QR Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mınıstrligi Kóshi-qon komıtetiniń tóraǵasy Asqarbek Ertaev QR Prezıdenti janyndaǵy Ortalyq komýnıkasıalar qyzmetinde ótken baspasóz konferensıasynda Qazaqstanda kóshi-qon saıasatyn iske asyrý boıynsha júrgizilip jatqan jumystar týraly aıtty.
Sóz basynda Asqarbek Ertaev Memleket basshysynyń tapsyrmasy boıynsha ótken jyly 2023 – 2027 jyldarǵa arnalǵan kóshi-qon saıasatynyń tujyrymdamasy (budan ári – Tujyrymdama) ázirlenip, qabyldanǵanyn jáne ol 7 baǵyt boıynsha jumysty kózdeıtinin eske saldy.
Tujyrymdamanyń iske asyrylý barysy týraly aıtpas buryn ol jýrnalıserge eldegi qazirgi kóshi-qon jaǵdaıy týraly habarlady.
«2023 jyly 10 jylda alǵash ret syrtqy kóshi-qonda oń dınamıka baıqaldy. 2023 jylǵy 1 jeltoqsandaǵy kóshi-qon saldosy +8,3 myń adamdy qurady. Elge 23 myń adam kelip, 15 myń adam elden shyqty. Elder bólinisinde kóshi-qon ósimi negizinen TMD men Qytaıǵa tıesili.
Bilim deńgeıi boıynsha da oń saldo baıqalady, elden ketken bilimdi adamdarǵa qaraǵanda, kelgenderdiń úlesi basym boldy.
Budan basqa, ótken jyldyń 9 aıynda oń saldo mamandyqtar boıynsha da baıqaldy, atap aıtqanda tehnıkalyq mamandyqtar boıynsha +986 adamdy, ekonomıkalyq mamandyqtar boıynsha +585 adamdy, zań boıynsha +222 adamdy, pedagogıkalyq jáne medısınalyq mamandyqtar boıynsha + 100-den astam adamdy qurady», – dedi Asqarbek Ertaev.
Kóshi-qon komıtetiniń tóraǵasy sondaı-aq ishki kóshi-qonda eńbek utqyrlyǵyndaǵy belsendiliktiń ósýi baıqalatynyn atap ótti.
«El ishinde qonys aýdarýshylardyń sany 2022 jyldyń sáıkes kezeńimen salystyrǵanda 26 %-ǵa ósti. 2023 jylǵy qańtar-qyrkúıekte ishki kóshi-qonǵa 733 myń adam, onyń ishinde 338 myńy oblysaralyq qonys aýdarýǵa qatysty.
Megapolıster (50%) ishki mıgranttardy tartý ortalyqtary bolyp qala beredi. Máselen, qaralyp otyrǵan kezeńde Astanaǵa 74 myńnan astam adam (23%), Almatyǵa – 67 myń adam (19,9%), Shymkentke – 30 myń adam (8,9%) turaqty turýǵa keldi», – dep tolyqtyrdy.
Tujyrymdamany iske asyrý týraly aıta kele, Asqarbek Ertaev birinshi baǵyt aıasynda Qazaqstanǵa bıznes-ımmıgrasıany damytý boıynsha jumystar júrgizilip jatqanyn aıtty.
«Suranysqa ıe mamandyqtary bar nemese óz elderinde bıznes-keısterdi tabysty iske asyrǵan etnıkalyq qazaqtarǵa Qazaqstanda turýǵa jáne bıznesti keńinen qoldanýǵa quqyq beretin «Ata joly» kartasyn alýǵa úmitkerlerdiń geografıasy turaqty túrde keńeıýde. Búgingi kúnde Reseı men Mońǵolıa azamattarymen birge «Ata joly» kartasyn alýǵa AQSH pen Eýropalyq Odaq elderindegi etnıkalyq qazaqtar da qyzyǵýshylyq tanytýda. Búginde «Ata joly» kartasyn 44 etnıkalyq qazaq aldy. Onyń 24-i suranysqa ıe mamandyq ıeleri bolsa, al 20-sy kásipkerler», – dedi Kóshi-qon komıtetiniń tóraǵasy.
Bıyl eńbek ımıgrasıasy boıynsha sheteldik jumys kúshin (budan ári – SHJK) tartýǵa 22 myń birlik mólsherinde kvota belgilendi.
2023 jyly komersıalyq sektorda sheteldik mamandardy tartýǵa 14 myńnan astam ruqsat berildi. 296 myń ruqsat eńbekshi mıgranttaryna jeke tulǵalardyń úıinde jumys isteýi úshin berildi.
«Qazaqstandyq jumyskerlerdiń bilimin transfertteý jáne biliktiligin arttyrý maqsatynda SHJK tartý boıynsha birqatar keshendi sharalar qabyldanýda. Mysaly, suranysqa ıe mamandyqtary bar sheteldikter úshin vızalar men turýǵa yqtıarhat alýdyń jeńildetilgen tártibi engizildi. Korporatıvishilik aýystyrý sheńberinde SHJK tartý kezinde jumys berýshiniń ishki naryqta kadrlar izdeýdi júrgizý sharttary qaıta qaraldy. Sheteldik jumys kúshin tartýǵa onyń áreketin birneshe óńirge tarata otyryp, bir ruqsat alý múmkindigi berildi», – dedi Asqarbek Ertaev.
Kelesi baǵyt etnıkalyq kóshi-qondy retteýge qatysty. Ótken jyly elge 21 325 qandas kelse, onyń ishinde eńbekke qabiletti jastaǵy 12 829 qandas, olardyn bári beıimdeý jáne áleýmettik qoldaý, jumysqa ornalastyrý sharalarymen qamtylǵan.
«Qujattardy qabyldaý sheteldegi mekemeler nemese eQonaq mobıldi qosymshasy arqyly iske asyrylady. Sheteldegi mekemeler 2023 jyldyń shildesinen bastap «bir tereze» qaǵıdaty boıynsha jumys isteıdi. «Qandas» avtomattandyrylǵan aqparattyq júıesine 42 elshilik pen konsýldyq mekeme qosylǵan.
Sonymen qatar ótken jyldyń qazan aıynan bastap eQonaq mobıldi qosymshasy arqyly «qandas» mártebesin berýge ótinish berý qyzmeti iske qosyldy. Bul ótinishterdi qaraý prosesin jeńildetýge múmkindik berdi», – dep habarlady Kóshi-qon komıtetiniń tóraǵasy.
Ol sondaı-aq qandastardy qonystandyrý 5 baǵyt boıynsha júzege asyrylatynyn atap ótti. Osylaısha, Qazaqstanda suranysqa ıe mamandyq ıeleri, óz betinshe jumysqa ornalasýǵa múmkindigi bolsa qandas mártebesi berilip, qonystandyrý úshin kez kelgen óńirge jiberiledi. Qazaqstan azamattary arasynan jaqyn týystary bar adamdar týystary turǵylyqty ornalasqan óńirlerge qonystanýǵa jiberiledi. Suranysqa ıe mamandyq jáne jaqyn týystary bolmaǵan jaǵdaıda etnıkalyq qazaqtar memlekettik qoldaý sharalaryn ala otyryp, Úkimet aıqyndaǵan óńirlerge jiberiledi. Sondaı-aq, qandastar aglomerasıalar aýmaǵyna jáne aýyldyq eldi mekenderge jáne demografıalyq damýǵa qajettiligi bar qalalarǵa jiberiledi. Qonystandyrýdyń besinshi baǵyty Qazaqstannyń joǵary oqý oryndarynda oqıtyn etnıkalyq qazaqtar úshin kózdelgen.
«Kelesi baǵyt – Qazaqstan azamattarynyń sheteldegi quqyqtaryn qorǵaý. Qazirgi ýaqytta eńbek kóshi-qony salasynda 10 kelisim qoldanysta (QHR, Ońtústik Koreıa, Vetnam, TMD elderi, Qyrǵyzstan, Tájikstan). Olar osy elderdegi qazaqstandyqtardyń eńbek qyzmeti máselelerin retteıdi. Buǵan qosymsha bizdiń azamattarymyzdyń sheteldegi eńbek jáne áleýmettik quqyqtaryn qamtamasyz etý bóliginde 8 jańa úkimetaralyq kelisim ázirlendi. Sondaı-aq, Qazaqstandy Ońtústik Koreıada jumysqa ornalasýǵa ruqsat berý júıesine qosý boıynsha tıisti sharalar qabyldanýda», – dedi Asqarbek Ertaev.
Shyǵys Qazaqstan oblysynda Kóshpeli oqytý ortalyǵyn qurý jumystary bastaldy. Onyń negizgi mindeti – Ońtústik Koreıada jumysqa ornalasqysy keletin úmitkerlerdi tildik kýrstarda oqytý, koreı tilin bilýge testileý, biliktiligin arttyrý. Bul jobany iske asyrý bizdiń azamattarymyzǵa olardyń áleýmettik jáne eńbek quqyqtaryn qorǵaý kepildigimen Ońtústik Koreıa aýmaǵynda 3 jylǵa deıin zańdy túrde jumys isteýge múmkindik beredi.
«Sondaı-aq elimizdiń eńbek kúshi tapshy óńirlerine ishki utqyrlyqty yntalandyrý boıynsha jumystar belsendi júrgizilýde. 2023 jyly eńbek kúshi tapshy óńirlerge 8 903 adam nemese 2 558 otbasy qonys aýdardy. Turǵyn úımen qamtamasyz etý úshin shilde aıynan bastap qonys aýdarýshylardyń otbasylaryna 5,1 mlrd teńge somasyna 1 290 ekonomıkalyq mobıldilik sertıfıkaty berildi», – dedi Tóraǵa.
Qonys aýdarýshylar men qandastardyń kóshýin yntalandyrýdyń ońtaıly modelin qurý maqsatynda olardy soltústik óńirlerde beıimdeý men ıntegrasıalaýdyń jańa algorıtmi ázirlendi. Algorıtm otbasyn, onyń ishinde balalardy tolyq súıemeldeý boıynsha 25 beıimdelý jáne ıntegrasıalyq qyzmetterdi, sondaı-aq jergilikti qoǵamdastyqqa tıimdi ıntegrasıalaý úshin áleýmettik, medısınalyq jáne bilim berý qyzmetterin qamtıdy. Qyzmetterdi qonystandyrý óńirlerindegi Mansap ortalyqtarynyń qyzmetkerleri kórsetetin bolady. Otbasynyń sıfrlyq kartasy jáne mobıldi qosymsha arqyly 5 jyl ishinde monıtorıń júrgiziledi. Bul tásil Shyǵys Qazaqstan jáne Pavlodar oblystarynda júrgizilýde. Búgingi kúnde pılottyq jobaǵa 242 adam qatysýda.
Asqarbek Ertaev bosqyndarmen jumys týraly da baıandady. Onyń málimetinshe, 2024 jylǵy 1 qańtardaǵy jaǵdaı boıynsha elde 473 pana izdeýshi men 259 bosqyn turady.
«Yntymaqtastyqty damytý jáne nyǵaıtý maqsatynda Eńbek mınıstrligi men BUU Bosqyndar isi jónindegi Joǵarǵy komısarynyń basqarmasy arasynda ózara túsinistik týraly memorandým jasaldy. Bosqyndar mártebesi týraly konvensıanyń normalarymen ulttyq zańnama normalaryn ımplementasıalaý boıynsha jumys júrgizilýde. Bosqyndarǵa medısınalyq jáne áleýmettik kómekke qoljetimdilik berý boıynsha usynystar ázirlendi.
Pana izdep júrgen adamdardyń jappaı kelýi jaǵdaıynda ýaqytsha qonystaný pýnktterin jáne olardy qabyldaý tártibin aıqyndaý jónindegi tıisti erejeler bekitildi», – dedi ol.
Sóz sońynda Kóshi-qon komıtetiniń tóraǵasy kóshi-qon prosesterin retteý júıesin sıfrlandyrý basym baǵyttardyń biri bolyp tabylatynyn atap ótti.
«Mıgranttardy tirkeýdiń biryńǵaı júıesin engizý boıynsha jumystar júrgizilýde. «Migration.enbek.kz» portaly qurylady, ol bolý maqsatyna qaramastan Qazaqstanǵa keletin sheteldik azamattardyń biryńǵaı esebin, sondaı-aq kóshi-qon aǵyndarynyń monıtorıńi men baqylaýyn qamtamasyz etýge múmkindik beredi.
«Bir tereze» qaǵıdaty boıynsha jumys isteıtin mıgranttardyń qozǵalysyn esepke alýdyń biryńǵaı aqparattyq júıesin qurý kózdeledi. Bul mıgranttardy sıfrlyq sáıkestendirýge, qajet bolǵan jaǵdaıda sapardyń maqsattaryna qaramastan fızıkalyq ornalasqan jeri men qozǵalysyn baqylaýǵa múmkindik beredi», – dep túıindedi Asqarbek Ertaev.