Múgedektigi bar adamdardyń (budan ári – MBA) ómir súrý sapasyn jaqsartý sharalarynyń biri – MBA úshin qoljetimdi ári kedergisiz ortany qurý, áleýmettik jáne kólik ınfraqurylymy obektilerin júrip-turýy shekteýli adamdardyń qajettilikterine beıimdeý, mádenı jáne oıyn-saýyq sharalaryna qol jetkizýdi qamtamasyz etý bolyp tabylady. Jergilikti atqarýshy organdar (budan ári – JAO) qoljetimdi orta qurý jáne obektilerdi múgedektigi bar adamdardyń qajettilikterine beıimdeý jóninde barlyq qajetti sharalardy qabyldaýǵa mindetti. Eńbek jáne áleýmettik qorǵaý komıtetiniń Almaty qalasy boıynsha departamenti (budan ári – departament) áleýmettik jáne kólik ınfraqurylymy obektileriniń beıimdelýine zertteý jáne tekserý júrgizý arqyly kedergisiz ortany qalyptastyrý boıynsha baqylaýdy júzege asyrady.
2015 jyly Qazaqstan múgedektigi bar adamdardyń quqyqtary týraly BUU Konvensıasyn ratıfıkasıalady jáne múgedektigi bar adamdarǵa qatysty kemsitýshilikke jol bermeý jáne múgedektigi bar adamdardyń qoǵamda teń quqyqtardy paıdalanýy úshin qolaıly jaǵdaılar jasaý úshin birqatar sharalar qabyldaý jónindegi mindettemelerdi qabyldady. Úkimet múgedektigi bar adamdardyń quqyqtaryn qamtamasyz etý jáne ómir súrý sapasyn arttyrýdyń 2025 jylǵa deıingi ulttyq josparyn engizdi.
Departament qyzmetiniń negizgi baǵyttarynyń biri «Qazaqstan Respýblıkasynda múgedektigi bar adamdardy áleýmettik qorǵaý týraly» jáne «Arnaýly áleýmettik qyzmetter týraly» zańdarynyń talaptaryn saqtalýyn júzege asyrý bolyp tabylady. Osylaısha, múgedektigi bar adamdarǵa áleýmettik ınfraqurylym obektilerine qoljetimdilikti jáne arnaýly áleýmettik qyzmetter kórsetýdi qamtamasyz etý bóliginde JAO-ǵa baqylaý júzege asyrylady. Baqylaý jumystaryn júzege asyrý úshin departament qyzmetkerleri kez kelgen sýbektilerge (obektilerge) baryp, profılaktıkalyq baqylaý jáne jospardan tys tekserýler júrgizedi.
2022 jyly departamentpen múgedektigi bar adamdarǵa qoljetimdilik bóliginde zańnamany saqtaý talabyna memlekettik basqarý, densaýlyq saqtaý jáne sport mekemeleriniń 73 obektisinde (2021 jyly – 33 obekt) tekserý júrgizildi, onyń ishinde:
- profılaktıkalyq baqylaý sheńberinde – 52 (2021 j. - 30), onyń 5-i arnaýly áleýmettik kómek kórsetý boıynsha (2021 j. - 1);
- berilgen uıǵarymdy oryndaý aıasynda, sondaı-aq jeke tulǵalardyń ótinishteri boıynsha jospardan tys tekserý – 21 (2021 j. - 3).
Sonymen birge, prokýratýranyń jumys toptary men Adam quqyqtary jónindegi ýákil men qoǵamdyq uıymdar ókilderiniń qatysýymen monıtorıńtik toptyń quramynda 146 is-shara ótkizildi.
Onyń ishinde:
1) prokýratýranyń jumys toby quramynda – 19;2) MÁM qyzmetin monıtorıńtik toptyń quramynda – 7;3) 2022 jyly «Kedergisiz keleshek» partıa baǵdarlamasy aıasynda120 obektide monıtorıńtik jumystar júrgizildi (2021 j. - 260).
Joǵaryda atalǵan is-sharalardyń nátıjeleri boıynsha 487 zań buzýshylyq anyqtalyp (2021 – 375), onyń ishinde 276 zań buzýshylyq Qazaqstan Respýblıkasy Bas prokýratýrasynyń QSAEjK TSmOBT derekter bazasyna tirkeldi. Bul rette, prokýratýra men monıtorıńtik toptardyń jumys toptary quramynda 211 eskertý, bul MBA áleýmettik jáne kólik ınfraqurylymy obektilerine qoljetimdiligin qamtamasyz etpeý boıynsha usynystar berildi.
Tekserýler nátıjesinde anyqtalǵan zań buzýshylyqtardy joıý týraly 73 sheshim shyǵarylyp, onyń ishinde 12-ne jalpy somasy 7,2 mln teńgege jýyq ákimshilik aıyppul salynyp, tolyq kólemde óndirildi.
Negizinen obektilerde pandýstyń bolmaýy nemese durys ornatylmaýy, pandýs eniniń talapqa saı kelmeýi, bıiktik talaptarynyń sqtalmaýy, tutqalardyń bolmaýy, pandýstardyń eniniń sáıkes kelmeýi, búıirlerdiń bolmaýy, nashar kóretin adamdarǵa arnalǵan aqparattyq belgilerdiń bolmaýy, jaıaý júrginshiler joldarynyń tóseminde eskertý fýnksıalaryn oryndaıtyn taktıldi quraldardyń, estý músheleriniń qyzmeti buzylǵan adamdarǵa beriletin aqparattyń kórneki quraldarynyń, sanıtarlyq jáne dárethana bólmesinde jınalmaly tutqalardyń bolmaýy, kireberis esikterdiń eni arasyndaǵy sáıkessizdik anyqtalǵan.
Sondaı-aq, 2022 jyldyń ekinshi toqsanynda tıisti aýdandardyń prokýratýralarymen birlesip, Almaty qalasynyń 8 aýdanynda ornalasqan jerústi jáne jerasty jaıaý júrginshiler ótkelderiniń júrip-turýy shekteýli adamdar úshin qoljetimdiligi tekserildi. 121 jaıaý júrginshiler ótkelderi tekserildi (onyń ishinde 66 - jer ústi, 55- jerasty). Tekserý nátıjeleri boıynsha árbir aýdan boıynsha naqty buzýshylyqtardy kórsete otyryp, joıý týraly usynystarmen jeke qorytyndylar berildi. Bul rette, 2022 jylǵy 16-17 mamyrda tıisti aýdandardyń prokýratýralarymen birlese otyryp, Áýezov (4) jáne Bostandyq (8) aýdandaryndaǵy kóshelerdegi jeke turǵan qoǵamdyq dárethanalardyń múgedektigi bar adamdar úshin qoljetimdiligi tekserildi. Bul baǵyttaǵy jumystar basqa aýdandarda jalǵasatyn bolady.
Bul rette, Departament 2023 jyldyń birinshi toqsanynda «Qazaqstan Respýblıkasynda múgedektigi bar adamdardy áleýmettik qorǵaý týraly» Zańynyń saqtalýy boıynsha ekinshi deńgeıli 17 banktiń 160 bólimshelerinde tekseris júrgizdi. Almaty qalasy Áýezov aýdany ákimdigine arnaýly áleýmettik qyzmet kórsetý salasyna qatysty bir jospardan tys tekserý júrgizildi. Barlyǵy 13 ákimshilik hattamalar toltyrylyp, salynǵan aıyppul somasy 9,3 mln teńgeni qurap, tolyq óndirildi.
Monıtorıń tobynyń quramynda bes medısınalyq-áleýmettik mekemelerde monıtorıń júrgizilip, onyń qorytyndysy boıynsha mekeme basshylaryna jáne Almaty qalasynyń jumyspen qamtý jáne áleýmettik baǵdarlamalar basqarmasyna olardy joıý boıynsha eskertýler men usynystar kórsetilgen anyqtamalar berildi.