Kaspıı mańyndaǵy elderdiń basshylary buǵan deıin bes ret bas qosqan
Erteń Memleket basshysy Túrikmenstanǵa barady. Ashhabadta ótetin Kaspıı mańy elderi basshylarynyń altynshy samıtine qatysady, dep habarlaıdy Almaty-akshamy.kz «Habar 24» telearnasyna silteme jasap.
Teńizdi jaǵalaı qonǵan bes el basshylary 4 jyldan beri bas qospady. Taraptardyń teńizge qatysty aıtary kóp. Alqaly jıynǵa birqatar másele arqaý bolmaq.
Ortalyq Azıadaǵy erekshe elde bıyl kóktemde tarıhı oqıǵa boldy. Eldi 15 jyldaı basqarǵan Gýrbangýly Berdimuhamedov prezıdenttikten ketip, ornyna uly Serdar Berdimuhamedov otyrdy. Erteńgi samıt kishi Berdimuhamedovtyń birinshi basshy retinde ótkizetin alǵashqy asa aýqymdy sharasy bolǵaly tur. Birden 4 eldiń prezıdentin qarsy alady. Amandyq bolsa, erteń Ashhabadqa Qazaqstan, Ázerbaıjan, Reseı men Iran basshylary keledi.
Kaspıı mańyndaǵy elderdiń basshylary buǵan deıin bes ret bas qosqan. Sońǵy ret 2018 jyldyń tamyzynda Aqtaýda kezdesti. Ol kezde teńizdiń quqyqtyq mártebesi týraly konvensıa qabyldanǵan edi. Al 29 maýsymda Túrikmenstannyń burynǵy prezıdenti Gýrbangýly Berdimuhamedovtyń týǵan kúninde resmı Ashhabad altynshy Kaspıı samıtin ótkizgeli otyr.
Kaspıı asa mańyzdy strategıalyq aımaqqa jatady. Geografıalyq ornalasýy ony Azıa men Eýropa qurlyqtarynda ǵana emes, dúnıe júzindegi erekshe yqpaldy teńizderdiń qataryna qosty. Qoınaýy tunǵan qazyna. Teńiz qaırańynda munaı men gazdyń mol qory shoǵyrlanǵan. Geolog mamandardyń baǵalaýynsha, qart Kaspııde 68 mıllıard barel munaı bar. Álemdegi «qara altynnyń» barlanǵan qory 150 mıllıard barel kórinedi. Al munaıdyń tóńireginde qashanda úlken saıasat jatady. Erteńgi samıtke de bestik basshylary óz esebimen, óz múddesimen keledi. Sarapshylardyń boljamynsha, prezıdentter samıtte 2018 jyly Aqtaýda qabyldanǵan konvensıany tolyqtaı júzege asyrýdy sóz etpek. Sebebi teńizdi jaǵalaı qonǵan bestiktiń arasynda sheshilmegen másele az emes.
«Jaqynda bolatyn samıt endi osy máselemen baılanysty bolady degen oıdamyz. Iaǵnı osy konvensıany júzege asyrý, ári qaraı. Sheshilmegeni áli medıandyq shekarany bólý. Árıne ár memleket óziniń múddesi boıynsha ádisterdi ózderiniń aımaǵyn ulǵaıtý úshin sondaı ádisterdi usynady. Bul úlken másele. Sondyqtan ony memleketter basshylary óz betinshe sheshýi kerek»,-deıdi QR Prezıdenti janyndaǵy QSZI bólim basshysy Aıdar Qurmashev.
Ortaq mámilege kep, teńizden paıda tabýǵa áýeli biz múddelimiz. Sebebi Kaspııdiń soltústik, soltústik-shyǵys jaǵalaýynda Qazaqstan shekarasy 2320 shaqyrymdy alyp jatyr. Bul teńiz jaǵalaýynyń úshten biri bizdiń ıelikte degen sóz. Aqtaý Quryq porttary arqyly astyq, metal eksporttap otyrǵan Qazaqstan Kaspııdiń kóliktik áleýetin arttyrýdy kózdeıdi. Ásirese geosaıasattyń dúleı daýyly soǵyp turǵan qazirgi shaqta teńizdegi tóte joldyń mańyzy arta tústi. Ekonomıkalyq paıdany ǵana kózdemeı, ekologıasyn saqtaý da jáne bir mindet. Munaı qaldyǵyn tastaǵannan, teńizdi lastaǵannan mundaǵy tirshilik ataýly zıan shegip jatyr. Osynyń bári erteńgi samıtke ózek bolady dep kútilýde. Bastysy Kaspııdi bestikti bóletin emes, birigip paıda kóretin dostyq teńizine aınaldyrý muraty tur.