Gaz, sý, elektr energıasy salasynda derekter berýdiń bastamasy esepteý quraldarynan bastalady. Al eger sol quraldar «aqyldy» bolsa, ol halyqtyń ómir súrý sapasyna oń áserin tıgizeri sózsiz.
Ótken aptada Almatynyń «Alataý» ınovasıalyq tehnologıalar parki aımaǵynda «Jylý, sý, gaz jáne elektr energıasyn esepke alý aspaptary men júıelerin óndirý» taqyrybynda semınar ótti. Elimizdiń birqatar qalalarynan kelgen sala mamandarynyń basyn qosqan jıyndy «NERO» kompanıasy uıymdastyrdy.
Halyqqa tıimdi ári sapaly qyzmet kórsetýdi kózdeıtin atalmysh kompanıa elimizdegi jylý, sý, gaz jáne elektr energıasyn esepteý quraldary men modýldyq toraptardy óndirýmen aınalysady.
Aldymen uıymdastyrýshylar semınarǵa qatysýshylardy esepteýish quraldaryn shyǵaratyn óndiris ornymen, ıaǵnı zaýytpen tanystyrdy. Jaýapty mamandar ondaǵy júrip jatqan jumys prosesine toqtala otyryp, árbir esepteýish quraldardyń tehnologıalyq jasalý úlgisi men atqaratyn qyzmetin túsindirdi. Kórsetkishterdi qashyqtyqtan jazyp alý aspaptarynyń daıyndalý tásili korpýstardy quıý, platalardy dánekerleý, qurastyrý, kalıbrleý jáne salystyryp tekserýdi qamtıtyn biregeı tehnologıalyq prosesten turady. Búginde kompanıada bilimi men biligi ushtasqan, kásibı 50-ge jýyq maman jumys isteıdi. Jumysshylardyń sanyn arttyrý maqsatynda kompanıa aldaǵy ýaqytta jańa jumys ornyn ashý jumystaryn qolǵa alýda. Búginde kompanıa Qazaqstannyń túkpir-túkpirinde myńdaǵan esepke alý núktelerin ornatyp qana qoımaı, túrli jobalalardy júzege asyrýda tabysty qyzmet etip kele jatyr.
«Kompanıa buǵan deıin Qaraǵandy qalasynda jumys istep kelgen. Keıinnen Almatynyń janynda, ornalasqan jeri bizge óte yńǵaıly «Alataý» AEA men Inovasıalyq tehnologıalar parkine qonys aýdardyq. Barlyq aspaptar sertıfıkattalǵan jáne Qazaqstan Respýblıkasynyń ólshem birligin qamtamasyz etý memlekettik júıesiniń tiziliminde tirkelgen. Kompanıanyń básekelesterinen artyqshylyǵy joǵary sapa men uzaq merzimdi qurylǵylarmen Qazaqstandy qamtý úlesiniń 50%-dan astamyn qamtamasyz etetin biregeı tehnologıalyq proses bolyp tabylady. Qarajatty únemdeý, ysyrapqa jol bermeý jáne eń bastysy, qashyqtan habar alý servısin jetildirip, qaýipsizdikti arttyrý. Iaǵnı árbir esepteý aspabynan derekterdi qashyqtyqtan berý, sapa, quzyrettilik pen jaýapkershilik – bizdiń kompanıanyń basty ustanymy. Qala tirshiligin jaqsartýǵa nıet bildirýshi kompanıalardy biz shyǵarǵan ónimderdi kórýge shaqyramyz», – deıdi «HEPO grýpp» JSHS-niń dırektory Erlan Nábıev.
13 jyldyq tájirıbesi bar kompanıa 1300 m2 aımaqty alyp jatyr. Óndiristik aýmaq esepteýish quraldardy shyǵaratyn zamanaýı quraldarmen jabdyqtalǵan. Keń ári jaryq bólmelerdegi jumys ústelinde 4-5 maman jumys istep otyr. Olardyń qolynan shyqqan ónimder búginde elimizdiń birqatar qalalarynda paıdalanylady.
«Aqyldy» esepteýishterdiń basty erekshelikteri, ol, birinshiden, komýnaldyq qyzmetter men páter arasynda baılanys avtomattandyrylady. Jańa «aqyldy» esepteýish quraldar turǵyndardyń sýdy nemese elektr togyn, gazdy qansha qoldanǵany týraly málimetti tikeleı komýnaldy qyzmetterge tolqyn arqyly jibere beredi. Iaǵnı páter ıesiniń qatysýynsyz júredi. Aıta keteıik, esepteýish qurylǵylary tolyǵymen avtonomdy jáne qosymsha tokty qajet etpeıdi. Ekinshiden, komýnaldyq qyzmetter tóleýde ashyqtyqty qamtamasyz etedi. Úshinshiden, úıdiń jalpy eseptegish quralyna keletin eseptiń azaıýy jáne eseptegish quraldyń esepti dáldikte berýi. «Aqyldy» esepteýish quraldardyń tıimdili sol, ol komýnaldy qyzmet túrleriniń shyǵyndaryn esepteýdi kúsheıtedi, nátıjesinde resýrstardy tıimdi paıdalanýǵa múmkindik beredi. Al óz kezeginde bul turǵyndardyń sýdy, elektr togyn, gazdy paıdalanýda uqyptylyq kórsetýine sep bolady.
Zaýyt jumysymen tanysý barysynda qatysýshylardan atalmysh kompanıa óndirgen qurylǵylar jaıyndaǵy oı-pikirlerimen bólisýin ótindik.
«Sıfrlyq tehnologıalar jahandyq damýdyń ajyramas bólshegine aınaldy. Bul proses bizdiń elimizde de qarqyn alyp keledi. «Úrleı salyp, kóziń qaısy deýden» aýlaqpyz, árıne. Munda biz kompanıanyń jumysymen tanysýǵa keldik. Sondyqtan kompanıanyń jumysyna birden joǵary baǵa berýge erte. Ýaqyt bar, áli zerdelep, zerttep, paıdalanyp kórý kerek. Deıturǵanmen, Energıa resýrstaryn esepke alýdy sıfrlandyrý baǵytynda Almatyda jumysyn bastaǵan kompanıanyń jumysyna tabys tileımiz», – deıdi «Alataý Jaryq Kompanıasy» AQ-nyń jaryq taratý jelileri basqarmasynyń basshysy Dmıtrıı Hlybov.
Qazaqstanda derekterdi qashyqtan berýdi jáne turaqty júzege asyratyn aqyldy esepteýishterdiń úlesi 20%-dan aspaıdy. Esepteý quraldarynyń shamamen 80%-y ádette qajetti derekterdi bermeıdi. Metrologıalyq kórsetkishteri tómen ári sapasy da nashar. Bul óz kezeginde qurylǵylardyń qyzmet kórsetý merzimin qysqartyp qana qoımaı, esepteý quraldaryn únemi aýystyrýǵa ákeledi. Mundaı sapasyz qurylǵylar tutynýshynyń qaltasyna salmaq salady. Al atalmysh kompanıa shyǵaratyn esepteý quraldarynyń sapasy joǵary. Ári paıdalaný sıpattamalary barlyq talaptarǵa saı. Qurylǵylar biryńǵaı baılanys protokoldarymen jáne jeke baǵdarlamalyq jasaqtarmen qamtamasyz etilgen. Kompanıa kópfýnksıonaldy elektr energıasyn eseptegishterin, ıaǵnı úsh fazaly «I-SM 3HH», sý eseptegish «I-SU», shyǵyn esepteýge arnalǵan últradybysty «SARBAZ-RÝZ» eseptegishteri sekildi keń aýqymdy esepteýishterdi shyǵarady. Demek, atalmysh kompanıanyń aýqymdy iske asyratyn jobalary boıynsha barlyq aspaptardan turaqty túrde 100% derekterdi jınaqtaýǵa múmkindigi mol. Búgingi tańda osyndaı «aqyldy» quraldar birqatar qalalarda ornatylǵan. Máselen, Jezqazǵan qalasy boıynsha 30 myńnan astam elektr esepteýishteri, Qaraǵandy qalasy boıynsha 2000-nan astam jylý esepteýish quraldary jáne 1100 sýyq sý eseptegish quraldary turaqty túrde jumys jasap tur. Kompanıa 2014–2022 jyldar aralyǵynda 34 500 esepteýish quraldaryn jasap shyǵarǵan. Sıfrlyq tehnologıany iske asyrý jolynda tolaǵaı jetistikterge qol jetkizgen kompanıa búginde turǵyndardyń ómir sapasyn jaqsartý, sonymen qatar ulttyq ekonomıkany sıfrlandyrý aıasynda óz jumysyn jalǵastyryp keledi.