Sońǵy ýaqyttarda jasóspirimderdiń qolymen jasalyp jatqan zulymdyqtar jaǵa ustatqany bylaı tursyn, búkil qoǵamdy dúr silkintetindeı qaýipti deńgeıge jetti.
«Kózdiń nury», «ómirdiń gúli» dep júrgen jastardyń keıbiriniń buryn-sońdy el qulaǵy estimegen jaýyzdyqqa barýǵa beıim ekeni sonsha, olardan tipti búkil qoǵam bolyp qorǵanatyndaı jaǵdaı týyndady. Toptasyp alyp tóbeles shyǵaryp, bolmashy nársege bola qan tógip, odan qalsa qatarlastaryn qorlap beınetaspaǵa túsirip, shimirikpesten, ony áleýmettik jelilerge júkteıtin buzaqylardyń áreketinen tula boıyń túrshigip, tóbe shashyń tik turady. Qansha jerden qynjylyp, júregimiz qan jylasa da bul qaterli qubylystyń túp-tórkinine boılamaıynsha, máseleniń sheshimin taba qoıýy ekitalaı.
Keıingi kezde el aýmaǵynda esirtki qylmysynyń keńinen tarala bastaǵany jáne oǵan jasóspirimderdiń úıirsektigi artqany, psıhotropty zattar men alkogóldi ishimdikterdiń áserinen olardyń zańǵa qaıshy, agressıvti áreketterge barýy jıileı túskeni baıqalady. Munyń bári elimizde jasóspirimder arasyndaǵy qylmyspen kúrestiń tıimdi júıesi qalyptaspaǵanyn kórsetedi. Kámeletke tolmaǵan buzaqylar búginde sýyq qarý qoldaný, qaraqshylyq shabýyl sıaqty jaýyzdyqtarǵa eresekterden beter qoly qaltyramastan bara alady. Ózinen álsizge zorlyq-zombylyq jasaý, uryp-soǵyp múgedek qylý, óltirý olarǵa túk emes. Olar tipti adamdy qorlaýdyń ádis-tásilin de túrlendirip, buryn-sońdy kóz kórip, qulaq estimegen aıýandyqtar isteýde. Bir ereksheligi, jeke-dara emes, qazir olar qylmysty da top-tobymen júrip jasaıdy.
Birneshe kún buryn bir taksı júrgizýshisimen sóılesip qaldym. Óziniń erjetip qalǵan uly bar ekenin aıtqan ol, balasyna eshbir qyzdyń sońynan júgirmeýge keńes beretinin ańǵartty. «Kim biledi, ol bir dókeıdiń qyzy nemese sóz aıtyp júrgen bireýi bar qyz shyǵar. Seniń oǵan taıanyp ketkeniń ákesine nemese ana jigitke unamasa boldy, bireýdi jumsap, sharýańdy bitire salady. Kimge úılenseń de, ózińdi unatqan qyzdy al» deımin. Qazir bizde adam óltirý shybyn óltirýden ońaı. Kóshede bireýge baıqamaı alaryp qarap qalsań da betińnen bir-aq urady. Ásirese jastardyń minez-qulqy, túsinigi óte qıyn. Aıaýshylyq degendi bilmeıdi», – deıdi.
Al nege bulaı? Olarǵa sonda ne jetpeıdi? Bárinen buryn sana tómen, bilim joq, mádenıet joq. Bular, ádette, birdeńesi jetispeıtin, múmkin, densaýlyǵynda, múmkin, ósken ortasynda, otbasynda bir qolaısyzdyq bar balalar. Onda da mamandar olardyń kópshiligindegi nevroz, psıhıkalyq aýytqýshylyq, oı-sana damýyndaǵy tejelý, maskúnemdik, esirtkige qumarlyq genetıkalyq jolmen ǵana berilmeıtinin, otbasyndaǵy tárbıede ketken qatelik saldarynan júre paıda bolatynyn aıtady. Rýhanı vakým jasóspirimder, jastar úshin óte qaýipti: olarda toqtaý joq, jamanshylyqqa tez eligip, kóbine ınstınkt jeteginde ketedi, óz-ózin ustaı almaıdy.
Sondaı jasóspirimder arasynda saýalnama júrgizgen áleýmettanýshylar olardyń ómirlik qundylyqtarynyń búkil júıesi óte erte, bala kezden buzylǵanyn anyqtaǵan. Olar ózin-ózi kórsetýge tyrysady, basqalarǵa ózin qaıtkende moıyndatý úshin birdeńe istegisi keledi, dos tapsam deıdi, biraq odan eshteńe shyqpaıdy, aqyry, jamandyqqa aparyp soǵady. «Qotyr atqa qotyr at, soqyr atqa soqyr at úıir» demekshi, túptiń túbinde ózi sıaqty keýdesi aıaqqaptaı, al basynda dym joq dúmbilezderdiń qataryn tolyqtyryp tynady. Topan sý tobyǵynan kelmeıtin beıǵam, baı ómirdi ańsaıdy, rahat ómir súrgisi keledi, biraq ol úshin eńbektený, ter tógý qyzyqsyz, durysy, qıyn. Sóıtip, aýyrdyń ústimen, jeńildiń astymen júrýdi qup kóredi. Al onyń joly – urlyq-qarlyq, qaraqshylyq, bireýden birdeńeni tartyp alý, qorqytyp-úrkitý, álimjettik jasaý. Mundaı jasóspirimderdiń kádimgi balalarǵa qaraǵanda ýaqyty kóp. Olar sony ózderiniń joǵaryda aıtylǵandaı maǵynasyz ermekterine jumsaıdy.
Jýrnalıs Dastan Qastaı feısbýktegi bir jazbasynda el ishindegi túrli keleńsizdikti qozǵaı kelip: «...Kóshede de sandalys kóp. Jastar bos júredi. Olardy tabystyratyn, baýyrlastyratyn ortaq alań joq. Kóbi áleýmettenbegen. Bir-birimen aralaspaǵan kez kelgen eki jas – «bir-birine jaý». Sebebi, durys ornyqpaǵan komýnıkasıanyń jaýyǵýǵa bastaıtyn keri reaksıasy bar. ...Mektepte de sol: Bos júrgen oqýshylar. Altyn ýaqyt ótip jatyr. Kóshede de sol: Bos júrgen «qarataban bandıtter». Altyn ýaqyt ótip jatyr. Aınalańda da sol: Bos jıyn, bos otyrys, bos sandalys, bos toımen altyn ýaqyt ótip jatyr. Jumysta da sol: Bos sandalyspen naqty, óndirtip jumys isteıtin berekeli keziń ótip jatyr. Kóbi «ómir súrýdiń mánin uǵýdan» shatasqandaı... Menińshe, qoǵamdy saýatty, quqyqtyq basqarýǵa kóshý kerek. Professıonaldar óz tuǵyryna qonýy kerek. Áıtpese, bizde bári óz betimen ketti. Bolashaqqa senim azaıdy, halyq tym ınertti bolyp barady», – deıdi. Aıtsa-aıtqandaı, bos júris, bos sóz kóp. Aýa jaıylý qalypty jaıtqa aınalyp barady.
Jasóspirimderdiń kópshiligi qandaı da bir úıirmelerde, klýbtarda ómirine, tirshiligine paıdaly nárselermen shuǵyldanýǵa, kitap oqýǵa, teatrǵa barýǵa daǵdylanbaǵan. Olardyń bar qyzyǵýshylyǵy shytyrman oqıǵaly nemese porno-fılmder, vıdeolar kórýmen, kompúterde oıyn oınaýmen ne bolmasa Internetti sharlaýmen shekteledi. Al sońǵy ýaqytta túsirilip júrgen fılmderdiń, tipti kompúter oıyndary men Internettegi vıdeolardyń kópshiligine arqaý bolatyny – sol baıaǵy zorlyq-zombylyq pen jantúrshigerlik oqıǵalar ekenin eskersek, jasóspirimderdiń sanasyna bul da jamandyq ataýlyny synalap engizip, qatygezdikke, qan-jynǵa qaımyqpaı qaraýǵa boıyn úıretip jatqany túsinikti. Munyń syrtynda aqyl-esinde, densaýlyǵynda aýytqýshylyǵy bar bazbir bezbúırekterdiń áldekimdi aıaýsyz qınap, qorlap jáne ony vıdeoǵa túsirip, ǵalamtorǵa salýy jastardyń arasynda sánge aınalǵany taǵy bar. Kúni keshe ǵana Talǵarda bolǵan qaıǵyly jaıt: el aman, jurt tynyshta jazyqsyz jastyń jaýyzdar qolynan mert bolýy – el ishin shekten tys bassyzdyq, júgensizdik jaılaǵanynyń taǵy bir aıǵaǵy. Bul sumdyqtan qoǵam bolyp qorǵanbasqa, kúrespeske ne shara?! Bulaı kete berse, eldiń erteńi, jastardyń bolashaǵy, taǵdyry ne bolady?! Oılaýdyń ózi qorqynyshty. Elestetý odan da qıyn.