapaıym azamattar jınaıdy. Olardyń úlesi metalom jınaýdyń jalpy kóleminiń 80%-yn quraıdy. Biraq jańa salyqtyq talaptar bul azamattardyń tabysynan aıyrylyp, metalolom tapsyrýǵa degen yntasyn joıady.
Metalolom jınaý – fızıkalyq turǵyda aýyr jumys. Ol tasymaldaý, bólshekteý, suryptaý sıaqty shyǵyndardy qajet etedi. Eger salyq júktemesi artsa, azamattardyń metalolom jınaýǵa degen yntasy tómendeıdi, bul óz kezeginde metalolom daıyndaý kóleminiń kúrt tómendeýine ákeledi.
Salyqtyq jeńildikterdiń joıylýy eki negizgi qaýip tóndiredi:
1. Óndiris shyǵyndarynyń artýy
Eger ishki naryqta metalolom tapshylyǵy týyndasa, metalýrgıalyq kásiporyndar ony shetelden satyp alýǵa májbúr bolady. Bul shıkizat qunynyń artýyna, óndiris shyǵyndarynyń ósýine jáne qazaqstandyq metal ónimderiniń básekege qabilettiliginiń tómendeýine alyp keledi.
2. Kóleńkeli naryqtyń kúsheıýi
Metalolom jınaýshylar salyq aýyrtpalyǵynan qashyp, metaldy zańsyz jolmen satýǵa umtylady. Reseıde metalolom ótkizý anaǵurlym tıimdi bola bastaǵandyqtan, qazaqstandyq jınaýshylar shekara asyp, ony zańsyz eksporttaýǵa tyrysýy múmkin.
Bul jaǵdaı tek salyqtyq túsimderdiń azaıýyna ǵana emes, sondaı-aq ruqsatsyz metal synyqtaryn jınaý men saqtaýdyń kóbeıýine, ekologıalyq problemalardyń ýshyǵýyna ákelýi múmkin.
Salany qoldaý maqsatynda Qaýymdastyq birneshe usynys jasady:
- Metalolom jınaýmen aınalysatyn jeke tulǵalar úshin salyqtyq jeńildikterdi qaıtarý;
- Metalolomdy qaıta óńdeıtin kásiporyndarǵa salyqtyq demalystar nemese sýbsıdıalar berý;
- Lısenzıalaý jáne baqylaý júıesin jetildirý, metalolom jınaýshylarǵa arnalǵan tirkeý rásimderin jeńildetý;
- Jańa salyqtyq talaptardyń ekonomıka men metal naryǵyna áserin jan-jaqty zertteý.
Qaýymdastyq ókilderi bul máselege parlamenttik tyńdaý uıymdastyryp, sala mamandary men memlekettik organdardyń pikirlerin tyńdaý qajettigin alǵa tartady.
Qazirgi jaǵdaı kórsetip otyrǵandaı, salyqtyq reformalar metalolom jınaý kóleminiń tómendeýine jáne kóleńkeli naryqtyń ósýine sebep bolýda. Bul, óz kezeginde, metalýrgıalyq kásiporyndardyń shyǵyndaryn arttyryp, memleket qazynasyna túsetin salyqtyq túsimderdiń azaıýyna ákelýi múmkin.
Úkimettiń búdjet tapshylyǵyn qysqartýǵa tyrysyp jatqany quptarlyq shara, degenmen de qara jáne tústi metaldardyń qaldyqtaryn jınaıtyn azamattar úshin jeńildiktiń joıylýy qıyndyqtar týǵyzýda. Sondyqtan, salyqtyq ózgeristerdi qaıta qarap, balama sharalardy qarastyrý mańyzdy.