Sońǵy jyldary Jerdiń soltústik magnıttik polúsi jyldamdyqpen Sibirge qaraı jyljyp keledi. Bul qubylys álemdik navıgasıalyq júıelerge, áýe jáne teńiz kólikterine, tipti smartfondardaǵy kompas fýnksıasyna da aıtarlyqtaı áser etýde. Bul týraly Aqshamnews.kz saıty habarlaıdy.
Ǵalymdardyń aıtýynsha, polústiń mundaı jyldam qozǵalysy buryn-sońdy bolmaǵan jáne onyń naqty sebebin anyqtaý ázirge múmkin emes. Degenmen, mamandar bul qubylysty Jerdiń ishki ıadrosyndaǵy kúrdeli prosestermen baılanystyrady.
Soltústik magnıttik polús nege qozǵalady?
Jerdiń magnıt órisi planetanyń syrtqy suıyq ıadrosyndaǵy temir men nıkeldiń qozǵalysy nátıjesinde qalyptasady. Bul qozǵalystar turaqty bolmaǵandyqtan, magnıttik polústerdiń oryn aýystyrýy tabıǵı qubylys sanalady. Alaıda soltústik magnıttik polústiń sońǵy jyldardaǵy jyldam qozǵalysy erekshe nazar aýdartýda. 1900 jyldan bastap polús jylyna shamamen 15 shaqyrym jyljyǵan bolsa, qazir bul kórsetkish 55 shaqyrymǵa deıin jetken.
Sarapshylardyń pikirinshe, magnıttik óris qurylymyndaǵy mundaı ózgerister ǵalamdyq saldarǵa ákelýi múmkin. Mysaly, polústiń oryn aýystyrýy geomagnıttik kartalarǵa, navıgasıalyq quraldarǵa jáne jerseriktik júıelerge túzetýler engizýdi qajet etedi.
Áser etetin negizgi salalar
Áýe jáne teńiz kóligi
Ushaqtar men kemelerdiń qozǵalysy magnıttik kompastarǵa negizdelgen. Polústiń jyljýy olardyń baǵyt-baǵdaryn naqtylaý úshin únemi jańartylyp otyrýyn talap etedi. Bul ásirese alys qashyqtyqqa baratyn kólikter úshin mańyzdy, sebebi durys baǵyttan aýytqý qaýipti jaǵdaılarǵa ákelýi múmkin.
GPS jáne smartfondar
Kóptegen zamanaýı qurylǵylarda magnıttik kompas fýnksıasy bar. Polústiń jyljýy GPS navıgasıa júıesiniń dáldigin tómendetip, qurylǵylardyń jumysyn qıyndatýy múmkin. Ásirese, bul drondar men avtopılottyq júıelerdi paıdalanatyn salalarda aıqyn baıqalady.
Ǵylymı zertteýler
Jerdiń magnıt órisindegi ózgerister klımattyq jáne geologıalyq prosesterge de áser etýi yqtımal. Ǵalymdar bul qubylysty zertteý arqyly Jerdiń ishki qurylymyn jaqsyraq túsinýdi maqsat etip otyr.
Soltústik magnıttik polústiń jyljýy tek navıgasıaǵa ǵana emes, Jerdiń magnıttik qalqanyna da áser etýi múmkin. Bul qalqan Kúnnen taralatyn qaýipti radıasıadan qorǵaıdy. Eger magnıt órisindegi ózgerister aıtarlyqtaı kúsheıse, ǵaryshtyq radıasıa deńgeıiniń artýy múmkin degen boljam bar. Bul jerserikterdiń jumysyn buzyp, elektr júıelerine zıanyn tıgizýi yqtımal.
Jerdiń soltústik magnıttik polúsiniń jyljýy – ǵalamdyq máselelerdiń biri. Ǵalymdar bul qubylysty baqylap, onyń saldaryn azaıtý úshin qajetti sharalar qoldanýda. Alaıda magnıttik óristegi ózgerister jalǵasyp jatqandyqtan, bolashaqta navıgasıalyq júıeler men tehnologıalarǵa qosymsha túzetýler engizý qajettiligi týyndaýy múmkin.