Dáriger bir adamnyń ómirin saqtap qalsa, basshy myńdaǵan adamnyń ómirin saqtaıdy.
Qazaqstanda medısınalyq menedjmentti jeke mamandyq retinde oqytý jolǵa qoıylyp kele jatyr. Mamandardyń atýynsha, bul – otandyq medısınanyń nátıjeli bolýyna óz úlesin qosary sózsiz. Medısınadaǵy menedjmentti jaıynda Medısına ýnıversıtetiniń ǵylymı jáne oqý qyzmeti jónindegi prorektory, m.ǵ.k Almagúl Amangeldiqyzy aıtyp berdi dep habarlady Almaty-akshamy.kz.
Ótken jyly Qaýipsizdik keńesiniń otyrysynda Tuńǵysh Prezıdent – Elbasy Nursultan Nazarbaev eldegi problemany sheshetin batyl menedjer kerektigin aıtqan edi. «Qazaqstandy naqty josparǵa sáıkes, biryńǵaı ortalyqpen ári strategıalyq jáne operasıalyq turǵydan basqarylatyn tıimdi korporasıa retinde qarastyratyn ýaqyt jetti. Memlekettik basqarýshylardyń bári aýyl ákiminen bastap úkimet múshesine deıin óz jumysyn qaıta qarap, naqty nátıjege jetýi tıis. Elimizdiń ekonomıkasyn qaıta qalypqa keltirip, jumyssyzdyqty azaıtyp, halyqty qajetti azyq-túlikpen qamtamasyz etý úshin tıisti sharalardy qabyldaýǵa ázir batyl menedjerler qajet bolyp otyr», – dedi Nursultan Nazarbaev.
Al menedjer degenimiz kim? Aǵylshyn tilinen aýdarǵanda «manager», ıaǵnı basqarýshy degendi bildiredi. Jaldamaly basqarýshy, óndiristi uıymdastyrýshy maman. Ol negizinen kásiporyndaǵy nemese fırmadaǵy barlyq jumysty uıymdastyrý, úılestirý, basqarý máselelerimen aınalysady. Qazirgi tilmen aıtqanda menedjer degenimiz – ujymdy uıymdastyra biletin basshy. Álbette elimizdiń kelesheginiń kemel bolýy úshin básekege qabiletti, bilimdi ári isker, kreatıvti oılaı biletin adam ár salada kerek-aq. Sondaı salanyń biri – medısına. Búginde medısına bir ornynda turmaı, alǵa jyljýda. Tipti, HHI ǵasyrda medısına salasy kóz ilespes jyldamdyqpen damyp jatyr. Jasyratyny joq, elimizde bul salada búginge deıin az reforma júrgizilgen joq. Sońǵy kezderi elimizdegi medısınalyq mekemelerdi dáriger emes, menedjer basqarýy kerek degen másele kóterilip júr. Iaǵnı, bas dáriger menedjer bolýy kerek pe, álde bas dáriger bolýy kerek pe degen másele ózektiligin joıǵan emes. Bul másele densaýlyq saqtaý salasy úshin rıtorıkalyq suraq kúıinde qalyp otyr. Keıbir sarapshylar kásibı menedjer kez-kelgen uıymdy, sonyń ishinde medısınalyq uıymda da óz mindetterin joǵary deńgeıde oryndap, kórsete alady degen pikirdi jaqtaıdy. Endi bir top maman medısınany tek sol salanyń bilikti mamandary basqarý kerek degen sheshimdi uıǵaryp otyr.
Bul rette «Emhanany kim basqarý tıis, dáriger me, menedjer me?» degen saýalymyzdy Qazaqstandyq Medısına ýnıversıtetiniń ǵylymı jáne oqý qyzmeti jónindegi prorektory, m.ǵ.k Almagúl Amangeldiqyzyna qoıýdy jón kórdik.
«Dáriger degen keń uǵym. Dáriger – qasterli mamandyq. Bul mamandyq ıeleriniń jaýapkershiligi de mol, atqaratyn jumystary da aýqymdy. Dárigerdiń eńbe gin dáriger ǵana biledi, túsinedi», – dep bastady sózin Almagúl Amangeldiqyzy.
Aıtýynsha, álemdik tájirıbede, Reseıdegi jáne álemdegi emhanalarda basqarýdyń negizgi eki modeli bar. Birinshi jaǵdaıda klınıka basshysynyń medısınalyq bilimi bar (bas dáriger). Ekinshi jaǵdaıda klınıkany medısınalyq bilimi joq dırektor basqarady (ekonomıkalyq, basqarýshylyq, zańgerlik jáne t.b. bilimi bar). Eskeretin jáıt, onyń qaramaǵynda barlyq medısınalyq bólimge jaýapty medısınalyq orynbasary bar.
«Dáriger bir adamnyń ómirin saqtap qalsa, basshy myńdaǵan adamnyń ómirin saqtaıdy. Sebebi, sen bárine jaýaptysyń. Keńes Odaǵy kezinde kóp basshylar sol aýrýhanany basqara júrip, ota da jasaı beretin. Ol kezde emhanany basqarý tetigi kóbine hırýrgterge beriletin» dep jalǵastyrdy sózin Almagúl Amangeldiqyzy.
«Ózi dáriger ári basshy naýqasty otaǵa jan-jaqty daıyndaıdy. Eger bir qatelik ketse, sonyń ishinde qaınap júrgennen keıin ózi bárin biled. Otadan shyqqannan keıin sony túzeıdi. Dárigerlerge jaǵdaı jasaıdy. Keıde basshyǵa mynaý kerek deısiń, biraq ol ózi sonyń ishinde bolmaǵan soń, ıá dep ýáde bergenmen, almaýy múmkin. Ol alynbaǵannan keıin hırýrg barymen isteı beredi. Al basshynyń ózi júrse, ózi istegenen keıin, kózimen kórgen soń, tipti eń sońǵy jipti de alýǵa tyrysady. Qural-saımannyń da túgel bolýyn qadaǵalaıdy. Basshy bolý bir basqa, dáriger-basshy bolýdyń jóni bólek», – deıdi spıker.
Kásipqoı menedjer kez-kelgen jaǵdaıda kez-kelgen kásipti dóńgeletip ákete alady degen túsinik qalyptasqan. Óıtkeni, jumystyń negizgi prınsıpteri ózgermeıdi. Onyń ústine bir saladan ekinshi salaǵa aýysqan kezde «naryqty baqylap», ádebıetterdi aqtaryp, mamandardan keńes alyp, sol ortaǵa tolyqtaı enýge, qyzmetkerlermen durys qarym-qatynas ornatýǵa ábden bolady. Dese de, «shymshyq soısa da, qasapshy soısyn» degen támsilge súıensek, bas menedjerdiń tym bolmaǵanda medısına týraly túsinigi, parasat-paıymy bolǵany quba-qup, árıne.
Almagúl Amangeldiqyzynyń aıtýynsha, kez-kelgen talantty dárigerden jaqsy uıymdastyrýshy shyqpaýy múmkin. Árkimniń ózine tán minez-qulqy bar. Basshyda basqarýshyǵa tán kóshbasshylyq qasıet, ujymdy uıystyryp, ortaq iske jumyldyra alatyndaı qabilet bolýy kerek. Biraq elimizde uıymdastyrý isinde qabileti joǵary bilikti dáriger-basshylar az emes.
Medısınadaǵy menedjmentti damytý arqyly sapany jaqsartý, bul saladaǵy qyzmet túrlerin halyqqa neǵurlym qoljetimdi etý óte ózekti. Óıtkeni elimizdegi medısınalyq uıymdardyń bári birdeı jaqsy jumys isteı bermeıdi. Jasyratyny joq, memlekettik uıymdardaǵy jaǵdaı syn kótermeıdi. Kezektiń kóptigi, jaqsy mamandardyń jetispeýshiligi sekildi máselelerdiń qordalanyp qalǵany – basqarý resýrstarynyń aqsap, jaqsy menedjmenttiń jetispeı jatqanynan bolar, sirá. Ol úshin búgingi zamandaǵy aýrýhanalar men emhanalardy meńgerý úshin arnaıy bilim qajet. Iaǵnı, menedjment qajet. Osy olqylyqtyń ornyn toltyrý maqsatynda elimizde medısınalyq menedjmentti jeke mamandyq retinde oqytý jolǵa qoıylyp kele jatyr. Bul – otandyq medısınanyń nátıjeli bolýyna óz úlesin qosary sózsiz.