Sońǵy kezde, reti kelsin-kelmesin, ár jerde din týraly aıtý, sharıǵatqa qatysty sóz talastyrý ádetke aınalyp barady. Ár jerden estigen, qulaǵy shalyp qalǵan birdeńeni mıyna kirgizip alyp, qyrta beretinder kóbeıdi.
Bul jaǵdaı Qurban aıt kezinde de qaıtalanbaı qalǵan joq. Qurbandyqqa qandaı maldar shalynatyny, olardyń qandaı bolýy kerektigi, jas shamasy, munyń bári – aıtylyp, jazylyp júrgen jaıt. Biraq aınalyp kelgende, keıbir kisilerdiń tap osy tóńirekte aýzy kópirgenshe kerisetinin qaıtersiz! «Qoı men eshki tek 1 jasta bolýy kerek», «joq, qoı 6 aılyq bolsa da jaraı beredi», «joq, jaramaıdy», «nege jaramaıdy, tipti 6 aıǵa jetpegen, biraq dene turqy iri, eti tolyq bolsa, qurbandyqqa shalýǵa bolady», «joq, bolmaıdy», – áńgime aýany osy.
Ras, buǵan qatysty dinı mekeme pátýasymen bekitilgen, quptalǵan resmı aqparat bary málim. Sol sıaqty, túrli áleýmettik jelilerge, ıýtýb arnasyna shyǵyp júrgen jekelegen ımamdar, ıslam ǵalymdary, olar da dinı qaǵıdalardy, sharıǵat sharttaryn ózinshe tápsirlep jatady jáne keı máselede olarda ózara kózqaras, ustanym, pikir alshaqtyǵy da baıqalady. Bireýleri «solaı bolýǵa tıis» dep mindetteıtin, birjola kesip-piship tastaıtyn nárseni kelesileri mindetti sanamaıdy, buljymaıtyn, dál solaı bolmasa «bas ketetin» jaǵdaı dep eseptemeıdi. Islam sharttarynyń qaı-qaısysynyń da syrtqy ustynyna ǵana jabysyp, qatyp qalýdyń ornyna, ishki maǵynasyna boılaýǵa, osynyń máni nede dep oılaýǵa úndeıdi.
Qurban shalý Jaratýshy úkimi bolǵanymen, Alla Taǵala pyshaqqa ilingen maldyń qanyna, etine muqtaj emes. Kerisinshe, ár pende Allanyń raqymynan, razylyǵynan úmit etip, oǵan jaqyndaý maqsatymen úkimine boıusynady, Jaratqanǵa jaqyndaýǵa tyrysady. Qurbandyqqa shalynǵan maldyń etin joq-jitik, muqtaj jandarǵa taratyp, janashyrlyq, meıirimdilik tanytý arqyly mol saýapqa keneledi.
Sharıǵatty aıtqanda da kitaptyń sózin emes, júrektiń sózin aıtyp, kez kelgen nárseni adamı tilmen jetkizetin Nurlan ımam tipti: «Ne soıam, ne alam: qoı alaıyn ba, sıyr alaıyn ba dep júrgender osy sózdi jadyna túıip alsa deımin: mal almańyz, anańyzdyń mahabbatyn alyńyz, otbasyńyzdyń meıirimin alyńyz, sizge renjip júrgen jaryńyzdyń júreginiń jylylyǵyn alyńyz, balalaryńyzdyń tárbıesin alyńyz, Otansúıgishtikti, el men jerge degen súıispenshilikti alyńyz. Odan keıin mal bolsa bolar, bolmasa qoıar» deıdi. Iaǵnı, saıyp kelgende, izetti, izgi is-árekettiń ózi – qurbandyq. «Adam Allaǵa malymen emes, jaqsy amalymen jaqyndaıdy» degenge meńzeıdi ol. Demek qurbandyqqa shalynatyn malǵa qatysty aıtys-tartystyń tóreligin de «eń bastysy, nıettiń túzýligi» dep túıindesek artyq bolmas.
Qurbandyq demekshi, sońǵy úsh kúnde elimizde jer-jerdegi bazarlar mańy qandy qasapqa aınaldy. Bir buryshta – byjynaǵan bas-sıraq, endi bir jerde – taý bolyp úıilgen teriler, kelesi bir tusta – aqtarylǵan ishek-qaryn, aınala – túgel qan-jyn. Qasapshy soıýǵa, qurban shalýshy etti alyp ketýge asyq. Al shybyndap jatqan qyrýar dúnıege eshkimniń ishi ashymaıdy, obalsynbaıdy. Qazir baıaǵydaı bas-sıraq úıitip, ishek-qaryn arshyp, ony kádege jaratatyndar joqtyń qasy. Jurttyń deni qurban shalyp, bir mindetten qutylýdy ǵana kózdeıdi. Sonda bul qandaı mádenıet, qandaı meıirim, qandaı kórkem minez?..
Aınalyp kelgende, «Musylmandyq kimde joq, Tilde bar da, dilde joq» degenniń keri. Kezinde Bazar babamyz qolmen qoıǵandaı ǵyp beınelep ketken bul jaǵdaı búginde kún saıyn kóz aldymyzda. Bes ýaqyt namazyn, otyz kún orazasyn qaza qylmaıtyn, bylaıynsha, «Alla», «Alla» dep júrgen keı adamnyń ekijúzdiligin, pasyqtyǵyn, pendelik is-áreketin kórgende «dindar degen sen bolsań, onda maǵan mundaı dindarlyqtyń 5 tıynǵa keregi joq» dep dinnen de, namazdan da jerip ketkender joq emes.
Qarap tursaq, qazir din tóńireginde sóz qozǵalsa bitti, «meshit salǵansha, mektep salsyn», «dinge shaqyrǵansha, jastardy ǵylym-bilimge úndesin», «hıdjappen, oranyp júrgenshe ulttyq kıim kısin» degen syńaılas narazylyqtar órship tur. Sonyń bári osy «taqýamyz», «naǵyz musylmanbyz» dep júrgenderdiń berekesiz tirlik, pátýasyz áńgimesinen, sózi men isi arasyndaǵy alshaqtyǵynan týyndap jatqan joq pa?..