Almaty qalasy ásem taýlarymen, jasyl jelegimen týrıserdiń tańdanysyn týdyryp keledi. Alaıda kópshilik bile bermeıtin tabıǵaty ásem jerler de jeterlik. Búginde qala ákimdigi týrısik ınfraqurylymdy damytý maqsatynda eskirip, tozyp ketken jerlerdi qaıta qalpyna keltirýde. Qazirgi ýaqytta ol jerlerde qala turǵyndary sportpen aınalysyp, tynyǵyp, demalýda. Osy rette oqyrmandar nazaryna ásemdigimen kózdiń jaýyn alatyn saıabaqtar men demalys oryndaryn usynsaq.
KÚIGENSAI BULAQTARY
Kúıgensaı, ıaǵnı halyq arasynda Gorelnık ataýymen tanymal mıneraldy sý bulaqtary Medeý shatqalynan joǵary ornalasqan. Demalys ornyna jetý úshin qaladan ońtústikke qaraı 18 shaqyrym jol júrseńiz jetkilikti. Mıneraldy sýdyń jylylyǵy 20–22°S quraıdy. Quramy gıdrokarbonatty súlfatty-natrııli tushshy mıneraldardan turady. Sý quramynda radon, kremnıı qyshqyly bar. Sondaı-aq, tereńdigi 250 m uńǵymadan táýligine 800 m3-ge deıin shapshymaly jyly sý alynady. Jaqynda ǵana bastaýdyń janynan jańarǵan ári keńeıtilgen alań qoldanysqa berilgen. Týrıserdiń sýǵa túsýine arnalǵan bóshkeler jáne sport alańy burynǵyǵa qaraǵanda úsh ese keńeıip, jańartylǵan. Jóndeý jumystaryn kásipker Sergeı Spısyn óz qarajaty esebinen júrgizgen. Demalys ornyna jetý úshin arnaıy ekokólikter men avtobýstar bólingen.
«Sheksizdikke» jeteleıdi
Kishi Almaty ózeniniń boıynda ornalasqan «Tereńqur» jaıaý júrginshiler alańy óz elimizden bólek, sheteldik týrıserdiń de súıikti mekenine aınalǵan. Bul mańaıdan búginde sportpen aınalysatyn, kofe iship, áńgime-dúken quratyn adamdardy jıi kezdestirýge bolady. Jaıaý júrginshiler joly Kereı–Jánibek handar kóshesiniń tómen jaǵyndaǵy «Tereńqur» baǵynan bastaý alyp, áıgili «Arman» kınoteatrynan aıaqtalady. Búginde jol jıeginde demalýǵa arnalǵan erekshe stıldegi oryndyqtar, qazaqy altybaqan, tenıs, mını-fýtbol, shahmat, doıby ústelderi ornalasqan. Keı tastarda arnaıy jyl janýarlary beınelengen. Jıektegi gúlder men aǵashtardyń maǵlumattary taqtaıshalarǵa jazylǵan. Osy jol arqyly jastardyń arasynda «Sheksizdik» dep atalatyn jerge bardyq. Ol jerde kóbine kúnniń batyp bara jatqan beınesin kórýge yntyǵady desedi. Sondaı-aq, kóptiń janaryn jaýlaǵan túngi Almatynyń beınesin jaqsy kórýge bolady. Sol jolǵa qaıta túsip, joǵary kóterilseńiz, úırek, aqqýlary bar toǵanǵa tap bolasyz. Aınalasy byltyr jańartylǵan alańda jas jubaılar, jastar sýretke túsýge arnalǵan oryn jasap alǵan. «Tereńqurǵa» kúz mezgilinde serýendep qaıtýǵa keńes beremiz.
Jeltoqsanshylar saıabaǵy
Respýblıka kúnine oraı jumys barysymen «Jas qanat», «Maıak» yqshamaýdandary ornalasqan «Jeltoqsan» saıabaǵyna baryp qaıttym. Saıabaqtyń aýmaǵy úlken bolǵandyqtan, tipti adasyp ketken edim. Sol kezde skandınavıalyq júrispen júgirip júrgen bir aǵamen tanysyp, saıabaqty aralap qaıttyq. Saıabaqta 13 oıyn alańy bar – 8 balalar jáne 7 sport alańy, onyń ishinde vorkaýt alańdary, mını-fýtbol jáne strıtbol oıyn alańdary, sondaı-aq parkýr oıyn alańy bar. Saıabaqtyń basty ereksheligi - Kishi Almaty ózeninen aǵyp kelgen kólshik bar. Ol jerde úırekterdi de kórýge bolady. Sondaı-aq, Jeltoqsan oqıǵasy kezinde túsirilgen fotolar aǵash taqtaıshalarǵa ilinip, kishigirim mýzeı jasalǵan. Sondaı-aq, demalatyn, tamaqtanýǵa yńǵaıly oryndar da bar.
Alergıalyq aýrýlarǵa em
Kishi Almaty shatqalynda «Alma-arasan» demalys aımaǵy ornalasqan. Búginde bul jerge óz elimizden bólek, sheteldik týrıserdiń de qyzyǵýshylyǵy erekshe. Bul jerde de sýǵa túsýge arnalǵan bóshkeler men sporttyq alańdar bar. Sondaı-aq, kıim aýystyrýǵa arnalǵan oryndar men shomylýǵa arnalǵan oryndar qarastyrylǵan. Úlken ydysqa sý taýdyń 320 metr tereńdiginen aǵyp jatyr. Onyń temperatýrasy +26 gradýs. Mamandardyń aıtýynsha, sýdyń adam densaýlyǵyna paıdasy zor. Bul – emdik qasıeti bar, shıpaly, tuzdy sý. Teri, býyn syrqyraýy jáne túrli alergıalyq aýrýlarǵa emdik áseri mol. Taý tereńdiginen táýligine 760 tekshe metr sý aǵady eken. Qala men Alma-arasandy baılanystyratyn №211 avtobýs júredi. Ekspress-baǵyt Alma-arasanǵa deıin nebári 6 aıaldamaǵa toqtaıdy. Juma, senbi jáne jeksenbi kúnderi tańǵy 8-den keshki 20.00-ge deıin jumys isteıdi. Al bılet quny – 300 teńge. 7 jasqa deıingi balalarǵa tegin bolsa, 7 men 15 jas aralyǵyndaǵy balalar 50 paıyz jeńildikpen júre alady. Jol júrý qunyn qolma-qol aqshamen nemese «Ońaı» kartasy arqyly da tóleýge bolady.
Roýp-djampıngpen aınalysam deseńiz
Sońǵy ýaqyttary áleýjelide bıiktikten sekirip, adrenalın alyp jatqan adamdardyń vıdeosy tarap ketti. Sekirý aımaǵy bizdiń qalamyzda da bar ekendigin bilesiz be? Ol «Suńqar» tramplıninde ornalasqan. Bul da sporttyń bir túrine jatady. Ony roýp-djampıng dep ataıdy. Bul trúkterdi Gorilla Zipline atraksıonynda tartylǵan arqan arqyly tómenge túsý, aspannan quldılap sekirý arqyly baıqap kóre alasyz. Osylaısha boıyńyzdaǵy bıiktikke degen qorqynyshyńyzdy jeńip, adrenalın alasyz. Almatyda roýp-djamperlerdiń sekiretin birneshe súıikti oryndary bar. Sonyń ishinde Almaty–Qonaev kúre jolyndaǵy tastandy qubyr, Alma-arasan shatqalyndaǵy bóget, Qarǵaly ózeniniń mańyna sekirgishterge jıi jınalady.
Tarıhı-etnografıalyq keshen
Qalamyzdyń mańynda «NOMAD» etnoortalyǵy bar ekendigin bilesiz be? Ol Almaty oblysy, Úshqońyr taýynyń eteginde ashyq aspan astynda ornalasqan. Tarıhı-etnografıalyq keshende kóshpelilerdiń dástúrli mádenıetine tereń boılaýǵa múmkindik bar. Qaıta jańǵyrǵan tarıhty kórip, qolónermen aınalysa alasyzdar. Munda árkim qylshyqty jáne qylshyqsyz kilemderdi toqýdy, kıiz basýdy, dástúrli qazaqtyń taǵamdaryn ázirleýdi úırenip, keıinnen dámin de tata alady.
