COVID-19 indetimen aýyryp, jazylǵannan keıin vırýstyń densaýlyqqa tıgizgen jaǵymsyz áseriniń saldarymen kúresý bastalady.
Organızm júıeleriniń jumysyndaǵy buzýshylyqtardan basqa, kovıdpen aýyrǵan adamdardyń shamamen 80%-ynda 3-4 aıdan keıin shashtyń túsýi baıqalady. Bul máselemen qalaı kúresýge bolady?
Bir kezderi shyǵysta áıeldi shashyna qarap tańdaý dástúri bolǵan: eger qyzdyń shashy qalyń jyltyr bolsa, bul onyń densaýlyǵynyń keremet ekenin bildiredi. Sondyqtan shyǵys sulýlary shashtaryna muqıat qaraǵan. Árıne, qazirgi tańda qalyńdyq tańdaý krıterııleri aıtarlyqtaı ózgerdi. Biraq ádemi saý shash báribir densaýlyqtyń oıdaǵydaı ekendiginiń belgisi bolyp qala beredi. Adamnyń shashy, terisi, tyrnaǵy – bul organızmniń jaı-kúıin kórsetetin basty músheleri.
Vırýstyq soqqy
Ókinishke qaraı, kovıdpen aýyrý organızmniń saýlyǵyna jaǵymsyz áser etedi. Júrek-tamyr, tynys alý, júıke júıelerindegi buzylýlar sıaqty jıi kezdesetin máselelerden basqa, únemi sharshańqylyq seziný, depressıadan basqa, koronavırýspen aýyrǵan adamdardyń shamamen 80%-ynda 3-4 aıdan keıin shash túsýi baıqalady.
Eń jaǵymsyz tusy, bul postkovıdtik shash túsý sındromy áıelderde jıirek kezdesedi eken. Áıeldiń ımýndyq júıesi vırýsqa kúrt reaksıa beredi, tipti qalpyna keltirilgennen keıin de, búkil denege taralǵan vırýstyń eń kishkentaı bólshekteri qabynýdy týdyrýy múmkin, bul, sáıkesinshe, qalpyna kelýdiń uzaýyna ákeledi.
Vırýs aǵzaǵa engen kezde barlyq resýrstar onymen kúresýge ketedi. Organızm bar resýrsy sarqylǵansha jumys isteıdi, jasýshalardyń, ásirese, teriniń qorektenýi buzylady. Bul shash folıkýlalaryna áser etedi. V tobyndaǵy dárýmenderdiń, myryshtyń, temirdiń jetispeýshiligi shashtyń ósýine jáne alopesıaǵa (tazdaný) kóbirek áser etedi.
Gormonaldy tepe-teńdik
Zıandy vırýs gormonaldy kúıge de teris áser etedi - kóp áıelder sıkldiń buzylýyn, tonýstyń tómendeýin, energıanyń joǵalýyn jáne kóńil-kúıdiń nasharlaýyn baıqaǵan. Kovıdke baılanysty erte menopaýza jaǵdaılary da boldy. Gormonaldy buzylystardy kóptegen vırýstar, sonyń ishinde koronavırýs týdyrady.
Qalpyna keltirý
Deneni tez qalpyna keltirý jáne shashtyń túsý máselesin sheshýge qalaı kómektesýge bolady?
Qalpyna keltirý kezeńinde dárigerdiń barlyq nusqaýlaryn oryndaý, salaýatty ómir saltyn ustaný, tynys alý jattyǵýlaryn jasaý, kóbirek demalý, uıqy rejımin qatań saqtaý, taza aýada jıirek bolý, kúndelikti jumys kestesine jeńil dene jattyǵýlaryn engizý mańyzdy.
Organızm aýrýdan sarqylǵannan keıin qalpyna keltirý úshin qosymsha resýrstar - vıtamınder men mıneraldar qajet. Kúshti ımmýnoprotektorlar D3, C vıtamınderi, myrysh ımýndyq júıege kómektesedi, aýrýdan keıin tezirek qalpyna keltirýge yqpal etedi, qabynýdy azaıtady. Sondyqtan olardy qosymsha qabyldaý mańyzdy. Sonymen qatar, bul mıkroelementter bizdiń organızmimizde kóbine jetispeıdi. Imýnıtet kóterilý úshin selen, magnıı, temir, ıod sıaqty mıkroelementterdiń de mańyzy kem emes.
Shashtyń túsýin toqtatý úshin aldymen V tobyndaǵy vıtamınderdi jetkilikti mólsherde nemese qosymsha qabyldaýǵa nazar aýdarý kerek. V2, V3, V5, V6, V7 dárýmenderi kollagen sıntezine qatysady, zat almasýdy belsendiredi jáne shash folıkýlalaryna baratyn qan aǵymyn qamtamasyz etedi, osynyń arqasynda ol kóbirek qorektik zattar men ottegi alady - shash tez ósedi, qalyń jáne jyltyr bolady.
V tobynyń dárýmenderi ette, balyqta, jarmada kóbirek bolady. V3 dárýmeni (nıkotın qyshqyly) shash túbine jaǵýǵa arnalǵan kapsýla túrindegi suıyq kúıinde de satylady.
Aǵzany qalpyna keltirý prosesinde jáne, atap aıtqanda, shashtyń ósýine, A jáne E vıtamınderi antıoksıdanttary mańyzdy. Olar jańa jasýshalardyń paıda bolýyna yqpal etedi, elastın men kollagen óndirýde mańyzdy ról atqarady jáne shash tamyrlaryna bos radıkaldar men toksınderdiń zıandy áserlerdi beıtaraptaıdy. A dárýmeni keratın sıntezin belsendiredi jáne metabolıkalyq prosesterdi qalypqa keltiredi, bul shash folıkýlalaryn nyǵaıtýǵa jáne durys damytýǵa, shashtyń synǵyshtyǵyn joıýǵa jáne olardyń serpimdiligin arttyrýǵa kómektesedi. Sonymen qatar, ol maıdyń óndirilýin retteıdi, shashqa jyltyr jáne jaqsy kútimdi kórinis beredi. E dárýmeni (tokoferol) metabolızm prosesterin jáne kapıllárlardyń tonýsyn jaqsartady, shashtyń túsýin baıaýlatady jáne shashtyń qorektenýin jaqsartady.
Birge tıimdirek!
Vıtamınder men mıneraldardy bir-birinen bólek qabyldaýdyń qajeti joq - bul, birinshiden, óte qymbat jáne mıkroelementterdiń kombınasıasyn bir-biriniń áserin joqqa shyǵaryp, kedergi jasamaıtyndaı, kerisinshe, aǵzaǵa jaqsy sińetindeı etip tańdap alý kez kelgen adamnyń qolynan kele bermeıdi. Bul mindetti mamandarǵa – tájirıbeli farmasevterge tapsyrǵan durys. Qazir dárihanalar sizge ár túrli vıtamındik jıyntyqtardy usyna alady, negizinen - barlyǵyna arnalǵan jalpy kúsheıtetin vıtamınder. Biraq onyń sıpattamalary men qajettilikterin eskere otyryp, áıel organızmi úshin arnaıy ázirlengen vıtamındik jıyntyqtar bar ekenin kóp adam bile bermeıdi.
Sulýlyq pen densaýlyqty saqtaý tek sizdiń qolyńyzda ekenin umytpańyz. Demalý jáne fızıkalyq belsendilik rejımin ustanyńyz, kóbirek júrińiz, aǵzany ishten qorektendire qoldaıtyn jáne qalpyna keltirýdi tezdetetin vıtamınderdi qabyldańyz.