Jaz mezgilinde jándikter men kókónis, baqsha daqyldarynan adam aǵzasyna keletin qaýip kúsheıedi. Tipti, ınfeksıalyq aýrýǵa shaldyǵyp, sońy qaıǵyly jaǵdaıǵa ulasyp jatady.
Keneden kesel juǵady
Byltyr Qyzylorda oblysynda Kongo-Qyrym gemmoragıalyq qyzbasy órship, sońy qaıǵyly jaǵdaıǵa ákelgen edi. Bul turǵyda ótken jyly qaýipti indetten 50 adam kúdikti dep tanylsa, onyń 20-synyń dıagnozy zerthanalyq, epıdemıologıalyq jáne klınıkalyq jolmen naqtylanǵan. Sonyń ishinde 6 adam kóz jumǵan bolatyn. Sol ýaqytta keneden keletin keselmen kúres sharalaryn kúsheıtkenimen, quzyrly oryndar qaýipti túbegeıli aýyzdyqtaı almady.
Aikyn.kz aqparatynyń málimeti boıynsha, bıyl keneniń qaýipti oshaǵy sanalatyn Syr óńirinde indettiń aldyn alý jumystary erte kóktemnen bastaý aldy. Byltyrǵydaı keleńsiz jaǵdaıǵa jol bermeý sharalary qolǵa alyndy. Sonyń negizinde Qyzylorda oblysyna qarasty 106 eldi meken Kongo-Qyrym gemorragıalyq qyzbasy aýrýynyń týyndaý qaýpi bar aımaq retinde tanylyp otyr. Bul jaıynda Qyzylorda oblystyq Sanıtarlyq-epıdemıologıalyq qadaǵalaý departamenti málimdedi.
«Jyl basynan beri Qyzylorda oblysy boıynsha 14 adam Kongo-Qyrym gemorragıalyq qyzbasyna kúdikti bolyp tirkeldi. Osy tirkelgen 14 jaǵdaıdan keseldiń 1 dıagnozy naqtylandy. Naqty aıtqanda, Syrdarıa aýdanynyń turǵynynan qaýipti indettiń belgileri baıqaldy. Kongo-Qyrym gemorragıalyq qyzbasynyń naqtylanǵan jaǵdaıy maýsym aıynda bolǵan edi. Qazir bul naýqasty zertteý jumystary júrgizilip jatsa, taǵy 12 naýqastyń dıagnozy zertteý qorytyndysyna sáıkes ózgertildi. Naýqastardyń barlyǵy oblystyq juqpaly aýrýlar aýrýhanasyna, aýdandardaǵy ortalyq aýrýhanalardyń juqpaly aýrýlar bólimderine oqshaýlanyp, jatqyzyldy. Jalpy, búginge deıin oblysta kene shaǵyp, medısınalyq kómekke júgingen 394 turǵyn medısınalyq baqylaýǵa alynyp, kúdiktiler anyqtalǵan joq», – dedi bizge departamenttiń bólim basshysy Janar Jetilgenova.
Mamannyń aıtýynsha, epıdemıologıalyq ahýaldy turaqtandyrý baǵytynda tıisti jumystar júrgizilýde. Bul turǵyda oblysqa qarasty 238 eldi mekennen barlyǵy 28 992 kene jınalyp, zertteý júrgizilgen. Iaǵnı, 3 335 synama alynyp, kenelerdiń juqpalylyq kórsetkishteri zerdelengen. Nátıjesinde, jándikterdiń 6,5 paıyzynda zaqymdaný deńgeıi anyqtalyp, ótken jyldyń osy merzimimen salystyrǵanda 1,5 paıyzǵa joǵary kórsetkish kórsetken.
Qolda bar málimetke sáıkes, Qyzylorda oblysy aýmaǵynda keneniń 14-15 túri mekendeıdi. Onyń ishinde túrlik quramy boıynsha jıi kezdesetini H. Asiaticum – 26 paıyz, H. Anatolicum – 3,5 paıyz, D. Daghestanicus 46 paıyzǵa jetken.
Negizinen, jyl basynda atalǵan aýrýdyń aldyn alýǵa baǵyttalǵan Qyzylorda oblysy, qala jáne aýdan ákimdikteriniń qaýlysymen keshendi is-sharalar jospary bekitilgen. Qaýipti indet taralýy múmkin dep tanylǵan 106 eldi meken aýmaǵynan sanıtarıalyq qorǵanys aımaqtary jasaqtalypty. Osy eldi mekenderde 11 sáýir men 13 maýsym aralyǵynda 5 kún boıyna 2 kezeńdi qoralarǵa, mal basyna, sýat, shańdaqtarǵa, padalarǵa kenege qarsy óńdeý jumystary júrgizilgen. Jergilikti atqarýshy organdarynan quralǵan jumys toptarymen óńdeý jumystarynyń sapasy qatań baqylaýǵa alynǵan. Bul turǵyda naýqastardy zertteýge jáne emdeýge dıagnostıkýmdardyń, emdeý preparattarynyń qory jetkilikti ekenin alǵa tartady.
Kókónisten de qaýip bar
Jaz mezgilinde bazarlar men iri saýda oryndarynda satylatyn azyq-túlik pen kókónis, baqsha daqyldarynyń da adam aǵzasyna úlken qaýip tóndiretini belgili. Soǵan oraı sanıtarlyq-epıdemıologıalyq qadaǵalaý departamenti tarapynan tıisti jumystar júrgizilip jatqanyn jetkizdi.
Bul turǵyda sala mamandary oblys aýmaǵynda dúnıejúzilik tamaq ónimderiniń qaýipsizdigi kúnine oraı 10 kúndik aksıasy uıymdastyrylǵanyn jetkizdi. Sonyń negizinde halyq kóp shoǵyrlanatyn oryndarda, balalardy saýyqtyrý mekemelerinde, tamaq ónimderiniń kóterme jáne bólshek saýda nysandarynda tıisti sharalar atqarylǵan.
«Bul aksıa aıasynda satýshylar men tutynýshylar arasynda halyqtyń sanıtarlyq-epıdemıologıalyq saýattylyǵyn arttyrý baǵytynda taǵam ónimderiniń qaýipsizdigi, sanıtarlyq talaptardyń saqtalýy týraly túsindirme jumystary júrgizildi. Sondaı-aq jedel ishek aýrýlary men taǵamnan ýlaný jaǵdaılarynyń aldyn alý sharalary týraly jáne jeke bas, óndiristik gıgıenasyn saqtaý qajettiligi, tutynýshylarǵa qaýipsiz tamaqtanýdy qalyptastyrýdyń, salamatty ómir saltyn ustanýdyń mańyzy jóninde keńinen aqparat berildi. Shara aıasynda QR DSM SEBK «Ulttyq saraptama ortalyǵy» SHJQ RMK Qyzylorda oblysy boıynsha fılıaly mamandary tekserý ótkizdi. Sonyń negizinde sala mamandary ekspress-tásilderin qoldana otyryp, turǵyndardyń usynýy boıynsha satyp alǵan taǵamdardyń sanıtarlyq normatıvterge sáıkestigin tekserý, jemis-jıdek, kókónis ónimderi quramyndaǵy nıtrat qaldyqtarynyń mólsherin anyqtap, daıyn ónimderge bakterıologıalyq zertteýler júrgizdi», – dedi bul jóninde tamaqtaný obektilerin baqylaý jáne qadaǵalaý bóliminiń basshysy Merýert Bıtasova.
Tekserý jumystary barysynda taǵam quramyndaǵy nıtrat qaldyqtarynyń mólsherin anyqtaý úshin 587 synama alynǵan. Departament tarapynan barlyq synama boıynsha bakterıologıalyq zertteýler júrgizilip, sáıkessizdik anyqtalmaǵanyn alǵa tartty.
Deı turǵanmen, Sanıtarlyq-epıdemıologıalyq qadaǵalaý departamenti tarapynan mundaı tekserý tek aksıa aıasynda jylyna 1 ret ótkiziletinin málimdep otyr. Iaǵnı, jaz boıyna taǵam, kókónis, baqsha daqyldarynyń quramyna baqylaý turaqty júrgizilmeıdi. Sebebi saýda oryndary men bazarlarǵa túsken azyq-túlik, kókónis, baqsha ónimderine udaıy baqylaý jasaý atalmysh departamenttiń quzyrynan alynyp tastalǵan eken. Búginde mundaı júmystar saýda oryndary men bazarlardyń arnaıy zerthanasynda ǵana aqyly negizde júrgiziledi. Iaǵnı, árbir satýshy óz ónimderin sol saýda ornynyń zerthanasynda teksertý úshin óz qaltasynan tóleý mindettelgen. Bir sózben aıtqanda, jemis-jıdekter men baqsha ónimderine baqylaý aqsap tur. Muny sala mamandary da joqqa shyǵarmady.
Qaı kezde de erte pisken jemisterdiń, onyń ishinde qaýyn-qarbyz ónimderiniń quramynda hımıalyq nıtrattar jıi kezdesip jatady. Odan ýlaný jaǵdaıy árbir on adamnyń úsheýiniń basynda bolýy múmkin eken. Sondyqtan kókónis pen jemis-jıdekterdi shildeniń aıaǵy men tamyz aıynyń basynda paıdalanýǵa keńes beriledi.
Jalpy, qazir saýda oryndarynda satylyp jatqan jemis-jıdekter men kókónisterdiń qaýipsizdigine eshkim kepil bola almaı tur. Sondyqtan da erte pisken jemis-jıdekterdi turaqty zerthanalyq tekserýdiń tıimdi tásili engizilse, tutynýshylardyń qaýipsizdigi qamtamasyz etiler edi.