Kitaptyń biz mán bermeıtin paıdaly tustary
«Kóp jasaǵan bilmeıdi, kóp oqyǵan biledi» degen qazaqtyń uly jazýshysy Muhtar Áýezovtyń sózi bar. Búgin kitap oqý jaıly az-kem sóz qozǵamaqshymyz.
Kitap oqýdyń, odan alatyn paıdaly ilimniń adam ómirindegi mańyzyn aıta tura, bile tura, keıingi kezderi kitapqa úńiletinder qatary sırep ketkendeı. Bala kúnimizde ata-anamyz jas kúnderinen kitap oqyp jarysatyndaryn, qolda joq kitaptardy bir-birinen surap alyp oqıtyn kezderin aıtyp otyratyn. Bir kezderi bul úrdis adamdardyń jappaı hobbıine de aınalǵan bolar. Qazir kitap oqıtyndar joq dep úzildi-kesildi aıtýǵa bolmas, degenmen, bos ýaqytyn kitapqa arnaıtyn adamdar «Qyzyl kitapqa» engizilgendeı sırep ketti. Biraq, qaı zamanda da kitap oqý sánnen qalmaıdy. Ejelgi zamannan beri kitap – bilimniń bastaýy ǵana emes, ómirdiń, kóptegen paıdaly dúnıelerdiń sarqylmaıtyn kózi. Adam kitap oqý arqyly kóptegen qupıalardy ashyp, ózin de tárbıeleı alady.
Kitaptan bas almaı oqıtyn adammen sóılese qalsań, olardyń ózderi jasap alǵan keremet álemi bar ma dep qalasyń. Kitap oqymaıtyndardy túsine almaıtyn adamdar bar. Olar – naǵyz kitap kemirgishter. Kitap durys oılaýdy jáne jasalǵan áreketterdi qaıta oı eleginen ótkizýge úıretedi. Kitapty janyna serik etip ósken úlkender jaǵy «jastar nege kitap oqymaıdy?» dep bastaryn qatyryp jatady. Joǵary aqparattyq tehnologıalar damyǵan zamanda aqparat aǵyny mınýt saıyn jańaryp jatqanda, jastardy da aıyptaı almaısyz. Sebebi, jata-jastana oqymasa da, tehnologıalar zamanynda kóshten qalmaı, jańa shyqqan aspap, tehologıa, tehnıkanyń bárin meńgerip jatyr. Kóshke ilesem dep júrgende kitap oqý da kenjelep qalyp jatqan bolar. Oqý – sán ǵana emes, janǵa jaǵymdy ári paıdaly ádet. Kitap oqýdyń paıdasyna birneshe argýmentter keltire ketsek:
- Ádebıetti jıi oqıtyn balalar men jasóspirimderdiń IQ bul ispen shuǵyldanbaıtyndarǵa qaraǵanda áldeqaıda joǵary bolady eken.
- Oqý bizdi sulýlandyrady.
- Kóp oqıtyn adam kez kelgen adammen sózi jarasyp ketedi. Al oqymaıtyn adamdar ózi sıaqtylarmen ǵana aralasady.
- Kóp oqıtyn adam uzaǵyraq ómir súredi.
- Kóp oqıtyn adam oqymaıtyn adamdardy basqarady.
- Kóp oqıtyn adamdardy amal-aılamen aldaý qıyn.
- Oqý - saýattyń artýyna sebepshi.
- Oqý tynyshtandyrady, kúızelisten arylýǵa kómektesedi.
Ýaqytty kitap oqý arqyly ótkizýge qatysty qazyqty faktiler de jeterlik. Múmkin olar kitap oqýǵa degen oıyńyzǵa áser etip qalar:
- Orys jazýshysy Maksım Gorkıı mınýtyna 4000 sózdi jyldam oqyǵan.
- Amerıkalyq ónertapqysh Tomas Edıson birden 2-3 joldy oqysa kerek, barynsha oıyn jınaqtaýdyń arqasynda mátinderdi paraqtarmen esinde saqtaǵan.
- Fransýz jazýshysy Onore de Balzak jarty saǵatta romannyń 200 betin oqıtyn bolǵan.
- Napoleon mınýtyna 2000 sózdi jyldam oqyǵan.
- Stalın kúnine 400 bet oqyǵan jáne ony oqýdyń eń az normasy dep sanaǵan.
Múmkin osylaı oqymasa, joǵaryda attary atalǵan belgili tulǵalardyń esimderi tarıhta qalmas pa edi? Kitap oqýdyń paıdasy bolmasa, zıany joq ekeni belgili. Oqýdyń paıdasy jaıly kóp aıtylyp ta, jazylyp ta jatady. Eger osy ádetti ózine paıdaly dep sanaǵan adam bolsa, kúnine qoly qalt etkende keminde 30-40 bet oqyp qoısa, jaman emes. Kitap oqý adamnyń oı-órisin keńeıtip, rýhanı aqyq beredi. Ultymyzdan oıshyl kmeńgerler men dana kóshbasshylar, oqymysty ǵalymdar shyqsyn desek, aldymen ózimizdi kitap oqıtyn qaýymǵa aınaldyraıyq. Kórgenin isteıtin óskeleń urpaqqa ispen kórsetsek, olar da bilmegenin kitaptan izdeıtin oqyrman elge aınalar....