«Medeý» memlekettik aımaqtyq tabıǵı saıabaǵy ákimshiliginiń uıymdastyrýymen ótkizilgen baspasóz týry barysynda jýrnalıserge erekshe qorǵalatyn ári tabıǵı aýmaq bolyp tabylatyn Baým toǵaıynyń ekojúıesin zertteý nátıjeleri tanystyryldy. Taldaý jáne baqylaý qorytyndylaryn Botanıka jáne fıtoındýstrıa ınstıtýtynyń aǵa ǵylymı qyzmetkeri, dendrolog Inga Babaı, Qazaq ulttyq agrarlyq ýnıversıtetiniń dırektory, akademık Bulqaıyr Mámbetov jáne t.b. baıandap berdi, dep habarlaıdy Almaty-akshamy.kz.
Baým toǵaıynda barlyǵy 104 myńǵa jýyq aǵash ósedi. Onyń ishinde 3311 aǵash apatty jaǵdaıda nemese eski, ıaǵnı jaramsyz. Bul ormannyń shamamen 3,1%-y.
«Bul – tabıǵı proses. Tabıǵı ormandarda ortasha on jyl ishinde barlyq aǵashtyń shamamen 5-10%-y jaramsyz bolyp qalady. Alaıda bul jerde jasandy jaǵdaıda turǵan aǵashtarǵa arnaıy mamandardyń aralasýy qajet. Máselen, apatty aǵashtar zeń aýrýyna shaldyqqan jáne olardy jaqyn arada kesip tastamasa, aldaǵy on jylda barlyq toǵaıdan aırylyp qalýymyz múmkin», – dedi akademık Bulqaıyr Mámbetov.
Búginde 37 187 aǵashty qalpyna keltirip, emdeýdi qajet etedi. Bulardyń ishinde bolmashy zaqymdanǵan nemese birjaqty ósip ketken aǵashtar da bar. Bıyl aǵash dińderin zıankesterden jáne keselderden qutqarý maqsatynda sanıtarlyq saýyqtandyrý sharalaryn, onyń ishinde qýraǵan, apatty jaǵdaıdaǵy, qýrap túsken butaqtardy jınap, tazalaý jumystaryn júrgizý josparlanǵan. 2022 jyly 500 aǵashty sanıtarlyq kesý josparlanǵan. Olardyń ornyna jańa aǵashtar otyrǵyzylady.
«Eski ári apatty jaǵdaıdaǵy aǵashtar barlyq orman alqabynda ornalasqan. Olardyń ornyna jańa aǵashtar otyrǵyzylatyn bolady. Bul toǵaı almatylyqtardyń súıikti demalys orny, sondyqtan qýraǵan aǵashtar toǵaıǵa keletinderdiń ómirine, ásirese, jel turǵan kezde óte qaýipti», – dedi Botanıka jáne fıtoındýstrıa ınstıtýtynyń aǵa ǵylymı qyzmetkeri, dendrolog Inga Babaı.
«Medeý» aımaqtyq tabıǵı saıabaǵy 9 maýsymnan bastap Baým toǵaıynda 2022 jyly sanıtarlyq kesý jumystaryn júrgizý boıynsha qoǵamdyq talqylaý uıymdastyrýdy josparlap otyr.
Kerek derek
«Baým toǵaıy» memlekettik tabıǵı eskertkish bolyp tabylady. Toǵaı Almatydaǵy Túrksib aýdanynyń Seıfýllın jáne Súıinbaı dańǵyldary qıylysynda teńiz deńgeıinen 750 metr bıiktikte ornalasqan. Aýmaǵy 139,5086 ga.
Toǵaı ońtústikten soltústikke qaraı 3,5 km uzyndyqta 0,4-08 km keń alqapty alyp jatyr. Onyń shekarasy anyq belgilengen: shyǵysynda – temir jol jelisi, soltústigi men ońtústiginde – turǵyn úıler, batysynda – Moıka shaǵyn ózeni bar. Baým toǵaıy - Almatynyń eń úlken jasyl jáne kóne aımaǵy, qala úshin onyń mańyzy úlken. Mundaǵy qala jaǵdaıynda qoldan jasalǵan orman ekologıalyq, mádenı jáne estetıkalyq jaǵynan da qundy.
Toǵaı aýmaǵynda aǵashtardyń 49 túri ósedi, onyń ishinde jeteýi qylqandy jáne qyryq ekisi japyraqty. Shóptik ósimdikterdiń munda 120-ǵa jýyq túri bar. Sonymen qatar bul jerde qyryqqulaqtyń bir túri (sporalylar), al tómengi satydaǵy ósimdikterden jeti túrli sańyraýqulaq pen múk te ósedi. Alqaptyń ekojúıelerinde florıstıkalyq jáne fıtosenotıkalyq ártúrlilik baıqalady.
Jasyl jelektiń jalpy sany: 104 429 birlik, onyń ishinde butalyq – 5081 birlik.
