Májilis depýtaty Aıdos Sarym premer-mınıstrdiń orynbasary Tamara Dúısenova kitap oqıtyn el qalyptastyrý týraly depýtattyq saýal joldady, dep habarlaıdy almaty-akshamy.kz.
Ol bıylǵy quryltaıda prezıdent memlekettik basqarýdyń barlyq deńgeıinde keshendi sharalar qabyldaý qajettigin atap kórsetkenin aıtyp, kitap oqıtyn el jobasyn jasaý taqyrybyna toqtaldy.
Depýtattyń aıtýynsha, memleket basshysynyń osy máselege erekshe nazar aýdarýynyń sebebi – kitap oqý ulttyń damýy men básekege qabilettiliginiń negizgi sharty ekendigimen baılanysty.
“Bul rette, otandyq avtorlar men baspagerlerdi memlekettik qoldaýda basymdyqtyń oqýlyqtar men ádebıetterdi basyp shyǵarýǵa tapsyrys berýmen ǵana shektelip otyrǵany alańdatady. Búginde dúkenderde kitap sórelerinde ulttyq ádebıet pen kitaptar sany artqanymen, bul jumys tym baıaý júrgizilýde. Sondyqtan Memleket basshysynyń taıaýda ótken Ulttyq quryltaıda osyǵan qatysty bergen tapsyrmasyn negizge ala otyryp, qoldanystaǵy memlekettik baǵdarlamalar men jobalarǵa túzetý engizý qajet dep sanaımyz”, – dedi Aıdos Sarym.
Depýtat bul sharany birneshe baǵytqa qamtyp kórsetti:
Birinshi. Otandyq kitap basyp shyǵarý isin sýbsıdıalaý formatyn ózgertý.
“Qoldanystaǵy formattyń álsiz jaqtary – sýbektıvtilik, formaldylyq, al keıbir tustary sybaılas jemqorlyqtyń bar ekenin kórsetedi. Jaǵdaıdy ózgertý úshin memlekettik tapsyrysty Prezıdent aıtqan naqty qundylyqtar boıynsha shyǵarmalar ázirleýge baǵyttaǵan jón. Sapasy joǵary, suranysqa ıe kontent jasaı alatyn avtorlarmen uzaq merzimdi kelisimsharttar qajet”, – dedi ol.
Ekinshi. Kitap ındýstrıasy men kitapqumarlar qoǵamynyń ınfraqurylymyn qaıta qurý qajet ekenin alǵa tartty.
“Bul rette, kitap ındýstrıasynyń tıisti tizbekterin qurǵan jón. Eresekterge arnalǵan mundaı tizbekter mynadaı býynnan turýǵa tıis: oqyrman – synshy – marketolog – baspa – kitap dúkenderi men dúńgirshekter – oqyrman”, – dep qosty depýtat.
Al úshinshi qalalar men aýyldardyń áleýmettik-mádenı standarttaryn ózgertip, oqyrmandar men turǵyndardyń sanyna shaqqandaǵy kitap dúkenderi men dúńgirshekterdiń qajetti kólemin anyqtaýdyń mańyzy zor ekenin aıtty.
“Ókinishke qaraı, qalalarda kitap dúkenderi men gazet dúńgirshekteri ǵaıyp bolyp ketti. Sondyqtan baspa ónimderin, gazet-jýrnaldar satatyn biryńǵaı úlgidegi týrısik dúńgirshekter jelisin qurý kerek. Mysaly, Eýropada, Ázerbaıjanda, Reseıde jáne basqa da elderde osyndaı jeliler jumys isteıdi”, – dedi Aıdos Sarym.
Depýttatyń aıtýynsha tórtinshi qarapaıym qaǵazdan bastap polıgrafıalyq jabdyqqa deıin ımportqa júz paıyz táýeldi kitap ındýstrıasy salasyna ekonomıkalyq turǵydan yntalandyrý júıeleri qajet.
“Salyq reformasy aıasynda kitap shyǵarýshylardy 10 jyl merzimge salyqtan bosatý kerek. Máselen, qosylǵan qun salyǵynyń nóldik mólsherlemesi ulttyq kitap shyǵarýdy qoldaýdyń pármendi sharasy retinde 39 elde – Ulybrıtanıada, Úndistanda, Brazılıada, Meksıkada jáne basqa da elderde qoldanylady”, – dep qosty ol.
Besinshi avtorlyq syıaqy tóleý qaǵıdalaryn, onyń mólsheri men tóleý tártibin ázirleý jáne bekitý qajet eken.
“Laıyqty syıaqy alý úshin jaǵdaı jasaý otandyq avtorlardyń shyǵarmashylyq belsendiligin arttyryp, olardy baspaǵa táýeldilikten qutqarady. Sonymen qatar, kitap-baspa ınfraqurylymynyń ókilderimen birlesip, avtorlyq jáne sabaqtas quqyqtar týraly zańnamany retke keltirý kerek”, – dep qosty depýtat.
Aıdos Sarym altynshy kitapqa degen qyzyǵýshylyq otbasynda qalyptasýy tıis ekenin alǵa tartty.
“Bul rette, balasyna ata-anasy úlgi kórsetýi kerek. Bizdińshe, balanyń rýhanı álemin baıytatyn qural – elektrondyq oıyndar emes, kitaptar. Balalarǵa arnalǵan daıdjestter, ǵylymı-tanymal jýrnaldar men saıttar, eń aldymen qazaq tilinde shyǵarylýy kerek”, – dedi ol.
Depýtat jetinshi kitap oqý ádetin mektep qabyrǵasynan bastap damytý kerek dese segizinshi mektep – kitaphana jelisi boıynsha júıeli jumys júrgizilýge tıis ekenin jetkizdi.
“Negizgi ádebı shyǵarmalardy oqý, olar boıynsha túsingenin aıtý, olar boıynsha esse jazý mektep baǵdarlamasyna qaıtarylýy kerek. Kitap jáne kitap oqý kúnderin ótkizý qajet. Bul ata-ana men bala arasyndaǵy senimdi, túsinistikti arttyrady, bul óz kezeginde úı ishindegi dúrbiljeńdi, ajyrasýdy, otbasylyq zorlyq-zombylyqty tejeýi yqtımal.
Sonymen qatar barlyq oqýshylar jergilikti kitaphanalarǵa jazylyp, oqyrmandar qataryna qosylýlary kerek. Olarǵa arnalǵan kórmeler, kezdesýler, konkýrstar, ádebı is-sharalar ótkizilýge tıis”, – dedi Aıdos Sarym.
Depýtat barlyq memlekettik organdar osyny qaperlerine alýlary qajet ekenin jetkizdi.
“Sovet zamanynda, qazaq jazýshylarynyń týyndylary júzdegen myń tırajben, al eń tanymal qazaq gazet-jornaldary 500-600 myń tırajben taraıtyn kezeńdi de kórdik. Elimiz Táýelsizdigin alyp, halyq sany eselep artqan zamanda bundaı jaǵdaı qaıtalanbaıdy degenniń ózi asqan qatelik! Buǵan tek júıeli, tabandy jumys atqarýymyz shart!
Jalpy alǵanda, fraksıamyzdyń depýtattary óz tarapynan qajetti zańnamalyq sharalar arqyly otandyq kitap shyǵarýdy ınstıtýsıonaldyq turǵydan nyǵaıtý úshin Úkimetke járdem kórsetýge daıyn. Osylaısha, Memleket basshysynyń tapsyrmasy tolyqqandy iske asyrylýy kerek”, – dep qorytty ol.