Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev óziniń «Ádiletti Qazaqstannyń ekonomıkalyq baǵdary» atty respýblıka halqyna arnaǵan kezekti Joldaýynda qazirgi tańdaǵy álemdi sharpyǵan kúrdeli geosaıası ahýal men jahandyq ekonomıka jaǵdaıyna sholý jasaı otyryp, osyndaı almaǵaıyp kezeńde elimizdiń qatardan qalmaı óz ornyn tabýy men turaqty damýy jaǵdaıyndaǵy «Jańa ekonomıkalyq» úlgi modeline kóshý qadamdarymyzdyń basty baǵyttaryn atap kórsetti.
Elimizdegi júrgizip jatqan saıası reformany odan ári áleýmettik-ekonomıkalyq reformamen ushtastyrý qajettiligin basty mindet etip qoıǵan Memleket basshysy el ekonomıkasyndaǵy «munaı-gaz, kómir hımıasy, aýyr mashına jasaý, ýrandy konversıalaý jáne baıytý, avtobólshekter jáne tyńaıtqyshtar shyǵarý» salalary boıynsha shıkizattyq baǵyttan óńdeýshi, óńdelgen ónim shyǵarýshy elge aınalý basymdyqtaryna toqtaldy. Dúnıejúzilik saýda uıymynyń esepterine súıene otyryp, ekonomıkalyq saladaǵy ishki naryqty qorǵaý deńgeıimizdiń tómendigin alǵa tartqan Memleket basshysy saýda-sattyq saıasatymyzda ishki naryqty qorǵaý jolynda jańa is-áreketter men otandyq bıznestiń múddesin qorǵaý qajettigine basymdyq berý kerektigine toqtalyp ótti.
Elimizde qordalanǵan máseleler jetkilikti. Sonyń biri dep aıtsaq bolady, ol – elimizdiń ekologıalyq jaǵdaıy. Otandyq jáne sheteldik ónim óndirýshi kásiporyndardyń basym bóligi shıkizat kózin ıgerýmen aınalysady. Jáne olardyń tabıǵat baılyqtaryn «jyrtqysh» sekildi qorshaǵan ortaǵa asa zor zıanyn tıgizip óndirýi tabıǵatqa da, sol aımaqty mekendeýshi halqymyzdyń densaýlyǵyna da úlken zıanyn tıgizip otyrǵanyn oryndy kórsetken Memleket basshysy «iri óndiris kásiporyndaryna 5 jyl saıyn tehnologıalyq jáne ekologıalyq aýdıt jasaýy kerek» dep mindettedi. Bul ekologıalyq talaptardy saqtamaı, bilgenin jasap jatqan óndiris oryndarynyń aldyna qoıylǵan óte oryndy talap dep esepteımiz.
Memleketimizdiń qaýipsizdigin qamtamasyz etý salasynda qarýly kúshterimizdiń aıryqsha oryn alatyny belgili. Osy ýaqytqa deıin áskerı tehnıka salamyzdyń toqsan paıyzǵa jýyǵy Reseı áskerı tehnıkalarymen jabdyqtalyp kelgeni taǵy da belgili jaǵdaı. Qazirgi tańda álem nazaryn aýdaryp otyrǵan Reseı men Ýkraına arasyndaǵy soǵysta, Reseı áskerı tehnıkasynyń áleýeti baıqalyp qaldy. «Taǵy bir mańyzdy másele – qorǵanys – ónerkásip keshenin jan-jaqty nyǵaıtý. Bul sala damyǵan elderdiń ulttyq qaýipsizdigin qamtamasyz etý isinde basty ról atqarady. Osy oraıda, ımportqa táýeldilikti azaıtýǵa múmkindik beretin, jergilikti ónim úlesi joǵary óndiris keshenin qurý – asa mańyzdy mindet. Bizdiń armıamyz joǵary tehnologıaly qarý-jaraqpen jáne áskerı tehnıkamen, sonyń ishinde brondy tehnıkamen, ushqyshsyz basqarylatyn ushý apparattarymen, qazirgi zamanǵy atys qarýlarymen jabdyqtalýǵa tıis» dep atap kórsetip, áskerı qarýly kúshterimizdi túbegeıli reformalaý, álemniń ozyq elderinde bar zamanaýı qarý-jaraqtarmen qamtamasyz etý kezek kúttirmeı atqarylýǵa tıis sharalar ekendigine aıryqsha toqtaldy.
Respýblıkamyz shıkizat kózine baı bolýmen qatar, agroónerkásip óndirisinde alatyn qýaty da qomaqty. Aýmaǵy jóninen álemde toǵyzynshy oryn alatyn elimizde agroónerkásip keshenin tıimdi damyta bilsek, álemde aýyl sharýashylyǵy damyǵan el retinde júz mıllıonnan astam halyqty azyq-túlikpen qamtamasyz etýge múmkindigimiz bar. Osy oraıda, Memleket basshysy aldaǵy «úsh jyl ishinde agroónerkásiptegi óńdelgen ónim úlesin 70 paıyzǵa jetkizý» mindetin aldymyzǵa qoıyp otyr. Árıne, ol úshin tabıǵat jaǵdaıynyń qolaılylyǵyna, jerdiń qunarlyǵyna ǵana qarap otyrmaı, aýyl sharýashylyǵyna jańa tehnologıalardy, ınovasıalyq ozyq ádis-tásilderdi jáne ǵylym kúshin paıdalana otyryp, jetý múmkindikterine basa nazar aýdarý qajetteligin atap ótti.
Memleket basshysynyń Joldaýynda erekshe mańyz berilgen aýqymdy sharalardyń biri – energetıka salasy. Táýelsizdigimizdiń tańy atqan ýaqyttyń 30 jyldan asqanyna qaramastan týra osy energetıka salasynda aldymyzda turǵan jáne qordalanǵan máselelerdi túbegeıli sheshe almaı kelemiz. Energetıka salasyndaǵy tozyǵy jetken jylý elektr stansıalary, toq kózderin óndirý, jetkizý salalaryndaǵy kúrdeli máseleler aldymyzdan shyǵa bastady. Qystyń kózi qyraýda Ekibastuz halqynyń basynan ótkergen qıynshylyqty búkil respýblıka halqy umytpaǵan bolar. Mine, sondyqtan da energetıka salasyn memlekettik qaýipsizdik máselesimen teńestirgen Memleket basshysy energıa kózderin kórshiles elderden alýdy barynsha azaıtyp, olarǵa táýeldilikti boldyrmaý sharalaryn atqarýdy aldymyzǵa qoıyp, onyń sheshimdi joldaryn aıqyndap berdi. Elimizdegi «Teńiz», «Qashaǵan», «Qarashyǵanaq» sekildi munaı-gaz salasyndaǵy alpaýyttarǵa gazdy halyqqa qoljetimdi baǵamen usynýdy mindetteı otyryp, halyqty gazben qamtamasyz etý máselesin de qalys qaldyrǵan joq.
Qazirgi tańda respýblıka halqyn alańdatyp otyrǵan elimizde atom elektr stansıasyn salý máselesinde: «Atom energetıkasyn damytý asa mańyzdy ekonomıkalyq jáne saıası máselege aınaldy. Atom elektr stansıasyn salý qajet pe, joq pa degen saýalǵa qatysty túrli pikir bar ekenin bilesizder. Qazaqstan – álemdegi eń iri ýran óndirýshi memleket. Endeshe, óz jerimizde atom stansıasyn salýǵa ábden qaqymyz bar», – degen Memleket basshysy ıadrolyq jarylystardan zardap shekken halqymyzdyń alańdaýshylyǵyna da túsinikpen qarap, bul elimiz úshin asa strategıalyq máseleni sheshýdi halyqtyń enshisine qaldyrdy. Osy másele aldaǵy ýaqytta jalpyhalyqtyq referendýmda sheshiledi. Halyq óz kózqarasyn bildire jatar. Elimizdegi eń ózekti máselelerdiń biri – sý resýrsy, ony tıimdi paıdalanýdyń joldary da Memleket basshysynyń Joldaýynda ózekti máselelerdiń biri retinde qarastyryldy. Jalpy, respýblıkamyzǵa keletin negizgi ózenderdiń bastaýy kórshi memleketterde jatyr. Onymen qosa, tabıǵat jaǵdaıy, aýa raıynyń kúrt ysýy, taýdyń basyndaǵy muzdaqtardyń azaıýy jyldan-jylǵa qıynshylyqtar týǵyzýda. Jaqynda ǵana kórshi Qyrǵyzstan memleketinen keletin sý kózderiniń toqtaýyna baılanysty Jambyl oblysynyń dıqandary qanshama shyǵynǵa batty deseńizshi! Bul qıynshylyqtan shyǵar jol qandaı? Sýdy únemdep paıdalaný, ysyrapqa jol bermeý, sý kózderin paıdalanýda ozyq tehnologıany engizý jáne qolda bar ishki múmkindikterdi paıdalaný syndy asa mańyzdy mindetterdi iske asyrýdy mindettegen Memleket basshysy «Sý resýrstary jáne ırrıgasıa mınıstrligi» qurylatynyn jetkizdi. Bul da búgingi kúngi utymdy sheshimderdiń biri dep esepteımiz.
Dúnıe júzine áıgili ǵulama Ábý-Nasyr Ál-Farabı babamyz aıtqandaı: «Memlekettiń bolashaǵyn kórgiń kelse, búgingi kúngi jastardyń jaǵdaıyna qara» qaǵıdatyn basshylyqqa alǵan Memleket basshysy: «Ulttyń jańa sapasyn qalyptastyrý elimiz úshin aıryqsha mańyzdy. Árbir azamatymyz, ásirese, jastar eń jaqsy qasıetterdi boıyna sińirýi qajet», – deýmen elimizdegi sanaly, eńbekqor, bilimdi, memleketshil jastarymyzǵa úlken úmit artty. Túptep kelgende, qazaq eli barshamyzdyń Otanymyz. Onyń gúldenýi jolynda ter tóge eńbek etý, atadan qalǵan qasıetti jerimizdi qorǵaý barshamyzdyń boryshymyz dep bilemin.