Ótinimderdi jınaý jumystary júrip jatyr.
2022-2023 jyldarǵa arnalǵan «Halyqtyń búdjetke qatysýy» baǵdarlamasy maýsym aıynyń basynda qolǵa alyndy. Bul joba segiz kezeńde júzege asyrylady. Qazirgi ýaqytta eń birinshi – qala turǵyndarynyń ıdeıalary men bastamalaryn jınaý kezeńi ótýde. budget.open-almaty.kz saıtynda ótinimderdi jınaý 20 shildege deıin ashyq bolady, dep habarlaıdy Almaty-akshamy.kz.
Almaty qalasy qarjy basqarmasy basshysynyń mindetin atqarýshy Altynaı Tóleýtaeva «Halyqtyń búdjetke qatysýy» baǵdarlamasy, iske asyrýǵa qandaı ótinimder jiberiletini, saraptamalyq komısıa jobalarmen qalaı jumys isteıtini jáne jobany iske asyrýdyń árbir sıkli týraly aıtyp berdi.
- Ótinim qandaı túrde beriledi jáne sodan keıin mamandar onymen qalaı jumys isteıdi?
- Qalalyqtardan ótinimderdi jınaý tek budget.open-almaty.kz. saıty arqyly júrgiziledi, olardyń barlyǵy ashyq ári qoljetimdi. Daýys berý kezeńinen ótkennen keıin saraptamalyq keńester búdjet qarajaty esebinen iske asyrylatyn jobalardyń tizbesin qalyptastyrady. Osy tizbeler boıynsha aýdandyq ákimdikter jobalardyń naqty smetalaryn esepteıdi, óıtkeni, joǵaryda aıtqanymdaı, avtorlar ótinim bergen kezde shamamen esepteýlerdi kórsetedi.
Jeńimpaz jobalardyń jalpy búdjetin túsingennen keıin aýdandyq ákimdikter kelesi jyly olarǵa bastamalardy iske asyrý ári qarajat bólý úshin ózderiniń búdjettik ótinimderin Almaty qalasynyń qarjy basqarmasyna beredi.
- Joba boıynsha keńes alý úshin adamdar qaıda júgine alady?
- Turǵyndar «Halyqtyń búdjetke qatysýy» máselesi boıynsha kez kelgen aýdan ákimdiginen, ákimdiktiń Open Almaty Qoǵamdyq qabyldaýynan 224 39 29 (ishki. 203) nemese 1308 nemese budget.open-almaty.kz saıtynan keńes ala alady.
Joba boıynsha ózekti aqparat, jıi qoıylatyn suraqtarǵa jaýaptar Almaty qalasy ákimdiginiń «Almaty jobalary» Instagram @almaty, jobalary). arnaıy akkaýntynda jarıalanady.
Sondaı-aq, barlyq nıet bildirýshiler úshin tegin onlaın-trenıngter ótkiziledi, onda mamandar jobanyń ózi, ótinimdi resimdeýge qoıylatyn talaptar, «Halyqtyń búdjetke qatysýy» sanattary, merzimderi men kezeńderi týraly áńgimeleıdi.
- Ótinimder qandaı krıterııler boıynsha irikteledi?
- Qala turǵyndarynyń barlyq bastamalary belgili bir ólshemderge sáıkes kelýi kerek. Mysaly, bir avtor bir tutas jobany iske asyrýǵa bir ǵana ótinim bere alady. Bul rette joba bireýdiń jeke menshiginde joq jer ýchaskesinde ornalasýy, sondaı-aq Almaty turǵyndary úshin qandaı da bir shekteýsiz ortaq paıdalanýdy bildirýi tıis. Sondaı-aq, taǵy bir talap, ıdeıany júzege asyrý ákimdiktiń quzyretinde bolýy kerek.
Ótinim bergen kezde avtor óz jobasynyń ataýyn qysqasha kórsetýi, jobanyń naq osy aýlada/aýdanda ne úshin qajet ekendigi, onyń qandaı maqsatqa arnalǵany, jalpy qalalyq damýǵa jáne abattandyrýǵa qalaı áser etetini týraly qysqasha sıpattama berýi qajet.
Dızaın usynysynyń eskızi men smetasy boıynsha avtorlarda kóptegen suraqtar týyndaıdy. Munda smeta da, eskız de naqty bolýy múmkin ekenine nazar aýdarý kerek. Mysaly, joba saıtynda ashyq qoljetimdilikte ornalastyrylǵan ótken jyldardaǵy jobalar boıynsha baǵdarlaýǵa bolady. Sondaı-aq, ınternetten nemese kez-kelgen basqa ashyq kózderden eskızder nemese shamamen esepteýler júrgizýge ruqsat etiledi.
Sondaı-aq, ótinimdi qaraýǵa ruqsat alýy úshin ol segiz sanattyń birine túsýi qajet. Olardyń ishinde: balalar, sport alańdaryn salý, demalýǵa arnalǵan keńistikti uıymdastyrý, kógaldandyrý, trotýarlar, pandýstar, aryqtar, jaryqtandyrý jáne t.b. salý nemese jóndeý. Tolyq tizimmen jobanyń budget.open-almaty.kz saıtynda tanysýǵa bolady.
- Ótinimderdi irikteý kezinde qandaı baǵdarlamalar basymdyqqa ıe?
- «Halyqtyń búdjetke qatysýy» qala turǵyndarynyń ózderi ótinimderdiń basymdylyǵyn anyqtaýǵa baǵyttalǵan. Saraptamalyq komısıalar turǵyndardyń usynystaryn tek talaptar men krıterıılerge sáıkestigin tekseredi, al qandaı da bir joba iske asyryla ma, joq pa, sony qala turǵyndary ashyq daýys berý arqyly sheshedi.
Almatynyń árbir turǵyny daýys berýdiń ózine yńǵaıly tásilin tańdaı alady: úıden shyqpaı-aq – ESQ men sms-kod arqyly nemese kez kelgen aýdan ákimdigine nemese Open Almaty front-ofısine (Abaı dańǵyly, 90) kelip.
Daýys berý nátıjeleri boıynsha eń kóp daýys jınaǵan jobalardy ákimdik kelesi jyly iske asyrady.
- Ótinimderdi irikteý kezinde komısıa qandaı mamandardan turady?
- «Halyqtyń búdjeke qatysýyn» iske asyrý kezeńinde árbir aýdan ákimdigi janynan qurylatyn segiz saraptama komısıasynyń quramyna máslıhattyń ókilderi, Almaty qalasy Qoǵamdyq keńesiniń músheleri, qurylys jáne sáýlet salasyndaǵy sarapshylar, sondaı-aq ártúrli qoǵamdyq uıymdar kiredi.
Árbir berilgen ótinim boıynsha komısıalardyń sheshimi hattamalarda resimdeledi jáne joba saıtynda ashyq qoljetimdilikte ornalastyrylady. Avtorlar kez kelgen ýaqytta «Jobalar boıynsha materıaldar» bólimine kirip, tizimnen ózine unaǵan aýdandy tańdap, berilgen joba boıynsha aqparatpen tanysady, jiberilgen nemese qabyldanbaǵan ótinimderdiń sanyn, ótinimder somasyn, qabyldamaý sebepterin nemese pysyqtaýǵa joldamany jáne t.b. bile alady.
- Bir jobanyń eń joǵary quny 61,2 mln teńgeden aspaýy tıis. Bul qalaı esepteledi? Qarapaıym adamnyń jobanyń qunyn esepteı almaıtyny belgili. Osy jerde sizderdiń mamandaryńyz kómekke keletin shyǵar?
- Árıne, jobanyń naqty smetasyn jasaý úshin tıisti daǵdylar men bilim qajet. Sondyqtan erejeler belgilengen smetalardy usynýdy qarastyrady. Mysaly, avtor ashyq kózderden alynǵan uqsas jobanyń smetasyn paıdalanady nemese iske asyrýǵa jiberilgen ótken jyldardaǵy jobalardy baǵdarlaı alady. Atap ótkenimdeı, olardyń smetalary kórsetilgen tizim budget.open-almaty.kz saıtynda ornalastyrylǵan ashyq ári qoljetimdi.
Trenıń barysynda jobalardyń keıbir avtorlary basqa qatysýshylarmen ózderiniń laıfhaktarymen bólisti: mysaly, olardyń usynystaryna uqsas obektilerdi salý boıynsha qyzmet kórsetetin kompanıalardy ınternetten qalaı tapqandary jáne olardan qandaı da bir qyzmettiń boljamdy qunyn suraǵany belgili, sondyqtan smeta shamamen alynady.
- Bıyl sizder qansha jobany kútesizder? 7,4 mlrd teńgege qansha jobany iske asyrýǵa bolady?
- Aıtyp ótkenimdeı, berilgen jobalardyń jalpy sanynyń tórtten bir bóligi orta eseppen iske asyrý kezeńine kóshýde. Mysaly, 2020 jyly 1,2 mlrd teńge somasyna 49 joba, 2021 jyly – 5,4 mlrd teńge somasyna 256 joba iske asyrylǵan jáne 2022 jyly 8,5 mlrd teńge somasyna 237 joba iske asyrylatyn bolady.
Kórip otyrǵanyńyzdaı, 2022 jyly iske asyrý josparlanǵan jobalardyń jalpy somasy aldyńǵy jylmen salystyrǵanda kóp, biraq jobalardyń sany az. Sebebi, jobalar sanattarynyń kombınasıasy ár jyly qala turǵyndarynyń aǵymdaǵy qajettilikterine baılanysty ózgerip otyrady. Mysaly, bir búdjetke birneshe iri jobalar – vorkaýttar, aryqtar salý nemese kóptegen shaǵyn jobalar – ýrnalar, oryndyqtar ornatý iske asyrylýy múmkin.
Sondyqtan, "Halyqtyń búdjetke qatysýy" aıasynda júzege asyrylýy múmkin jobalardyń sanyna emes, naqty aýlanyń, kósheniń, aýdannyń qandaı qajettilikterin jabýǵa, qalany neǵurlym jaıly ári yńǵaıly etýge nazar aýdarǵan durys dep sanaımyn.
- «Halyqtyń búdjetke qatysýy» baǵdarlamasy jyl saıyn jetildirilýde me? Jańalyqtar bar ma?
- «Halyqtyń búdjetke qatysýy» eldiń barlyq iri qalalarynda bar. Memleket basshysynyń 2021 jylǵy 1 qyrkúıektegi Qazaqstan halqyna Joldaýynda jobanyń sátti engizilýi jáne búdjetti ulǵaıtý qajettiligi atap ótildi. Sondyqtan biz kelesi jyldan bastap bir jobanyń ruqsat etilgen shekti qunyn 25 myń AEK-ke deıin, al iske asyrý kezeńine jiberý úshin qajetti daýystardyń eń az sanyn-10-nan 50-ge deıin arttyrýdy josparlap otyrmyz.
Basqasha aıtqanda, qala turǵyndarynyń bastamalary aýqymdy bolýy múmkin, alaıda olardy iske asyrý úshin keminde 50 qala turǵynynyń pikirin bilý qajet.
Kórip otyrǵanyńyzdaı, daýystar sanynyń shegi óte naqty jáne oryndalady. Jalpy, «Halyqtyń búdjetke qatysýynyń» sharttary qarapaıym. Sondyqtan Almaty turǵyndarynyń osy qalalyq jobaǵa qatysýlaryna, kórshilerine aýdandy abattandyrý múmkindigi týraly aıtyp berýlerine bolady.
Qalalyqtardan Almatyny damytý jónindegi ıdeıa nemese bastama ǵana talap etiledi, ony budget.open-almaty.kz saıtyna 20 shildege deıin jiberýge úlgerý kerek. Árkim óz ıdeıasyn iske asyrý úshin 31 tamyzdan 19 qyrkúıek aralyǵynda barlyq kórshilerin, áriptesterin, týystar men dostaryn onlaın-daýys berýge shaqyra alady. Almatyny damytýda árbir bastama, árbir daýys mańyzdy.