Jambyl atyndaǵy Qazaq memlekettik fılarmonıasy ujymy jańa maýsymnyń shymyldyǵyn túrdi. Maýsymnyń ashylýy qarsańynda Jambyl atyndaǵy Qazaq memlekettik fılarmonıasynyń dırektory, QR Eńbek sińirgen qaıratkeri Aqan Abdýalıevti az-kem áńgimege tarttyq. Fılarmonıa basshylyǵy maýsymnyń jańalyǵy men fılarmonıanyń tynys-tirshiligi týraly baıandap berdi.
- Jańa maýsymnyń ashylýymen shyn júrekten quttyqtaımyz! Aldymen Jambyl atyndaǵy Qazaq memlekettik fılarmonıasy nesimen erekshelenedi, osyǵan toqtalyp ótseńiz.
- Fılarmonıanyń jańa konserttik maýsymynyń ashylýy biz úshin zor qýanysh. Áýeli bul óner shańyraǵy - elimizdegi tereń tarıhy bar, birneshe býyn aldyńǵy tolqynnan turatyn joly bar, ózindik orny bar biregeı fılarmonıalardyń biri. Bıyl Jambyl atyndaǵy Qazaq memlekettik fılarmonıasyna 87 jyl tolyp otyr. Óziniń soqpaǵyn otyzynshy jyldardan alatyn qazaq topyraǵyndaǵy tuńǵysh konserttik mekeme sanalýy fılarmonıanyń birden-bir ereksheligi bolyp tabylady. Fılarmonıa sodan bergi aralyqta ulttyq ónerimizdiń, onyń ishinde mýzyka óneriniń sharyqtap damýyna úlken úles qosyp keledi. Búginde mádenı astanada ornalasqan, elimizdegi jetekshi konserttik uıym bolyp qalyptasqan fılarmonıa ujymy ulttyq jáne akademıalyq mýzyka salasynda zor tabystarǵa jetip otyr. Ulttyq klasıkalyq mýzykany dáriptep, álemdik mádenıettegi akademıalyq klasıkalyq janrlardy qazaq topyraǵyna jetkizgen kıeli shańyraqqa aınaldy. Osynyń bári fılarmonıa quramynda qyzmet etken, áli de qyzmet etip júrgen ujymdar men jeke oryndaýshylardyń eńbegi dep zor maqtanyshpen aıta alamyz.
- Fılarmonıa quramyndaǵy ártister jaıly aıtsańyz... Ujymdaǵy ónerpazdar quramynda ózgerister bar ma?
- Fılarmonıada ataq-dańqy alysqa jetken 7 shyǵarmashylyq ujym jumys isteıdi. Olardyń qatarynda QR Memlekettik akademıalyq sımfonıalyq orkestri, B.Baıqadamov atyndaǵy Memlekettik hor kapelasy, QR Memlekettik úrmeli aspaptar orkestri, N.Tilendıev atyndaǵy "Otyrar sazy" akademıalyq fólklorlyq-etnografıalyq orkestri, Memlekettik qaraǵaıly úrmeli aspaptar kvınteti, Ǵ.Jubanova atyndaǵy memlekettik shekti aspaptar kvarteti men jeke oryndaýshylar toby ujymdary bar. Aǵymdaǵy jylda Memlekettik qaraǵaıly úrmeli aspaptar kvıntetiniń quramy ózgerdi. Quralaı Málimbaeva kvıntet quramynan ketip, ornyna jańa goboıshy - Jaqypbek Asyl degen jigit keldi. Sondaı-aq, bir-eki óner ıesiniń qyzmetten ketýine baılanysty jańa mamandar qabyldadyq. Qazir jas mamandardy jumysqa tartýdyń mańyzdylyǵyn eskerip, "Otyrar sazy" orkestrine bas qobyz, prıma qobyzǵa, QR MASO quramyna vıolonchelshi men hor kapelasyna jas mamandardy aldyq.
- Fılarmonıaǵa basshylyqqa kelgenińizge jarty jyldaı ýaqyt ótti. Osy ýaqyt ishinde qandaı ózgerister ákeldińiz? Sońǵy ýaqytta fılarmonıa repertýarynyń jańarǵanyn baıqaımyz.
- Jalpy, kez kelgen basshynyń maqsaty - ózgeris alyp kelý emes, jyldar boıy qalyptasqan dástúrdi durys jalǵastyra otyryp, jańashyldyq engizý. Osynda qalyptasqan shyǵarmashylyq ujymnyń suranysyna laıyqty jaýap berý. Óner ujymdary qaı kezde de úzdiksiz jumys istep jatady, sol áriptesterińmen birge damylsyz damý qajet. Meniń qazirgi qyzmetim, jaýapkershiligim osy fılarmonıaǵa tikeleı baılanysty bolyp tur: fılarmonıanyń durys baǵytta jumys isteýi, repertýarlyq saıasaty, kórermendi qyzyqtyra bilý. Qazirgi basty mindetim - repertýarǵa jańa lep ákelý. Sońǵy ýaqytta fılarmonıa repertýarynyń san alýandyǵyna mán berip, osy baǵytta jumys istep kelemiz. Repertýardyń qalyptasýy, jańarýy jolynda jaz maýsymynda birqatar jumystar atqaryldy. Kórermen tarapynan klasıkalyq shyǵarmalarǵa suranys joǵary, qaı ýaqytta da keshter anshlagpen ótedi. Al ulttyq ónerdiń kórermeni az. Ár fılarmonıanyń ózindik stıli, baǵyt-baǵdary bolady. Dese de, kórermenderge ne qajet ekenin bilý úshin áleýmettik jeliler arqyly baılanys ustap otyramyz. Jańa maýsymda solardy eskeremiz.
- Ótken maýsym fılarmonıa úshin qanshalyqty tabysty boldy? Dańǵyl joldy qalaı jalǵastyryp ákettińiz?
- Ótken maýsym fılarmonıa úshin tabysty boldy deýge tolyq negiz bar. QR Mádenıet jáne sport mınıstrliginiń qoldaýymen kórermenge 100-den asa konsert usyndyq. Maýsym kezeńinde shyǵarmashylyq ujymdarymyz ekpindi eńbek etti deýge bolady. Óner ıeleri respýblıkalyq jáne halyqaralyq deńgeıdegi mádenı sharalarǵa belsene qatysty. Shetelge gastróldik saparlarǵa shyǵyp, birqatar shaqyrtýlar aldy. Basty oljamyz - baıqaýlardaǵy jeńisimiz. Máselen, mamyr aıynda QR qaraǵaıly úrmeli aspaptar kvınteti Ispanıada ótken "Open Spain" Halyqaralyq aspaptyq oryndaýshylardyń baıqaýynda kósh bastap, júldemen oraldy. Qazaqstanda alǵash ret fılarmonıa sahnasynda kompozıtor Tolga Kashıftiń Queen-Symphony eksklúzıvti sımfonıasy shyrqaldy. Halyqaralyq fleıta akademıasynyń gala-konsertin ótkerdik. Bul gala-konsert Germanıa, Reseı, Qazaqstan elderinen kelgen jetekshi pedagogterdiń tórt kúndik sheberlik saǵattarynan turatyn “Halyqaralyq fleıta akademıasy” jobasynyń qorytyndysy retinde sahnalandy. Birqatar qaıyrymdylyq festıválderge de fılarmonıa ujymy uıytqy boldy. Nátıjesinde “Qyzyl alma - myqty jáne baqytty otbasynyń sımvoly”, “Fransıaǵa saıahat” fransýz mýzykasynyń keshteri uıymdastyryldy. Eske alý keshteri, ataýly datalarǵa uıymdastyrylǵan konsertterden Roza Baǵlanovanyń júz jyldyǵyna arnalǵan "Án senimen qoshtaspaıdy" konsertin erekshe atap ótýge bolady.
- Taǵy bir atqarǵan aýqymdy isimiz - "HH22" festıvali. Memlekettik akademıalyq sımfonıalyq orkestri alǵash ret álemde analogy joq úsh bólimnen turatyn mýzykalyq festıvalin usyndy. Aldaǵy ýaqytta jyl saıyn ótkizýdi josparlap otyrmyz.
- Fılarmonıa ónerpazdarynyń kóptegen halyqaralyq baıqaýlarǵa qatysyp, jaqsy jetistikterge jetip júrgenderin aıtyp óttińiz. Bul baǵytta jańa maýsymda qandaı josparlaryńyz bar?
Álemdik mádenı keńistikte fılarmonıa bedelin qalyptastyrý boıynsha jumys udaıy júrgiziledi. Al onyń mańyzdy baǵyttarynyń biri - ártisterdiń halyqaralyq baıqaýlarǵa qatysýy. Qyrkúıek aıynda hor kapelasynyń quramynan bir solısi Býdapeshte ótetin Eva Marton atyndaǵy Halyqaralyq vokalıster baıqaýyna jiberemiz. Memlekettik qaraǵaıly úrmeli aspaptar kvınteti Ispanıada ótetin "Musica del Mar" Halyqaralyq baıqaýyna kameralyq oryndaýshylyq nomınasıasy boıynsha qatysýdy josparlap otyr. Ázirge kelip túsken ótinimder osy. Baıqaýlardan bólek, ústimizdegi jyly Qazaqstan men Rýmynıa arasyndaǵy dıplomatıalyq qarym-qatynastardyń 30 jyldyǵy atap ótiledi. Osyǵan oraı, «Otyrar sazy» memlekettik akademıalyq fólklorlyq-etnografıalyq orkestri Rýmynıaǵa shaqyrtý aldy. Býharest, Klýj jáne Konstansa syndy iri qalalarynda konsert ótkizedi. Mádenıet mınıstrliginiń tikeleı qoldaýymen qazir ártisterdi issaparǵa jiberýdi qarastyryp otyrmyz.
- Al osy jańa maýsymǵa daıyndyq jumystary qalaı júrdi? Qandaı jańashyldyqtar bar?
- Fılarmonıa, mine, óziniń 87-maýsymyn bastaǵaly otyr. Osy maýsymdaǵy fılarmonıanyń alǵashqy sharasy - gastróldik konsert. Fılarmonıanyń jańa maýsymy 28 tamyz kúni QR Memlekettik úrmeli aspaptar okestriniń konsertimen ashylady. Bul konsert arnaıy Shahterler kúni men Konstıtýsıa kúnine oraılastyryldy. Shyǵarmashylyq keshter Qaraǵandynyń birqatar aımaǵynda uıymdastyrylmaq. Bul konsert tosyn syılar men qyzyqty baǵdarlamalarǵa toly jańa maýsymnyń bastamasy bolmaq.
Al endi jańa maýsymnyń daıyndyq jumystaryna keler bolsaq, daıyndyq áli de belsendi júrgizilýde. Afıshasy, banerler, olardyń dızaıny bar. Jańa maýsymda árkim tyń ıdeıalar usyna alatyn jańashyldyqtar kútedi. Bıylǵy maýsymnyń jańalyǵy - fılarmonıanyń ishki festıválderi men baıqaýlary.
Fılarmonıa ujymy aldaǵy ýaqytta iske asyrylar mańyzdy is-sharalar tizbegin josparlap otyr. Olardyń qatarynda "Ónerim saǵan -Qazaqstan" atty festıvál, Ámire Qashaýbaev atyndaǵy respýblıkalyq baıqaý bar. Alǵashqy festıváldiń maqsaty qazaq halqynyń óneri men mádenıetin Qazaqstanda turatyn etnostyq toptar arasynda jan-jaqty nasıhattaý jáne damytý, qazaq halqynyń ulttyq mýzyka mádenıetine degen qyzyǵýshylyǵyn arttyrý bolyp tabylady. Al baıqaý úshin qazaq halqynyń dástúrli án ónerin damytý úshin jaǵdaı jasaýdy maqsat etip qoıdyq. Bul baıqaýǵa dástúrli ónerge qatysty shyǵarmashylyq mekemelerdiń barlyǵyn shaqyrtyp otyrmyz. Sebebi básekelestikpen ótetetin óner jarysy shyǵarmashylyq izdenis pen jańa jetistikterge bastaıtyny belgili. Jylda ótkiziletin "Dırıjerler sherýi" taǵy bar. Bıyl alys-jaqyn shetelden 8 dırıjer keledi dep kútilýde.
Jalpy, osyndaı sharalardyń ótkizilýi - óner ujymdarynyń damýyn anyqtaıtyn mańyzdy is-sharalardyń biri. Biz de osyndaı jastar shyǵarmashylyǵyn damytatyn, jańashyl izdenisterge qozǵaý salatyn, qazaq sahna óneriniń damýyna jańa serpin beretin festıvál-jobalar men baıqaýlardy qolǵa alyp otyrmyz.
- Almatylyq kórermen jańa maýsymda qandaı konsertterdi tamashalaı alady? Osy tusta alda ártistermen birlese uıymdastyrylatyn gastróldik saparlar da ónersúıer qaýymdy qyzyqtyrmaı qoımasy anyq.
- Kópshilik kórermenniń súıikti "The best of..." sıklinen konsertter bar. Klasıkter kóp, sol sebepti Chaıkovskıı, Bah, Bethoven, Mosartpen ǵana shektelmeı, kókjıegimizdi keńeıteıik dep sheshtik. Fılarmonıa quramyndaǵy solıserimizdiń de jańa baǵdarlamalardan turatyn arnaıy daıyndaǵan konsertteri bar. Bizdiń jas kórermenderimizdi de jeksenbi kúnderi ótetin konsertter kútip tur jáne burynǵysha mýzykalyq abonementter qoldanylatyn bolady. Mektep oqýshylary úshin "Mýzykalyq alfavıt" atty jyldyq abonement bar. Bul abonementterdiń bolashaq urpaqtyń mádenı óresine sińirer úlesi zor dep bilemiz.
Sondaı-aq fılarmonıa merekelik is-sharalarǵa erekshe kóńil bólip keledi, sol dástúr jalǵasady. Mańyzdy datalar, memlekettik meıramdardy da eskerýsiz qaldyrmaımyz. Nurǵalı Núsipjanovtyń 85 jyldyq mereıtoıyn, sahnadaǵy 65 jyldyǵyn "Otyrar sazy" orkestriniń qatysýymen keń kólemde atap ótemiz. QR MASO ujymy da gastróldik saparmen jeltoqsanda astanaǵa attanbaq. Jospar boıynsha B.Baıqadamov atyndaǵy memlekettik hor kapelasynyń Aqtaý qalasynda konserti bar. Fılarmonıa osyndaı jaqsy jańalyqtarmen, jańa tynyspen kórermenderdi jańa konserttik maýsymda kútedi.
Suhbattasqan Aıjan BÚRKİTBAEVA