Almaty men qala mańyndaǵy aımaqqa 159 baǵytta 2509 avtobýs jolaýshy tasymaldaıdy
Aıtyldy - jasaldy
«Qoǵamdyq kólikterdiń tartymdylyǵyn dáıekti túrde arttyra otyryp, jeke kólikterdi paıdalanýdy azaıtý jaıyn oılastyrý kerek. Ol úshin metro jelisin keńeıtýdi jalǵastyrý qajet. Eskirgen jáne ekologıaǵa zıan keltiretin kólik túrlerinen bas tartý kerek. 2025 jyldan keıin Almaty kóshelerinde dızeldi avtobýstar qalmaýy tıis. Olardy gazben jáne elektr qýatymen júretin kólikter almastyrady. Almatyda ony tabysty damytýdyń mol tájirıbesi bar».
Qasym-Jomart TOQAEV.
Qala turǵyndarynyń turmys-tirshiliginde qoǵamdyq kólik qyzmetiniń mańyzy zor. Derekterge súıensek, Almatyda qoǵamdyq kóliktiń qyzmetin paıdalanatyn jolaýshylardyń ár kúngi úlesi mıllıonnan asyp jyǵylady eken.
Ótken jyldyń qarasha aıynda Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev Almaty jurtshylyǵymen kezdesip, shahardy órkendetýge qatysty biraz oı-pikirlerin aıtyp edi. Solardyń qatarynda jol-kólik júıesine qatysty birqatar tapsyrmalar júktegen bolatyn. Solardyń qatarynda qoǵamdyq kóliktiń jaı-kúıin jaqsartyp, bul baǵyttaǵy qyzmettiń sapalyq deńgeıin odan ári kóterý qajettigin de atap kórsetken-tuǵyn.
Búginde Almatyda bul baǵytta aıtýǵa turarlyq atqarylǵan jumys barshylyq. Eń birinshi aıtarymyz, shaharda qalaishilik baǵytta qatynaıtyn qoǵamdyq kólikterdiń birazy jańarǵan. Baıqasańyz, qazir qala kóshelerinde «Evro-5» standartyndaǵy jańa avtobýstar júıtkip júr. İshine 70 jolaýshy emin-erkin sıatyn avtobýs «Ońaı» termınaldarymen jabdyqtalǵan. Kólik ishinde aıaldamalar aldyn ala habarlanady, wi-fi jelisi qosylǵan. Tazalyǵy da jaman emes. Qysta jyly, jazda salqyn degendeı, kondısıonerler ornatylǵan. Beınebaqylaý kamerasy men múmkindigi shekteýli toptaǵy jolaýshylar úshin de jaǵdaı qarastyrylǵan, pandýstar bar. Odan basqa Almatynyń qoǵamdyq kólikteriniń qozǵalysyn baqylaýǵa óte qolaıly júıe – Citybus qosymshasy iske qosylǵan. Atalmysh qosymshanyń almatylyqtar men qonaqtarǵa ózderiniń turǵan jerin anyqtaýǵa, baratyn jerin kartada belgileýge jáne tıimdirek marshrýttar men qoǵamdyq kólik túrlerin tańdaýǵa kómegi zor. Endeshe, Siz de ózińiz kútken avtobýstyń qaı tusta kele jatqanyn bilip júrgińiz kelse, telefonyńyzǵa CityBus qosymshasyn júktep alsańyz, jetip jatyr.
«Joldyń jaıyn júrgen biler»
Jalpy, atqarýshy bılik tarapynan da, jolaýshylar jaǵynan da tasymaldaýshy kompanıalarǵa qoıylatyn basty talap – kez kelgen qoǵamdyq kóliktiń ýaqtyly qyzmet kórsetýi men kóliktiń sapasy. Joǵarydaǵy málimetterge qarasaq, alyp shahardaǵy qoǵamdyq kólikterdiń sapasy eshqandaı elden kem emes. Biraq nege ekenin qaıdam, Almatynyń avtobýstaryna qala turǵyndarynyń kóńili onsha tola bermeıtin sekildi. Ony biz kún sýytqaly beri redaksıamyzǵa turǵyndar tarapynan soǵylǵan qońyraýlardyń kóbeıýinen baıqadyq.
Sózderine qulaq túrsek, jolaýshylardyń eń birinshi aıtar ýáji – avtobýstar arasyndaǵy ıntervaldyń uzaqtyǵy. Aıtýlarynsha, keshkisin jumystan shyǵyp, úıge asyqqan ýaqytta aıaldamada avtobýs kútip, uzaq turady. Keıbiri avtobýsy keshikken soń taksıge otyrýǵa májbúr. Biraq oǵan kúnde qaıdan jaǵdaı bolsyn, qaltasy kótermegen jolaýshylar qaqaǵan aıazda avtobýsty kútýden basqa amaly qalmaıdy. «Joldyń jaıyn júrgen biler» demekshi, avtobýs óz ýaqytynan keshikken saıyn, aıaldamaǵa jolaýshylar kóp jınala bastaıdy. Aınalasy 5-10 mınýttyń ishinde adam qarasy kóbeıip, kádimgideı el jınalyp qalady. Kóp jolaýshyny kórgen júrgizýshi «avtobýsqa syımaıdy» degen jeleýmen aıaldamaǵa toqtamastan óte shyǵady. Bul, árıne, úıine jete almaı turǵan kez kelgen jolaýshynyń júıkesine tıedi. Qazir onyń ústine kún sýyq. Saqyrlaǵan aıazda tońyp, saǵattap avtobýs kútýdiń ózi ońaı emes», - deıdi telefon arqyly shaǵymyn aıtqan Aımahan ájeı.
Jolaýshylardyń sózinen keıin «Shynynda da, Almaty avtobýstary jolaýshy tasymaldaı ma álde kestege táýeldi me?» degen saýal týyndap, qoǵamdyq kólikke baılanysty birqatar suraqty qalalyq ákimdiktiń baspasóz qyzmetine resmı saýal retinde joldaǵan bolatynbyz. Kóp uzamaı saýalymyzǵa jaýap ta aldyq.
Avtobýstyń keshigýine sebepter kóp
Qalalyq ákimdik atap ótkendeı, qazirgi ýaqytta Almaty qalasy men qala mańyndaǵy aımaqqa 159 baǵytta 2509 avtobýs jolaýshy tasymaldaıdy. Olardyń barlyǵy ózderine bekitilip berilgen baǵyt boıynsha kestege sáıkes jumys isteıdi. Kólik júrgizýshisi sol bekitilgen qozǵalys kestesin qatań saqtaýǵa mindetti. Biraq Almatynyń tirshilik qazany kúndiz-túni qaınap jatatyndyqtan, belgilengen tártip boıynsha jumys isteý keıde múmkin bola bermeıdi. Óıtkeni, bir kún ekinshi kúnge múlde uqsamaýy múmkin.
Máselen, keshe ýaqytynda kelgen kólik búgin keshigip, avtobýstar arasyndaǵy ınterval buzylyp jatsa, ol tek kólik júrgizýshisiniń kinási degen sóz emes. Jalpy, mamandardyń aıtýynsha, ınterval standartqa saı bolýy úshin alǵashqy aıaldamadan sońǵy aıaldamaǵa deıingi ýaqyt bir saǵatty quraýy tıis. Al eki avtobýs arasy, ıaǵnı ıntervaly shamamen 10 mınýt bolýy qajet. Máselen, qazirgi tańda Almatydaǵy qoǵamdyq kóliktiń qozǵalys aralyǵy orta eseppen 9-12 mınýtty quraıdy. Biraq, qarbalas saǵattaryndaǵy kólik keptelisteri, joldaǵy jóndeý jumystary, tipti, aýa raıy da kólik qozǵalysyn tejeıdi. Osyndaı sebepter avtobýstardyń ıntervaly men kestesiniń buzylýyna, qozǵalys jıiliginiń 15–18 mınýtqa deıin ulǵaıyp ketýine sebep bolyp jatady.
Osy tusta, taǵy bir jaıtty aıta ketken jón, birinshi sońǵy aıaldamadan ekinshisine deıingi qozǵalys ýaqyty barlyq baǵyttarda marshrýttyń uzaqtyǵyna baılanysty bola bermeıdi. Máselen, Almatyda basqa marshrýttarmen salystyrǵanda jol júrý uzaqtyǵy az marshrýttar bar. Bul marshrýttardyń qozǵalys kestesi qıyn kósheler arqyly ótetindigine de baılanysty (kóterilý, tómen túsý jáne t.b.). Sondyqtan keıbir avtobýstardyń qozǵalys ýaqyttary basqa marshrýttarǵa qaraǵanda uzaǵyraq bolady.
Aıtalyq, qazirgi tańda Almaty boıynsha eń kóp jol júretin qoǵamdyq kólik – №124 baǵyttaǵy avtobýs. Ol A núktesinen B núktesine deıin jetý úshin 77,4 shaqyrym joldy júrip ótip, buǵan 130/140 mınýt ýaqyt jumsaıdy. Sondaı-aq, eń qysqa jol júretin avtobýs retinde №133 mektep baǵytyn aıtýǵa bolady. Onyń uzyndyǵy 5,1 shaqyrym, qozǵalys ýaqyty 20/20 mınýtty quraıdy.
Al qala syrtyna jolaýshy tasymaldaýda eń uzaq jol júretin avtobýs «BAS Trade» JSHS qyzmet kórsetetin №225 marshrýt. Almaty qalasy – Esik qalasy baǵytynda júretin avtobýstyń sqema uzyndyǵy 111 shaqyrym quraıdy. Marshrýttaǵy aınalym ýaqyty ár baǵytta 90 mınýttan belgilengen.
Qala aýmaǵynyń keńeıýi de qoǵamdyq kólik baǵyttaryn jıi ózgertedi. Almaty bıligi muny da eskerip, keıbir avtobýstardy yqshamaýdandardyń ishimen júretin etip ózgertip berdi. Máselen, qaladaǵy marshrýttyq jelini ońtaılandyrý sheńberinde, sondaı-aq azamattardyń kóptegen ótinishterin eskere otyryp, 2022 jyly 7 jańa marshrýt jolǵa shyqty. Odan bólek, 7 marshrýttaǵy sqemalar ońtaılandyrylyp, taǵy 7 marshrýttyń sqemalary uzartyldy. 2023 jyldyń qańtar aıynyń basynda Almatynyń qalalyq mobıldilik basqarmasy taǵy bir jańa baǵytty iske qosty.
Almatyda bekitilgen qozǵalys kestesine sáıkes, qoǵamdyq kólik saǵat 6.00-den 23.00-24.00-ge deıin, demalys jáne mereke kúnderi saǵat 6.00-den 22.00-23.00-ge deıin jumys isteıdi. Al kún saıyn túngi ýaqytta №3 baǵyt saǵat 23.00-den 6.40-qa deıin jolaýshy tasymaldaıdy.
Kináli bolsa, jaza bar
Mamandardyń aıtýynsha, júrý ýaqytynan keshikken qoǵamdyq kólikterge nemese jumys kestesin buzǵan júrgizýshilerge shara qoldanýdyń óz tártibi bar. Eger avtobýs júrgizýshiniń kinásinen keshikse nemese júrgizýshiniń qozǵalys kestesin qasaqana buzǵany týraly faktileri anyqtalǵan bolsa, oǵan avtopark basshylyǵy tártiptik jaza qoldanady. Tipti, jumystan shyǵarýy da ǵajap emes. Al avtobýs tasymaldaýshynyń kinásinen ýaqytynda kelmese, onda basqarma keshigý sebepterin anyqtap, kemshilikti qaıtalamaýdy eskertedi. Eger nátıje shyqpasa, qyzmet kórsetýge arnalǵan shart buzylyp, marshrýt jańa konkýrsqa qoıylady.
Maqsat – kólik qyzmeti sapasyn jaqsartý
«Jol muraty – jetýdi» kózdeıdi. Sondyqtan qoǵamdyq kóliktegi halyqtyń qaýipsizdigin qamtamasyz etý úshin jolǵa shyǵatyn avtobýstardyń tehnıkalyq ahýalyn tekserýdiń mańyzy zor. Búginde qala kóshelerinde jolaýshy tasymaldap júrgen avtobýstardyń paıdalaný merzimi 3 nemese 7 jyldy quraıdy. Jaýapty mamandardyń aıtýynsha, qaladaǵy barlyq avtobýstardyń kún saıyn parkterde tehnıkalyq tekserýden ótedi. Aqaýlar anyqtalsa, tehnıkalyq qyzmet kórsetý úshin jóndeý aımaǵyna ótedi. Olardyń jyljymaly quramdy tehnıkalyq tekserilýi QR qoldanystaǵy zańnamasyna sáıkes qatań túrde júrgiziledi.
Almatylyqtarǵa sapaly kólik qyzmetin kórsetý jáne jolaýshy tasymalynyń qaýipsizdigin qamtamasyz etý maqsatynda 2023 jyly Almaty qalasynyń qalalyq mobıldilik basqarmasy jyljymaly quramdy jańartý jáne satyp alynatyn 450 avtobýs esebinen qosymsha avtobýstarmen marshrýttardy kúsheıtý arqyly tasymaldaý sapasyn arttyrýdy josparlap otyr. Sondaı-aq, qoǵamdyq kólik boıynsha úlken suranysqa ıe jańa baǵyttardy zertteý júrgizilýde.
Tobyqtaı sózdiń toq eteri – Almaty ómir súrýge qolaıly jáne jalpyǵa birdeı teń múmkindik beretin qalaǵa aınalýy tıis. Al bul maqsatqa jetý úshin, halyqtyń turmys sapasyn jaqsartyp, barshaǵa ortaq negizgi mindetter nazardan tys qalmaýy qajet. Bul mindet kólik ınfraqurylymy salasyna da qajet. Sondyqtan Almatynyń marshrýttyq jelisin kezeń-kezeńimen ońtaılandyrý baǵytynda jumystar áli de jalǵasa beredi.
Kerek keńes
Aqparatty qaıdan alýǵa bolady?
Qoǵamdyq kólik salasyndaǵy ózgeristerge qatysty jańalyqtar Almaty qalasy ákimdiginiń resmı saıtynda, Instagram, Facebook jáne t.b. áleýmettik jelilerinde jarıalanady. Budan basqa, halyqty aqparattandyrý «Almaty qalasynyń Kólik holdıńi» JSHS Telegram-arnasynda jáne «Open Almaty» qoǵamdyq qabyldaý bólmesiniń áleýmettik jelilerde ornalasqan paraqshalarynda júzege asyrylady.