Buryn júrek aýrýy kóbine egde jastaǵy adamdardyń problemasy sanalsa, búginde osyndaı shaǵymmen dárigerlerge júginetin jastar kóbeıgen.
Almaty qalalyq kardıologıa ortalyǵynyń kardıologıa bóliminiń meńgerýshisi, joǵary sanatty dáriger, medısına ǵylymdarynyń kandıdaty Jámılá Aldabekova júrek aýrýlaryn emdeý týraly aıtty, dep habarlaıdy Almaty-akshamy.kz
Jámılá Aldabekovanyń aıtýynsha, kardıologtyń qabyldaýynda jıi kezdesetin shaǵymdar - bul ádette bas aýrýymen, denedegi qyzý sezimimen, jalpy álsizdikpen, sol jaqtaǵy keýde aımaǵyndaǵy ıyq astyna nemese sol qolǵa qaraı beriletin kúshti aýyrsynýmen birge júretin qan qysymynyń joǵarylaýy, sondaı-aq ártúrli yrǵaq buzylystaryna - mysaly, júrek toqtap qalǵandaı seziný nemese kerisinshe, óte jıi júrek soǵysy.
«Buryn júrek aýrýyna shaǵymdar negizinen egde jastaǵy adamdarda jıi kezdesetin dep esepteldi, biraq soǵan qaramastan, orta jastaǵy adamdarda júrek aýrýynyń joǵarylaý úrdisi bar ekenin atap ótken jón. Qazir 35-40 jas aralyǵyndaǵy adamdardyń kardıologqa birinshi ret barýy sırek kezdesetin jaǵdaı emes», - deıdi joǵary sanatty dáriger.
Jámılá Aldabekova qandaı jaǵdaıda kardıologqa júginý kerektigin atap ótti.
«Eger sizde entigý, aıaqtyń isinýi, negizsiz jıi júrek soǵýy, qan qysymynyń 140/90-nan joǵarylaýy, fızıkalyq kúsh túsýden keıin nemese psıhoemosıonaldy kúızelisen keıin paıda bolatyn keýdeniń sol jaǵyndaǵy aýyrsyný shaǵymdary bolsa dárigerge qaralý kerek», - deıdi kardıolog.
Infarkttyń eń basty belgisi - fızıkalyq kúsh túskennen nemese psıhoemosıonaldy kúızelisten keıin keýdeniń sol jaq jartysynda sol qolǵa, jaýyryn astyna, moıynǵa taralatyn, 15-20 mınýttan astam ýaqytqa sozylatyn jáne keıin paıda bolatyn qatty batyp aýrýy. Qosymsha sımptomdaryna kenetten entigýdi, qan qysymyn tómendeýin, adamnyń esinen tanýyn jatqyzýǵa bolady.
«Buǵan deıin bárimiz ınfarkttyń sebebi holesterınniń joǵarylaýynan dep sanaıtynbyz. Biraq álemdik ǵylymı qaýymdastyqtyń sońǵy eńbekteri tipti qandaǵy holesterın deńgeıi tómen adamdarda júrek soǵysy bolýy múmkin ekenin kórsetedi. Negizgi sebep - koronarlyq tamyrlardaǵy túıindik nemese olardyń spazmy. Túıindikter, óz kezeginde, joǵary holesterın deńgeıine ǵana baılanysty emes, aǵzanyń uzaq merzimdi júıeli aýrýlaryna baılanysty bolýy múmkin. Mysaly, kovıd pandemıasynan keıin ınfarktpen aýyratyn naýqastardyń úlesi kúrt ósti, óıtkeni koronavırýs tek ókpege ǵana emes, tutastaı alǵanda búkil denege, sonyń ishinde júrek tamyrlarynyń ishki qabyǵyna áser etedi», - dedi Jámılá Aldabekova.
Sonymen qatar, qant dıabetimen júıeli aýrýlarmen aýyratyn naýqastar, mysaly, revmatoıdty artrıt, onkologıamen naýqas adamdardyń júrek tamyrlarynyń zaqymdaný qaýpi joǵary. Degenmen, joǵary holesterınniń negizgi sebebi - alımentarly. Qazaqstan turǵyndary maıly etti súıip jeıdi jáne kókónisterdi az tutynýmen erekshelenedi. Árıne, joǵary holesterınniń tuqym qýalaıtyn sebepteri bar, olar tuqym qýalaıtyn dıslıpıdemıalar dep atalady. Sondyqtan 30 jastan asqan adamdar úshin jyl saıyn holesterındi jáne onyń barlyq fraksıalaryn - lıpıdogrammany anyqtaý mańyzdy.
Dáriger turǵyndardy júrek aýrýyna qarsy dári-dármekti óz betimen qabyldamaýǵa shaqyrdy. Óıtkeni kardıologıalyq ǵana emes, barlyq preparattardyń dáleldengen áser etý mehanızmi jáne belgili bir kórsetkishteri men dozalary bar.
«Naýqastar kóbine jarnamanyń arqasynda aspırın preparattary - trombopol, tromboass, kardıomagnıl, astrombın júrekke áser etedi dep jańylystyryp jatady. Árıne, bul preparattar qandy suıyltady, biraq kardıologtyń reseptisiz qabyldaý kezinde bul preparattar asqazan jarasyn týdyrady. Sondyqtan, eger siz preparatty teledıdardan kórgen bolsańyz da nemese týystaryńyz ben kórshilerińiz bul preparatty ishýge keńes berse de, sizdiń jaǵdaıyńyzda olar kómektesip qana qoımaı, zıan tıgizýi múmkin », - deıdi dáriger.
Suraqtarǵa jaýap bere otyryp, kardıolog júrek aýrýyn nevrologıalyq aýrýdan qalaı ajyratýǵa bolatynyn aıtty. Eger aýyrsyný birinshi ret paıda bolsa, onda siz medısınalyq qyzmetkerlerge, emhanaǵa barǵan jón nemese jedel járdem shaqyrý kerek. Biraq dıagnostıkanyń jalpy krıterııleri kúsh túsýden, kúızelisten, salqyn tıýden keıin júrek aýrýynyń paıda bolýy, aýyrsyný basý bolyp tabylady. Nevrologıalyq aýyrsynýlar turaqty, qozǵalys kezinde kúsheıedi. Keýde qýysyn palpasıalaý kezinde nemese tynys alý kezinde aýyrsyný kúsheıse, onda nevrologıalyq aýrýdan kúdiktengen jón. Onyń naqty dıagnozyn maman aıtady.
Sońynda Jámılá Aldabekova júrek jumysyna paıdaly ónimderdi tizip berdi. Olardyń ishinde: jasyl kókónister: jasyl salat, qıar, qyryqqabat. Qyzyl etti aptasyna 1-2 ret qabyldaýǵa bolady, maıy az sorttarǵa – maısyz sıyr etine, qus etine, balyqqa, sonyń ishinde maıly teńiz balyǵyna artyqshylyq bergen durys, biraq aptasyna bir retten jıi emes.
Quramynda kalıı, magnıı kálsıi bar paıdaly taǵamdar – badam, soıa, keptirilgen injir, teńiz baldyry, sıyr súti, súzbe, brokkolı, keptirilgen órik, qara órik, meıiz, asqabaq, qyzylsha, shpınat, qaraqumyq, burshaq daqyldary.
Tuzdy, ystalǵan taǵamdardy olardyń quramyndaǵy natrııdiń joǵary bolýyna baılanysty shektegen jón, bul denede suıyqtyqtyń saqtalýyna ákeledi, bul óz kezeginde isinýdi týdyrady jáne qan qysymyn arttyrady.