Internettiń múmkindigi sheksiz
XXI ǵasyr – dúbirli dúrmekke toly arpalys ǵasyry. Kúnine júz jańalyq, myń túrli nárse kóretin boldyq. Ǵalamtordyń arqasynda. Dúnıeniń ol sheti men bul shetin op-ońaı jalǵap, baılanystyryp tur. Álemniń ár qıyryn ınternet arqyly erkin kezesiz. Biraq munyń bári «vırtýaldy» túrde.
Búgingi tańda adamzat ǵumyrynyń tórtten bir bóligin ınternet alady eken. Kóbisi oǵan bostan-bosqa telmirýmen ýaqyt ótkizedi. Dúnıejúzilik sarapshylardyń esebi boıynsha, ınternetke árbir adam shamamen 6 saǵat 42 mınýtyn joǵaltady desedi. Bul – bir jyldyń 100 kúnine teń. Al smartfondardy paıdalanýshylardyń sany - 5,11 mıllıard adam. Shamamen alǵanda, jer shary halqynyń 67 paıyzy. Ǵalamtor paıdalanýshylardyń sany – 4,39 mıllıard adam. Endi baǵamdaı berińiz, jer betindegi 8 mıllıardqa jýyq adamnyń teń jarymynan kóbisi ınternetke táýeldi. Sońǵy 25 jylda ǵylymı tehnıka qaryshtap damydy. Mobıldi qosymshalar, planshetter men telefondar aınalymǵa ene bastady. Osynyń nátıjesinde kitaptan telefonǵa, qala berdi ǵalamtorǵa «jipsiz baılanǵandar» kóbeıdi. Tipti alpaýyt Ulybrıtanıa elinde qulaq dertine shaldyqqan jastardyń sany 60 paıyzǵa jetken. Sonymen qatar ǵylymı tehnologıanyń Otany sanalatyn Japonıada kózildirik taǵatyndardyń úlesi artqan. Basym kópshiligi – jas jetkinshekter. Osyndaı derttiń aldyn alý úshin, qazir bul elde mektep oqýshylaryna ınternetti paıdalanýda arnaıy shekteýler qoıylǵan. Bul eldiń halqy ınternetke orta eseppen, eń kóp degende, kúnine 3 saǵat 45 mınýt bóledi eken. Sonyń nátıjesinde ǵalamtorda az ýaqyt ótkizetinderdiń kóshin Japonıa bastap tur. Bizge de úlgi alarlyq bastama emes pe? Internet «tilin» bilgender paıdaǵa kenelip, bilmegenderge ol quzben para-par. «Paıda oılamaı, ardy oılap» jatqandar kóp pe, az ba? Ol jaǵyn dóp basyp aıtý qıyn shyǵar. Desek te, kezinde ǵalamtor shyqqanda mynadaı sóz de qatar aıtylyp júretin: «Kompúterde otyrǵandardy kitap oqyǵandar basqarady». Aqıqaty bar pikir.
Paıdasy men zıany
Bylaı qarap tursańyz, ǵylymı prosestiń damýyna kóz ilespeıdi. Álemdik, Apple kompanıasynyń ózi barsha álemdegi tehnologıalyq jańalyqtardy oılap tabý boıynsha eń ilgeri kele jatqan ónerkásip ortalyǵy dep aıtýǵa tolyq negiz bar. Biraq sondaı alyptar jańalyq lebine ilesip otyrmasa, kóshke ilese almaıtynyn túsinedi. Sondyqtan smartflondar, gadjetter, planshetter birinen soń biri shyǵýda. Keıde tipti jańbyrdan keıingi báısheshekke teńeýge bolatyndaı kórinedi. Iaǵnı, siz 2-3 saǵat kóz almaı kompúterge úzdiksiz tesilip qaraıtyn bolsańyz, zıan bolýy múmkin. Sondyqtan ara-arasynda kózge arnalǵan jattyǵýlar jasap, mıdy tynyqtyrǵan abzal.
Al bylaı alǵanda sizge úlken kómekshi qural. Dúnıeniń qaı buryshynda bolsańyz da, jyldam habar alǵyzady. Aınalasy birneshe ýaqytta qajetti aqparatqa jyldam qol jetkizýge bolady. Habarlasatyn jaqyn-týystaryńyzben hat almasýǵa, tildesýge, tipti ekran batyrmasy arqyly sóılesýge múmkinshilik ashylǵan. Qujat rásimdeý, ony tirkeý, bazdan tekserý syndy nárseler tikeleı ǵalamtordyń kómegimen iske asady. Munda ýaqyt únemdeledi, artyq shyǵyn bolmaıdy. Bul degenimiz XXI ǵasyrdyń naǵyz ǵajap shedevri desek bolady.
Hosh, sonymen, japon halqynyń bul máselede alǵa ketkenin bildik. Endeshe, kesh bolmaı turǵanda bizge de bir jolyn tabý kerek sıaqty. Internet adamzatty emes, adamzat ınternetti basqarsa ıgi bolmaq.