· 23 sáýir – Ulttyq kitap kúni
«Kitap – ótkendi tanytatyn kilt, bolashaqqa bastaıtyn jol» deıdi ult ustazy Ahmet Baıtursynuly. Aıtsa-aıtqandaı, adamzat balasynyń san ǵasyrlyq aqyl-oıynyń, rýhanı izdenisiniń jemisi sanalatyn osynaý danalyq qaınarynyń mańyzy sózben aıtyp jetkizgisiz.
Ókinishke qaraı, ótken ǵasyr sońyndaǵy ótpeli kezeńde elimizdegi kitaphana isi edáýir qojyraǵany jáne sonyń saldarynan kitap qory azaıyp, jurt rýhanıattan góri, kúnkóris qamyn kúıtteýge májbúr bolǵany daýsyz. Bul jaǵdaı halyqtyń kitap oqýdan alystap, jastardyń bilim bulaǵyna qyzyǵýshylyǵy tómendeýine alyp keldi.
Ulttyq quryltaıdyń ótken jylǵy májilisinde Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev buǵan beı-jaı qaraýǵa bolmaıtynyna nazar aýdartyp, jastardyń oqýǵa yntasyn arttyrǵanda ǵana jappaı kitap oqıtyn ultqa aınalatynymyzdy aıtty. «Oqýǵa degen mahabbat – bizdiń bilim deńgeıimizdi arttyryp, sanamyzdy keńeıtetin eń tıimdi qural. Oqýdy súıgen urpaq – mádenıetti, parasatty jáne ıntellektýaldy ulttyń negizi», – dedi Prezıdent.
Qoǵamda oqý mádenıetin qalyptastyrý maqsatynda Memleket basshysy bergen tapsyrmaǵa baılanysty elimizde 23 sáýir Ulttyq kitap kúni bolyp belgilengeni málim. Prezıdent sondaı-aq kitap oqýǵa degen qyzyǵýshylyqty oıatý úshin tek memleket qana emes, búkil qoǵam belsene jumys isteýge tıis ekendigin eskertken.
Bir jyl buryn belgilengen aıtýly merekege oraı búginde Almaty mekemelerinde ártúrli taqyryptyq is-sharalar, arnaıy kitap kórmeleri men festıválder ótip jatyr. Bir anyǵy, tehnologıa qaryshtap damyp, aqparat aǵyny ulǵaıyp jatsa da, kitaptyń mańyzy kemigen joq. Kóziqaraqty qaýym shynaıy bilim men tárbıeni dál osy kitaptaǵy danalyqtan izdeıtini sózsiz. Oqı otyryp janyń tynystaıdy, oı-sezimiń jetiledi. Ózindi, qorshaǵan orta men mádenı ómirdiń mánin tereńirek túsinesiń.
«Oqyrman úshin kitap – ishki álemniń aınasy. Onda biz túrli taǵdyrlarmen betpe-bet kelip, keıipkerlermen birge qýanyp, birge qaıǵyramyz. Bul – bizdiń ishki dúnıemizdi baıytyp, ómirge degen kózqarasymyzdy ózgertetin erekshe proses», – deıdi almatylyq ustaz Aqmaral Muhametqalıeva.
Shyn mánisinde, qaǵazǵa túsken árbir árip, árbir sóz adamdy tolǵandyryp, oılandyryp qana qoımaıdy, sondaı-aq rýhanı kemeldenýge bastaıdy. Kitap – izgilik pen parasattyń qaınar kózi. Adamnyń adam bolyp qalýy úshin rýhanı tárbıeniń mańyzy zor. Al ondaı tárbıe kitaptan bastaý alady. Jaqsy kitap júrekti jumsartyp, sanany nurlandyrady. Buǵan dálel derlikteı mysaldar ómirde jeterlik. Degende, shaǵyn bir esteliktegi qarapaıym oqıǵa oıǵa oralady.
...Soǵys kezi bolsa kerek. Áldebir kishkentaı qyz bir kúni arbakeshtiń úlken joldyń boıymen kitap tıelgen arbany súırep bara jatqanyn kórip, qaıda aparatynyn suraıdy. Arbakesh olardy órtengen kitaphanadan alyp shyqqanyn aıtady. «Joıylyp ketpesin» dep, qaýipsizdeý bir jerge apara jatqan beti eken. Erekshe áserlengen qyz bala, qıylyp surap, birneshe kitapty alyp qalady. İshinde Andersen ertegileriniń tolyq jınaǵy da bar bolyp shyǵady. Kitapta bir de bir sýret bolmaıdy. Biraq áldebir ǵajaıyp kúshke ıe sol kitaptardy túnimen jata-jastana oqýdy súıikti isine aınaldyrǵan balaýsa qyz, bara-bara óziniń qarańǵylyqtan, túnekten qorqatyn ádetin de umytyp ketedi. Oqyǵan árbir ertegisi ata-anasy oqqa ushqan qorǵansyz búldirshinge keler kún, atar tańǵa degen kishkentaı bolsa da úmit sáýlesin syılap, júregin jylytady, basyn jastyqqa qoıyp, bir mezet bolsa da alańsyz uıqyǵa ketýine járdemdesedi... Mine, kitaptyń qudireti! Osy rette, balany kitap oqýǵa úıretýdegi basty maqsat – kórkem shyǵarmany jalań, jadaǵaı qabyldamaı, lázzat alyp oqýǵa mashyqtandyrý bolsa, qanekı!
Jalpy, kitap – tek rýhanı baılyq qana emes, ǵylymı damýdyń da negizi. Qaı ǵylym salasyn alsaq ta, onyń túp-tamyry – jazbasha derekterde, kitaptarda jatyr. Aqyl shamshyraǵyna júginý arqyly biz bilim alyp qana qoımaımyz, sonymen qatar ony taldaýǵa, saraptaýǵa, jańasha oılaýǵa daǵdylanamyz. Uly Abaı: «Artyq bilim kitapta, erinbeı oqyp kórýge», – dep, kitaptyń qundylyǵyn aıqyn kórsetip ketken. Búgingi urpaq úshin bul – áli de ózekti, máńgilik aqıqat.
«Mektep qabyrǵasynda júrgen kezimde qolyma túsken kez kelgen kitapty talǵamaı, qyzyǵýshylyqpen oqı beretinmin. Bir kúni Robınzon Krýzo bolyp, aralda ómir súrýdi oılasam, kelesi kúni Qojaǵa aınalyp, anama kómekteskim keletin. Sovethan Ǵabbasovtyń dárigerler týraly kitabyn oqyǵanda syrqat jandardy ólimnen arashalap qalatyn aq halatty abzal jan bolýdy armandaıtynmyn. Detektıvterdi oqyǵanda — barlyq qylmysty ashyp, qylmyskerlerdi ádil jazaǵa tartyp, qoǵamda ádilet ornatqym keletin. Osylaısha ár mamandyqqa qyzyǵyp, san túrli armanmen júrgende balalyq shaǵym kózdi ashyp-jumǵansha óte shyqty.
Kitap – adam janyn túsinýge, oı-sanasyn keńeıtip, jańa bastamalarǵa jol ashýǵa múmkindik týǵyzady. Árbir oqylǵan kitap adamnyń óz-ózin tanýǵa baǵyttaıdy, jaqsy ómir súrýge talaptandyrady, jan-dúnıeńdi jaǵymdy áserge bóleıdi, – deıdi Almatydaǵy Ulttyq kitaphana qyzmetkeri Qaıyrnısa Jumasheva.
Til men oıdyń uıytqysy retinde kitap oıdy kórkem jetkizýge, til baılyǵyn arttyrýǵa jeteleıdi. Kóp oqyǵan adamnyń sóz saptaýy da erekshe, oılaý qabileti de ózgeshe bolady. Ásirese jas urpaqtyń tildik qoryn baıytý, sóıleý mádenıetin qalyptastyrýda kitap róli zor.
Jastaıynan kitapty serik etip ósken balanyń erteńi jarqyn, bolashaǵy nurly. Óıtkeni ol bilimi tolyǵýmen qatar, parasatty, tárbıeli, jan-jaqty tulǵa bolyp qalyptasady. Qıalǵa qanat bitirip, júrekke úmit syılaıtyn kórkem sóz adamnyń jan dúnıesin sergitedi. Ár kitap – jańa álem, jańa oqıǵa, jańa oı. Ol – ózińmen-óziń qalýǵa, ómir jaıly oılanýǵa múmkindik beretin erekshe álem.
Saıyp kelgende, kitap – adam ómiriniń barlyq salasyna áser etetin, jan azyǵy bola alatyn baǵa jetpes baılyq. Ol – máńgilik mura, sarqylmas qazyna. Kitap oqıtyn adam eshqashan jalǵyz emes. Ol árqashan oı qushaǵynda, izdený, damý ústinde bolady. Sondyqtan syrlas dosymyzdaı kórip, oǵan ýaqyt bóle bilgenimiz abzal. Kitapqa degen súıispenshilik pen qyzyǵýshylyqty arttyrý – saýatty, parasatty, rýhanı kemel urpaq tárbıeleýdiń kepili.