Salyq tóleýshiler qazir betpe-bet kelip júrgen máselelerdiń bári oń sheshiledi
Ulttyq ekonomıka mınıstrligi Salyq jáne keden saıasaty departamenti dırektorynyń orynbasary Nurlybek Shaımahanovtyń pikirinshe, elimizde buǵan deıin de birneshe Salyq kodeksi qabyldanǵan.
"Salystyrmaly túrde aıtsaq, qazirgi qoldanystaǵy qujattyń jumys istep turǵanyna kóp ýaqyt bola qoıǵan joq. Ol 2017 jyldyń jeltoqsan aıynda qabyldanyp, 2018 jyldan bastap qoldanysqa engizildi. Bul qujatta kóptegen jeńildik qarastyrylǵan. Máselen, mıkro jáne shaǵyn bıznes sýbektileri salyqtan bosatylǵan. Yntalandyrý sharalary da bar. Sondyqtan ony tıimsiz boldy dep aıtýǵa bolmaıdy. Biraq Memleket basshysy jańa ekonomıkalyq saıasatqa erekshe mán berip otyr. Onyń negizgi bir quraly retinde Salyq kodeksin ázirleý kerektigin eskertti. Demek Salyq kodeksi – ekonomıkany damytatyn mańyzdy qural. Sondyqtan jańa ekonomıkalyq saıasatty qabyldap, oıdaǵydaı júrgizý úshin Salyq kodeksin ózgertý mańyzdy", – deıdi Nurlybek Shaımahanov.
Salyqtyq ákimshilendirýdi sıfrlandyrý da óte mańyzdy dúnıe. Óıtkeni, kóp másele osyǵan qatysty týyndaıdy.
"Basqa eldermen salystyrsaq, Qazaqstandaǵy salyq júktemesi, salyq mólsherlemesi óte tómen. Halyqaralyq qarjy uıymdarynyń negizinde júrgizilgen taldaýlar sony kórsetip otyr. Iaǵnı kórshiles memleketterge, Eýropa elderine qaraǵanda, bizde tólenetin salyqtyń mólsheri az. Biraq másele salyq tólemine qatysty týyndap otyr. Salyqty tóleý men esepti tapsyrýdyń qıyndyǵy, tóleýden jaltarý, aqparattyq júıelerdegi derekterdiń sáıkes kelmeýi sekildi problemalar bar. Sondyqtan bul jerde onsyz da tómen júktemeni odan ári azaıtý máselesi qarastyrylyp otyrǵan joq. Kózdelip otyrǵan dúnıe – salyq tóleýdi jeńildetý", – deıdi Salyq jáne keden saıasaty departamenti dırektorynyń orynbasary.
Salyqtyq ákimshilendirý tolyqtaı qaıta jazylsa, Salyq kodeksi aıtarlyqtaı ózgeredi. Alaıda qanshalyqty ózgeretinin dóp basyp aıtýǵa áli erte. Óıtkeni, jumys endi bastaldy.
"Biraq negizgi baǵyt salyqtyq ákimshilendirýdi aýystyrý ekeni ras. Ol jerde negizinen zańnamalyq normalar emes, aqparattyq júıelerdegi ákimshilendirýdiń tıimdiligin arttyrýǵa basymdyq beriledi. Joǵaryda aıtqanymdaı, maqsat – salyq tóleýdi barynsha jeńildetý. Negizi bul baǵytta kóp jumys júrgizilip jatyr. Mysaly, salyq tóleýshilerdi onlaın tirkeýge bolady. Salyqty onlaın tóleýge múmkindik bar. Bank qosymshalary da salyq tóleýshiler úshin yńǵaıly etip jasalǵan. Degenmen jetildiretin tustar da bar ǵoı. Máselen, salyq tóleýshilerdiń kóbi derekteriniń bazaǵa der kezinde engizilmeıtinin aıtyp jatady. Osynyń ózi azamattar úshin qosymsha qıyndyqtar týǵyzady. Derekter birneshe aqparattyq júıede shoǵyrlanady. Mysaly, bir júıe arqyly salyq tólense, ekinshi júıede salyq qaryzy esepten shyǵarylady degendeı. Osy júıeler arasyndaǵy baılanysty retteý mańyzdy. Atalǵan baǵytta tıisti jumystar júrgizilip jatyr. Sıfrlandyrý aıasynda salyq tóleýshiler qazir betpe-bet kelip júrgen máselelerdiń bári oń sheshiletin bolady", – deıdi ol.
Salyqtyq yntalandyrý sharalarynyń tıimdiligi týraly áńgime qozǵaǵanda, ekonomıkanyń túrli salasyna dıfferensıaldy salyq mólsherlemesin engizý kerekti oıǵa oralady. Atalǵan másele de sońǵy jyldary kóp kóterildi.
"Bul degenimiz – ekonomıkanyń salalaryna baılanysty salyq mólsherlemesin ártúrli etip belgileý. Máselen, ekonomıkanyń aýyl sharýashylyǵy, óńdeý ónerkásibi sekildi ónim shyǵaratyn, basymdyqqa ıe salalary úshin salyq mólsherlemesi tómen bolýǵa tıis. Al tabystylyǵy joǵary, biraq ónim shyǵarmaıtyn qarjy sektory, jer qoınaýyn paıdalaný sekildi salalarda mólsherleme joǵary bolýy kerek. Sondyqtan dıfferensıaldy salyq jalpy salyq júıesindegi ádilettilik úshin kerek. Qaı salada tabys kóp, tıisinshe soǵan salyq ta kóp salynýǵa tıis", – deıdi Nurlybek Shaımahanov.
Eldegi salyq reformasy aıasynda sán-saltanat salyǵyn engizý usynylǵany málim. Munyń orta tapqa qatysy joq ekeni belgili. Bul salyq tek asa qymbat jyljymaıtyn múlik jáne avtokólik satyp alǵan kezde salynady.
"Biz halyqaralyq tájirıbeni zerdelep qaradyq. Álem elderinde ártúrli tájirıbe qoldanylady eken. Keıbirinde arnaıy salyq bar. Oǵan qymbat turǵyn úı, qymbat kólikter, belgili bir zergerlik buıymdar, qymbat óner týyndylary jatady. Qaısybir elderde arnaýly salyq joq, biraq belgili bir salyqtardyń mólsherlemesin arttyrý tetigi qoldanylady. Mysaly, qymbat úıler úshin múlik salyǵynyń joǵary mólsherlemesi qarastyrylady. Qymbat kólik satyp alǵanda qosymsha salyq qoldanylady. Negizi bizdiń eldiń qoldanystaǵy zańnamasynda da osyǵan uqsas tásilder bar. Mysaly, 2014 jyldan bastap qozǵaltqyshynyń kólemi úlken kólikterge salyq mólsherlemesi joǵarylatyldy. Sol sekildi qymbat úılerdiń baǵasy sharyqtaǵan saıyn salyq mólsherlemesi de ósedi. Atalǵan másele endi qaıta qaralmaq. Belgili bir shekterdi bekitý, sol shekten asqan jaǵdaıda salyq mólsherlemesin joǵarylatý usynylmaq. Álbette, bul qymbat kólik ıelerine, ıahta ustaıtyndarǵa, jeke ushaqtary bar azamattarǵa qatysty bolýy kerek", – deıdi ol.