Almaty-akshamy.kz saıtynda búgin jarıalanǵan jańalyqtarǵa sholý – kún kerýeni
«Qaıtqan malda qaıyr bar»
Búgin Úkimettiń keńeıtilgen otyrysy ótti. Eskili-jańa quramdaǵy úkimet múmeleriniń aldynda memleket basshysy kóp máseleniń basyn ashyp aıtty. Sonyń biri – elden zańsyz shyǵarylǵan aktıvterdi qaıtarý ınvestısıanyń taǵy bir qaınar kózi bolýǵa tıis.
Prezıdent quqyq qorǵaý organdary da júgensizdikke jol bermeýge tıis ekenin eske saldy.
«Taǵy da eskertemin, «shash al dese, bas alyp», asyra siltemeý kerek. Men mundaı jónsiz árekettiń qaı-qaısysyn da qatań aıyptaımyn. Bizdiń basty mindetimiz – kásipkerlerdiń erkindigin shekteý emes, kerisinshe, elimizde bızneske jáne ınvestısıaǵa jaıly orta qalyptastyrý», - dedi Qasym-Jomart Toqaev.
«Barmaq basty, kóz qysty» bolmaıdy!
Prezıdent Úkimetke aýdıtorlardyń qyzmetin retteýdi tapsyrdy.
«Memlekettik satyp alý, memleket pen jekemenshik seriktestigi, qurylys salasyn retteý júıesin reformalaý qajet. Bul jumys ınvestısıa tartý jáne búdjet qarajatyn tıimdi paıdalaný isindegi reformalarmen barynsha úılesip, ony tolyqtyra túsýge tıis. Qazir Májiliste memlekettik satyp alý týraly zań jobasy qaralyp jatyr. Bul qujatty pysyqtap, jetildirý qajet. Parlament depýtattarynan osyǵan erekshe mán berýdi suraımyn. Eń aldymen, aýdıtorlardyń qyzmetin retteý kerek», - dedi Prezıdent.
Salyqqa salaq qaramaý kerek!
«Memlekettik kirister komıtetinde 2000-2014 jyldary iske qosylǵan 14 aqparattyq júıe bar. Olardyń kóbi keńinen qoldanylmaıdy. 2021 jyly bul júıelerdiń bári halyqaralyq qarjy uıymdarynyń qoldaýymen 12 jyl boıy jasalǵan jańa júıelermen almastyrylýy kerek edi. Biraq qarajat ıgerilgenine qaramastan, esh nátıje joq. Vedomstvonyń barlyq aqparattyq júıesine táýelsiz IT-aýdıt júrgizýdi tapsyramyn. Jańa Salyq kodeksin ázirleýmen qatar Memlekettik kirister komıtetiniń jańa aqparattyq arhıtektýrasyn qalyptastyrý qajet», dedi Prezıdent.
Qurylys kodeksi qaıta qaraýdy qajet etedi
«Jobalardyń qunyn smetalyq esepter arqyly anyqtaý ádistemesi álemdik standarttarǵa saı emes. Investorlar ýaqytyn, qarajatyn jáne jumysqa degen qulshynysyn joǵaltyp, aqyry qurylysqa ruqsat beretin qujattar kóp talap etilmeıtin elderge ketip qalady. Úkimet halyqaralyq tájirıbeni negizge ala otyryp, ınvestorlar úshin jobalyq-smetalyq qujattardy bekitý tártibin barynsha jeńildetý kerek», - dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Bızneske qamqorlyq kerek
«Memlekettik satyp alý jáne memlekettik qoldaý sharalaryn usyný kezinde orta bızneske basymdyq berilýi kerek. Osy máselelerdi mindetti túrde sheshý qajet. Bızneske ákimshilik qysym kórsetýdi azaıtý kerek, sonyń ishinde retteý qaǵıdatyn qoldaný arqyly yqpal etýdi doǵarǵan jón. Toqeterin aıtsaq, osy salaǵa sapaly ózgeris jasaý kerek», - dedi Memleket basshysy.
«Sýdyń da suraýy bar»
«Búkil el bolyp sýdy únemdep paıdalaný mádenıetin qalyptastyrýymyz kerek. Kórshi memleketterdiń tájirıbesin zerttep, tıimdi tustaryn alý qajet. Eldi sýmen qamtamasyz etý – asa mańyzdy mindet, ulttyq qaýipsizdik máselesi deýge bolady. Ónerkásipte, agrosektorda, komýnaldyq sharýashylyqta, jalpy, barlyq salada sýdy tıimdi paıdalaný máselesine erekshe mán berý qajet», - dedi Prezıdent.
Jol sapaly bolýy tıis
«Qalyptasqan tájirıbege qarasaq, respýblıkalyq mańyzy bar joldardyń tenderin kóp jaǵdaıda tek shetel kompanıalary utyp alady. Mundaı jobalarǵa qolynan is keletin, tıisti tehnıkamen jabdyqtalǵan óz kásiporyndarymyzdy tartý kerek. Sonymen qatar, jol qurylysyna qajetti tehnıkany elimizde shyǵarý joldaryn damytyp, ózimizdiń daıyn ónimdi paıdalaný kerek. Jalpy, jol máselesine kelgende bir ǵana maqsat bolýǵa tıis. Respýblıkalyq nemese aımaqtyq jol bolsyn, elimizdegi joldyń bári sapaly bolýy kerek. Ázirge jaǵdaı máz emes»», - dedi Memleket basshysy.
Áleýmettiń áleýeti qandaı?
«Reforma júrgizgen kezde áleýmettik kómektiń kimge jáne qalaı beriletinin túgel qaıta qaraý qajet. Iaǵnı, bólingen qarjyny barynsha tıimdi jumsap, ony shyn máninde kómekke muqtaj adamǵa berý kerek. Qazirgi tańda tórt jarym mıllıonǵa jýyq adam memleketten áleýmettik kómek alady. Bul – shamamen elimizdiń árbir besinshi turǵyny degen sóz. Basym kópshiligi – eńbekke jaramdy azamattar. Halyqqa áleýmettik kómek beremiz dep, biz, shyny kerek, qoǵamda masyldyq psıhologıaǵa jol berdik. Órkenıetti el bolamyz desek, mundaı jaǵymsyz úderiske tosqaýyl qoıýymyz kerek. Turatyn úıi, tipti, astynda qymbat kóligi bar azamattarǵa emes, kómekke zárý adamdarǵa kómek berilýi qajet. Jalpy, azamattarǵa áleýmettik qoldaý kórsetý júıesin qaıta qaraǵan jón», dedi Memleket basshysy.
Óndiriske serpin berý qajet
«Barshaǵa túsinikti jáne tıimdi ındýstrıa saıasatyn júrgizý úshin byltyr jeke mınıstrlik quryldy. Sodan beri biraz ýaqyt ótti, endi jumystyń nátıjesin kórsetý kerek. Mınıstrlik salanyń damý baǵdaryn anyqtap, ınvestorlarǵa jol kórsetýi kerek. Ozyq tehnologıany qoldanatyn jańa óndirister ashý qajet. Alaıda, naqty sharalar men ádis-tásilder daıyn emes», dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Shıkizat óndirisine ǵana senip otyrýǵa bolmaıdy
Aýyl sharýashylyǵy ónimin óńdeýmen belsendi túrde aınalysý kerek.
«Úkimet osy máselege aıryqsha nazar aýdarýǵa tıis. Aýyl sharýashylyǵymen shuǵyldanam deýshiler sanyn meılinshe kóbeıtý kerek. Daqyl túrin kóbeıtip, eginniń shyǵymyn arttyryp jatqan dıqandarǵa jan-jaqty qoldaý kórsetken jón. Sondaı-aq, biryńǵaı jer salyǵyn qoldaný máselesin qaıta qarastyrý qajet. Sebebi, is júzine kelgende, biraz túıtkilder bar. Negizgi talap – salyq tóleýdi jeńildetý ǵana emes. Eń bastysy, sharýalar jerdi tıimdi paıdalanyp, barynsha mol ónim berýge umtylýy kerek», - dedi Memleket basshysy.
Temirjoldy sıfrlandyrý búdjet qarajatyn únemdeýge múmkindik beredi
«Vagondardy jańartý jumysyn tezdetý kerek. Konteınerlerdiń tapshylyǵyn joıý qajet. Magıstraldy jelilerdi keńeıtýge qatysty barlyq jobalardy júzege asyrý qajet. Iaǵnı, sóz 2028 jylǵa qaraı 1,3 myń shaqyrym jol salýǵa qatysty bolyp otyr. Jalpy, temirjol salasyn qarqyndy túrde sıfrlandyrý kerek. Bul qadam onyń tıimdiligi men ónimdiligin edáýir arttyrady», - dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Qaǵazstan bolmasyn!
«Qaǵazbastylyq, kózboıaýshylyq degendi doǵarý qajet. Osyndaı jaǵymsyz úderisterdiń kesirinen jurttyń reformaǵa jáne Ádiletti Qazaqstanǵa degen senimi azaıady. Joǵarydan tapsyrma berilgenin, azamattardan aryz túskenin nemese jaǵdaıdyń nasharlap ketkenin kútip otyrmaý kerek. Bastama kóterip, derbes jumys isteı bilý qajet», - dedi Prezıdent.
Medsaqtandyrýdy qatań baqylaýǵa alý kerek!
Mindetti áleýmettik medısınalyq saqtandyrý júıesiniń iske qosylǵanyna 5 jyl boldy. Sodan beri bul salanyń búdjeti eki ese artty. Bıyl 2,6 trıllıon teńge bólinedi.
«Alaıda, medısınalyq kómektiń sapasy aıtarlyqtaı jaqsardy dep aıtýǵa bolmaıdy. Kóptegen qyzmet áli de qoljetimdi emes. Budan bólek, kóp jaǵdaıda resýrstar tıimsiz jumsalady. Sonyń saldarynan bul salaǵa qosymsha qarjy bólip, búdjetke salmaq salýǵa týra keledi. Úkimet medısınalyq saqtandyrý júıesiniń qyzmetin qatań baqylaýǵa alýy kerek. Bul júıe qarapaıym ári túsinikti bolýǵa tıis», - dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Báste basyń qalmasyn!
Endi bás tigetin jeke tulǵalardy Memlekettik kirister komıteti baqylaýǵa alady. Sonymen qatar, elimizdegi 11 býkmekerlik keńse men totalızatorlar málimetterin salyq organdaryna berýge mindetteledi. Ol jerde bás tigýshiniń jeke sáıkestendirý nómiri, utys somasy men nátıjesi, oıyn shotyndaǵy operasıalary tolyq kórsetiledi. Jınaqtalǵan derekter qupıa saqtalady. Qadaǵalaý sharasy 12 aqpannan bastap kúshine enedi.
Jalǵyzdyq Qudaıǵa ǵana jarasqan...
Forbes jýrnaly júrgizgen saýalnama nátıjesi de osy sózdiń durystyǵyn dáleldeıtin sıaqty, sebebi úılengenderdiń 76% -y otbasy qurǵaly berekesi kire bastaǵanyn moıyndaǵan. Al qazir álemde 2 mıllıard 100 mln adam jalǵyz turady. Boıdaqtardyń 89 paıyzy jigit ne qyzben kezdesýge uıalady eken.
Germanıada «Boıdaqtar salyǵy» bar, ıaǵnı otbasyńyz, balańyz bolmaı, biraq jyldyq tabysyńyz 60 myń eýrodan joǵary bolsa, onda kirisińizdiń jartysyn salyqqa beresiz.
Amerıkalyqtardyń 40%-y jalǵyz turady Pew Research Center zertteý ortalyǵynyń málimetine súıensek, AQSH-taǵy eresek turǵyndardyń 40 paıyzy jalǵyz turady ári olardyń muny ózgertkisi joq.
Japonıada masyl boıdaq kóp, olar úılenbegen adamdardy «parasaıto sıngýrý» dep ataıdy eken. Qazaqsha maǵynasy – «qýbas». Áleýmettanýshy Masahıro Iamadanyń zertteýinshe, úılenbegen japon jigitteriniń 60 paıyzy, al turmysqa shyqpaǵan kári qyzdardyń 80 paıyzy ata-anasymen turady.
Qytaıda «Boıdaqtar kúni» toılanady. Ol on birinshi aıdyń on birinde toılanady. Kún men aıdyń biryńǵaı «bir» sany bolyp tańdalýynda da syr bar eken. Nýmerologıaǵa qatty senetin Qytaıda tórt «bir» boıdaq degendi bildiredi jáne «bir» eshteńesi joq taıaqshaǵa uqsaıdy.
Boıdaqtar máselesi bizdiń elde de bar. Elde súrlengen boıdaqtar men kári qyzdar kóbeıgen. Sáıkesinshe, nekege turý jaǵy da kemshin. On jyl buryn jylyna 160 myńnan asa otbasy shańyraq kóterse, qazir ol kórsetkish 40 myńǵa az. Boıdaqtardyń deni Almaty, Qaraǵandy, Shyǵys Qazaqstan oblystarynda turady.