Búginde densaýlyǵy syr bergen azamattar arasynda tirkelgen emhana arqyly salalyq mamandarǵa, últradybystyq zertteý, KT, MRT ǵana emes, joǵary tehnologıaly medısınalyq kómek túrlerine joldama alatyndar sany kún sanap artyp keledi. El densaýlyǵyn saqtaýda Mindetti áleýmettik medısınalyq saqtandyrý qorynyń atqaryp jatqan qyzmetin eshkim joqqa shyǵara qoımas. Jalpy, MÁMS júıesiniń bizdiń elimizde tolyqqandy iske qosylǵanyna bıyl besinshi jyl. Júıeniń jumysy qalaı júrip jatyr? Almatylyqtarǵa medısınalyq kómek kórsetý qarqyny qandaı? Osy jáne ózge de saýaldarymyzǵa MSQ Almaty fılıaly dırektorynyń mindetin atqarýshy Janar KENJEBAEVA jaýap berdi.
– Keıingi kezde jurtshylyqtyń, ásirese qoǵam belsendileriniń nazary mindetti áleýmettik medısınalyq saqtandyrý júıesine aýyp otyrǵany belgili. Syn da tolastar emes. Túsinikti bolý úshin, eń aldymen qordyń negizgi mindetterine toqtalyp ótseńiz?
– Halqymyzda «Syn túzelmeı, min túzelmeıdi» degen sóz bar. Jumys júrip jatqan jerde syn bolady, bolýy da kerek. Elimizde MÁMS júıesi eń aldymen, halyqty sapaly ári qoljetimdi medısınalyq kómekpen qamtamasyz etýge degen qajettilikke baılanysty engizilgen bolatyn. Jalpaq tilmen aıtqanda, shyǵyny kóp, biraq qarajat únemi jetpeı jatatyn densaýlyq saqtaý salasyn qarjylandyrýdyń jańa tetigin engizip, órkenıetti elderdegi sıaqty «memleket, jumysberýshi men jurtshylyq» arasynda densaýlyq úshin ortaq jaýapkershilik qalyptastyrý qajet boldy.
Qor bolsa áleýmettik medısınalyq saqtandyrý (MÁMS) jáne kepildendirilgen tegin medısınalyq kómek (TMKKK) paketteri sheńberinde halyqqa kórsetilip jatqan qyzmetter aqysyn tóleýshi operator mindetin atqarady. Aqy tólemes buryn kórsetilgen qyzmettiń sapasy men kólemi, emdeý barysynda standarttardyń saqtalǵan-saqtalmaǵany tolyq tekseriledi.
Qordyń mańyzdy mindetiniń biri – pasıent quqyǵyn qorǵaý. Osy maqsatta birneshe keri baılanys kanaly jumys istep tur. Medısınalyq kómek der kezinde kórsetilmese nemese sapasy kóńilden shyqpaǵan jaǵdaıda, Qoldau 24/7 mobıldi qosymshasy, qordyń fms.kz resmı saıty nemese 1414 biryńǵaı baılanys ortalyǵy arqyly shaǵym qaldyra alady. Barlyq shaǵym mindetti túrde qaralyp, dáleldi jaǵdaılarda erterek sheshilýine atsalysamyz, al medısınalyq uıymdarǵa shara qoldanylady.
– Medısına mekemeleri atqaryp jatqan jumystyń tıimdiligin arttyrý baǵytynda qandaı jumystar atqarylýda?
– Qysqasha aıta ketsem, qor medqyzmetti josparlaýmen jáne sol qyzmetterdi medısına mekemelerinen satyp alýmen aınalysady. Qazir biz osy prosesti ońtaılandyrýǵa, qyzmet kórsetetin klınıkalar men emhanalar sanyn arttyra otyryp básekelestikti kúsheıtýge kúsh salyp jatyrmyz.
Sondaı-aq, MSQ barlyq prosesti sıfrlandyrýmen aınalysady. Atap aıtqanda, bıyldan bastap qor men medısına mekemeleri arasyndaǵy prosester avtomattandyryldy.
Birinshiden, medısına uıymdary arasynda qarjyny bóliske salý prosesi avtomattandyryldy. Bul qarjylandyrý prosesin tezdetedi ári jeńildetedi. Medısınalyq kómek túrleriniń ara-jigin ajyratý jumystary júrgizildi. Qarjyny bólýde jedel jáne shuǵyl kómek, ana men bala densaýlyǵy syndy taǵy da basqa basym baǵyttar eskeriledi.
Memleket basshysynyń tapsyrmasy boıynsha, MÁMS pen TMKKK paketterin biriktirip, biryńǵaı paket qalyptastyrý jumystary kezeń-kezeńmen júrip jatyr. Qazirdiń ózinde birneshe kelisimsharttyń ornyna bir ǵana kelisim bekitip, qos qarjylandyrý kóziniń ornyna bir pýldy paıdalaný jobasy iske asyrylýda. Bul ásirese, jazýdan qoly bosamaıtyn dárigerlerdi qaǵazbastylyqtan aryltýǵa kómektespek. Al pasıentter medısınalyq kómekti burynǵysha paıdalana beredi.
Ekinshiden, qor emhanalar men stasıonarlar qyzmetiniń sapasyn tekserýge arnalǵan monıtorıń jáne postmonıtorıng júıesin de jetildirip jatyr.
– Munyń bári qor men medısına mekemeleri arasyndaǵy qarym-qatynasty ońtaılandyrady delik. Al pasıentter she? Qalaı degenmen de medqyzmet sapasyna kóńili tolmaǵan aǵaıynnan kelip tústeni shaǵymdar kóbeımese azaıyp jatqan joq qoı...
– Qor jurtshylyq pikirine qulaq túretin mekeme retinde qaı kezde de dıalog ornatýǵa daıyn. Sóz basynda keri baılanys arnalary jaıly aıtyp kettim. Túsken aryz-shaǵymdardyń bári mindetti túrde qaralady. Qyzmet kórsetýden negizsiz bas tartqan, kórsetilmegen qyzmetti kórsetildi dep jazǵan emdeý mekemelerine túrli aıyppuldar qarastyrylǵan.
Alaıda, túsip jatqan shaǵymdarǵa keler bolsaq, onyń bárin sheshýge qordyń quzyry jete bermeıdi. Mysaly, pasıentter konsýltatıvti-dıagnostıkalyq qyzmetterdi kóp kútetinin aıtyp shaǵymdanyp jatady. KT/MRT, analızderge qatysty máseleni jańa klınıkalardy jumysqa tartý arqyly sheshýge bolady. Biraq halyqqa aýadaı qajet bolyp otyrǵan salalyq maman tapshylyǵyn qor sheshe almaıdy. Medısına uıymyn dárigerlermen, sony úlgidegi qondyrǵylarmen qamtamasyz etý deńgeıi shalǵaı óńirlerdi aıtpaǵanda, Almaty syndy megapolıste de ózekti máseleniń biri bolyp otyrǵany jasyryn emes.
Jalpy, ár emhanada pasıentterdi qoldaý qyzmeti bar. Quqyǵy aıaq-asty bolǵan pasıent máselesin emhanadan shyqpaı, sol qyzmetke júginý arqyly sheshse bolady. Eger másele sol jerde sheshilmese, qordyń joǵaryda kórsetilgen baılanys arnalary arqyly ótinim qaldyrǵan durys.
– Jekemenshik klınıkalar jaıly aıtyp qaldyńyz. Qazir qormen jumys isteıtin jetkizýshiler arasynda jeke bıznestiń úlesi qandaı?
– Jekemenshik klınıkalar memlekettik emdeý mekemelerimen arada ózara básekelestik orta qalyptastyrýǵa kómektesedi. Sonymen qatar, memlekettik klınıkalarǵa túsip jatqan júktemeni azaıtýǵa yqpal etedi.
Qazir Almaty qalasy boıynsha qormen 215 medısına uıymy jumys isteıdi, onyń 124-i – jekemenshik. Keıingi bes jylda jeke bıznes kórsetetin qyzmet aýqymy da edáýir artty deýge bolady.
Búginde jekemenshik klınıkalar jalpy praktıka dárigerlerinen bastap barlyq salalyq mamandarmen, konsýltatıvtik-dıagnostıkalyq qyzmettermen, EKO, gemodıalız, PET, KT, MRT apparattarymen, medısınalyq reabılıtasıa salasyndaǵy sony qondyrǵylarmen jabdyqtalǵan.
– Elimizde memleket tarapynan saqtandyrylatyn azamattar bar. Al jarna tóleýden bas tartatyndar bar ǵoı?
– Durys aıtasyz, elimizde 15 jeńildik sanaty bar. Oǵan áleýmettik jaǵynan az qamtylǵan 11 mıllıonǵa jýyq adam kiredi. Olar memleket tarapynan saqtandyrylady.
Sonymen qatar, elimizde MÁMS-ke birde-bir ret jarna aýdarmaǵandar bar. Olardyń kóbi «ekonomıkalyq belsendi» deıtin topqa jatatyn, 18-40 jas aralyǵyndaǵy azamattar. Olar dál qazir medısınalyq kómekke zárý emes bolýy múmkin. Biraq bizdiń eldegi saqtandyrý modeli ortaq jaýapkershilikke negizdelgenin umytpaǵan jón.
Biz dárigerge qaralyp emdelmesek te, týystarymyz, balalarymyz, qart ata-anamyz medısınalyq kómekke mindetti túrde júginedi. Bireýge múlde kómek qajet bolmaýy múmkin, al endi bireý densaýlyǵyna baılanysty quny birneshe mıllıon turatyn otany qajet etedi. Osyndaıda naýqas tólegen jarna mólsheri tarazylanyp jatpaıdy, medısınalyq kómek qajet jerinde tıisinshe kórsetiledi.
Taǵy bir másele, 2025 jyldan bastap jaǵdaıy tómen, aılyq tabysy tómengi kúnkóris shegine de jetpeıtin azamattardy saqtandyrý jergilikti atqarý organdarynyń moınyna júktelmek. Qazir joba Úkimet qaraýynda jatyr.
– Sondaı-aq, halyqtyń tabysyna oraı, MÁMS-ke belgili bir paıyz boıynsha aqsha aýdaryp otyrady. Osy oraıda, aýdarymdy belgili bir, naqty somada tóleıtindeı ózgertýge bolmaı ma?
– AQSH, Germanıa sıaqty elderde jarna kólemi tabystyń 10-20 paıyzyna deıin jetip jyǵylady. Bizde jumyskerler aılyqtan 2 paıyz, jumys berýshi óz qaltasynan ár jumysshy úshin 3 paıyz aýdarady. Al ózin-ózi jumyspen qamtyǵan azamattar aı saıyn 4250 teńge tóleıdi. Iaǵnı bir jylda olar 51 000 teńge tóleıdi.
Eger biz ár adamdy óziniń jınaqtaǵan qarajatyna ǵana emdeıtin bolsaq, onyń jınaǵan aqshasy eshteńege jetpes edi. Mysaly, pnevmonıany emdeýge ketetin shyǵyn 160 myń teńge, bosandyrý 100 myń teńge, aortokoronarlyq shýnttaý kem degende 3-5 mln teńge turady. Iaǵnı bireý dárigerge múlde qaralmaýy múmkin, al bireýge 4-5 mln teńgeniń operasıasyn jasaý qajet bolýy múmkin.
Eger bizde jınaqtaý júıesi bolsa, azamattar medısınalyq qyzmet aqysyn ózi jınaǵan qarajaty esebinen tóleı almas edi. Al ortaq jaýapkershilikke negizdelgen júıede qarjy ortaq shottan alynady.
Taǵy bir eskeretin másele, siz dárigerdiń kómegine júginbeseńiz, tólegen aqsha joǵalyp ketti degen sóz emes. Ol sizdiń jaqyndaryńyzdy nemese aýrýhanada jatqan basqa otandastarymyzdy emdeýge jumsalady. Qazaqstanda belgilengen saqtandyrý jarnalarynyń mólsheri qoljetimdi dep aıtýǵa bolady.
– Suhbatyńyz úshin raqmet!