Qasym-Jomart Toqaev Ortalyq Azıa memleketteri basshylary men Eýropalyq Keńes Prezıdentiniń ekinshi kezdesýine qatysty
Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev prezıdentterdiń Sholpan-Ata qalasynda ótken «Ortalyq Azıa – Eýropalyq Odaq» formatyndaǵy ekinshi kezdesýine qatysty.
Memleket basshysy Ortalyq Azıa elderi buryn-sońdy bolmaǵan geosaıası shıeleniske qaramastan, aımaqtyq dıalogty kúsheıtkenine rızashylyǵyn bildirdi. Onyń pikirinshe, bul iste Eýropalyq Odaqtyń atqarǵan róli zor.
Qasym-Jomart Toqaevtyń pikirinshe, Ortalyq Azıa men EýroOdaq arasyndaǵy yntymaqtastyqtyń perspektıvasy mol.
– Ótken jyldyń qorytyndysy boıynsha Eýropadan Qazaqstanǵa tartylǵan ınvestısıa 23 paıyzǵa artyp, 12,5 mıllıard dollarǵa jetti. Táýelsizdik jyldarynda biz shetelden 350 mıllıard dollardan astam tikeleı ınvestısıa tarttyq. Onyń jartysyna jýyǵy EýroOdaq elderine tıesili. Eýropalyq Odaq – Qazaqstannyń eń iri saýda seriktesi. Bizdiń syrtqy saýdamyzdyń 40 paıyzdan astamy osy uıymnyń úlesine tıesili. Byltyr Qazaqstannyń EýroOdaq elderimen ózara taýar aınalymy 40 mıllıard dollardy qurady. 2025 jylǵa qaraı bul kórsetkishti 50 mıllıard dollarǵa jetkizý úshin bizde barlyq múmkindik bar dep sanaımyn, – dedi Prezıdent.
Memleket basshysy Qazaqstanda Shell, Eni, Total, Air Liquide, Alstom, Siemens jáne basqa da transulttyq korporasıalardy qosa alǵanda, eýropalyq kapıtaldyń úlesi bar úsh myńnan astam kompanıa jumys isteıtinin atap ótti.
– Bizdiń jan-jaqty seriktestigimiz sırek kezdesetin metaldardy jáne «jasyl» sýtegini óndirý strategıalyq mańyzdy ári perspektıvti salalardaǵy jańa kelisimdermen nyǵaıyp kele jatqanyn erekshe atap ótkim keledi. Svevind nemis-shved kompanıasy Qazaqstanda jel jáne kún elektr stansıalaryn ornatatyn jáne úsh mıllıon tonna «jasyl» sýtegin óndiretin zaýyt qurylysyn bastady. Bul – serpindi jobalardyń biri, sondaı-aq EýroOdaqtyń osy ónimge degen qajettiliginiń shamamen 20 paıyzyn quraıdy. Byltyr qarasha aıynda Eýropalyq Komısıanyń Prezıdenti Ýrsýla fon der Láıenmen birge Turaqty shıkizat, akýmýlátorlar jáne jańǵyrtylatyn sýtektiń qunyn jasaqtaý tizbegi boıynsha strategıalyq seriktestik týraly memorandýmǵa qol qoıdyq, – dedi Memleket basshysy.
Budan bólek, Qasym-Jomart Toqaev Qazaqstan úshin ǵana emes, búkil óńir elderi úshin strategıalyq mańyzy bar yntymaqtastyqtyń basym baǵyttaryn usyndy. Prezıdent, eń aldymen, taýar aınalymyn ulǵaıtý máselesine toqtaldy. Onyń pikirinshe, negizgi mindet – saýda nomenklatýrasyn keńeıtý arqyly eksportty ulǵaıtý.
– Qazaqstan mashına jasaý, temir jáne bolat óndirisi, tamaq ónerkásibi sekildi salalar boıynsha quny 2,3 mıllıard dollar bolatyn 175 shıkizattyq emes taýar túri boıynsha EýroOdaq elderine eksportty ulǵaıtýǵa daıyn. Aýyl sharýashylyǵyndaǵy yntymaqtastyqtyń keleshegi zor, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Memleket basshysy kólik-logıstıkalyq ınfraqurylymdy damytý máselesin ekinshi basymdyq retinde atady. Prezıdenttiń paıymynsha, qazirgi kezeńde Transkaspıı halyqaralyq kólik baǵyty strategıalyq mańyzǵa ıe.
– Bul baǵyt óńirlerimiz arasyndaǵy qarym-qatynas deńgeıin aıtarlyqtaı kúsheıte alady dep sanaımyn. Jýyrda Qytaıǵa jasaǵan memlekettik saparymnyń aıasynda qytaılyq seriktesterimizben birge Sıan qalasynda logıstıkalyq termınaldyń irgetasyn qaladyq. Bul port Ortalyq Azıa terıtorıasy arqyly Eýropaǵa tikeleı konteınerlik poıyzdardy jiberý úshin mańyzdy hab bolmaq. Sondaı-aq biz Transkaspıı baǵytyn Qytaıdyń «Bir beldeý, bir jol» bastamasymen ushtastyrýǵa ýaǵdalastyq, – dedi Memleket basshysy.
Qasym-Jomart Toqaev energetıkalyq resýrstardy Qazaqstannan Eýropaǵa tasymaldaý baǵyttaryn ártaraptandyrýǵa da erekshe nazar aýdardy.
– Qazirgi ýaqytta Eýropaǵa eksporttalatyn Qazaqstan munaıynyń 80 paıyzy Kaspıı qubyr konsorsıýmy arqyly júzege asyrylady. Ortaq múddeni eskere otyryp, strategıalyq turǵyda mańyzdy osy qubyr arqyly munaıdyń uzaq merzimdi jáne turaqty jetkizilýin qamtamasyz etý úshin EýroOdaq ári qaraı da qoldaý kórsete beredi senemiz, – dedi Prezıdent.
Sonymen qatar Memleket basshysy basqa baǵyttar boıynsha jetkiziletin munaı eksportynyń perspektıvalaryn aıqyndap berdi.
– Mysaly, bıyl jyl basynan beri Qazaqstan munaıyn «Aqtaý – Baký – Tbılısı – Djeıhan» baǵyty boıynsha jylyna 1,5 mıllıon tonna kólemde jóneltý jumysy bastaldy. Orta merzimdi perspektıvada biz «Aqtaý – Batýmı» baǵyty boıynsha Transkaspıı baǵytynyń qubyry arqyly jóneltý kólemin ulǵaıtýdy josparlap otyrmyz. Sonymen birge Qazaqstan «Drýjba» qubyry arqyly Germanıaǵa munaı jetkizý isin júzege asyra bastady. Bıyl jyl basynan beri 90 myń tonna kóleminde munaı jetkizildi. Bul kórsetkishti 1,2 mıllıon tonnaǵa deıin jetkizýge áleýetimiz jetkilikti jáne ony keleshekte arttyrýǵa múmkindigimiz bar, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Sonymen qatar Prezıdent klımat jáne «jasyl energetıkaǵa» kóshý salalaryndaǵy ózara is-áreketti kelesi basymdyq retinde atap ótti.
– Biz tuıyq sıkldy ekonomıka qaǵıdattaryn belsendi túrde engizip jatyrmyz. Elimizdiń energetıkalyq tepe-teńdik qurylymyndaǵy jańartylatyn energıa kózderiniń úlesi qazirdiń ózinde 4,5 paıyzǵa jetti. 2030 jylǵa qaraı bul kórsetkish 15 paıyzǵa jetý kerek. Biz bul turǵyda Ortalyq Azıadaǵy klımattyń ózgerýi, sý resýrstary, jańartylatyn energıa kózderin damytý máseleleri jónindegi birlesken kúsh-jigerdi Global Gateway strategıasy men Team Europe bastamasyn júzege asyrý aıasynda jandandyrý oryndy dep sanaımyz, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Prezıdent sıfrlyq damý týraly aıta kele bul baǵytta yntymaqtastyq múmkindikteri mol ekenine toqtaldy.
– Bıyl naýryz aıynda Microsoft kompanıasy Qazaqstanda ozyq tehnologıalardy tartý ortalyǵyna aınalatyn Mýltıóńirlik hab ashqany týraly jarıalandy. Biz 2025 jylǵa qaraı keminde 100 myń joǵary bilikti IT maman daıarlaý mindetin qoıdyq. Sondyqtan Eýropa ýnıversıtetterin Qazaqstanda, onyń ishinde mańyzdy óńirlik IT alańǵa aınalǵan Astana Hub tehnoparki bazasynda fılıaldar ashýǵa shaqyramyn. Jalpy, biz sıfrlandyrý salasyndaǵy óz ázirlemelerimizdi keńeıtýdi jáne óńirlik deńgeıde sıfrlyq hab retinde tájirıbemizdi bólisýdi josparlap otyrmyz, – dedi Memleket basshysy.
Memleket basshysy sózin qorytyndylaı kele Qazaqstannyń syrtqy saıası bastamalaryn ilgeriletýde jáne aýqymdy demokratıalyq ózgeristerdi júzege asyrýda Eýropalyq Odaqtyń kórsetken qoldaýyna joǵary baǵa berdi.
Samıt barysynda Eýropalyq Keńes Prezıdenti Sharl Mıshel, Qyrǵyzstan Prezıdenti Sadyr Japarov, Tájikstan Prezıdenti Emomalı Rahmon, Ózbekstan Prezıdenti Shavkat Mırzıóev jáne Túrikmenstan Mınıstrler Kabıneti tóraǵasynyń orynbasary Nurmuhammet Amannepesov sóz sóıledi.
Kezdesý qorytyndysy boıynsha jıynǵa qatysýshylar Birlesken baspasóz-kommúnıkesin qabyldady.