JOSHY ULYSYNA 800 JYL
Bılik býyny jańaryp, óz tarıhynyń betburysty kezeńin bastan keship jatqan memleketimizdiń aldynda birqatar mańyzdy mindet tur. Kádýilgi saıası-ekonomıkalyq túbegeıli reformalardy júzege asyrýdan tys, ulttyq sanany jańǵyrtyp, jańa ulttyq sapaǵa kóterilý syndy mańyzdy mindetter de bar. Ol úshin otarlyq kezeńde ult sanasyna kúshtep tańylǵan tarıhı sanany jańartýǵa týra keledi. Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev qańtardyń basynda «Egemen Qazaqstan» basylymyna bergen suhbatynda bul týraly sóz qozǵaǵan bolatyn. Aıtalyq, bıyl elimizde atqarylýy tıis mańyzdy isterdiń qatarynda Joshy ulysyna qatysty aýqymdy ǵylymı zertteýler qolǵa alynatynyn aıryqsha atap ótti. Memlekettilik pen ulttyq ıdentıfıkasıamyzdyń tamyryn tereńge boılatatyn mundaı mańyzdy is qoǵam tarapynan, ásirese aqparat keńistigi jaǵynan eleýsiz qalmaýy tıis. Sondyqtan da Joshy ulysy, Altyn Orda syndy dańqty tarıh paraqtary men qazirgi Qazaq eliniń zańdy baılanysy aqparat quraldary arqyly qoǵam ókilderine udaıy jetkizilýi qajet. Búgin biz qozǵaıtyn sóz osy baǵytta bolmaq.
Umytylǵan ulylyq nemese búlingen tarıhı sana
Ókinishke oraı, biz otarlyq tarıhty bastan ótkergen halyqpyz. Bul otarlaý halqymyzǵa tıesili terıtorıa men resýrstardan tys, sanamyzǵa da baǵyttaldy. Otarlyq qamytynan qutylyp, jerimiz ben baılyǵymyzdy basqarýdyń "eki tizgin, bir shylbyryn" óz qolymyzǵa aldyq. Alaıda sanaǵa baǵyttalǵan otarlaýdyń zardaptarynan áli kúnge deıin aryla almaı kelemiz. Bul bizdiń sana syrqatymyzdyń qanshalyqty aýyr ekenin, otarlyq tańbanyń qanshalyq tereń ekenin ańǵartady.
Bir halyqty túbegeıli otarlaý, álbette, onyń tarıhı sanasyn búldirmeı júzege aspaıtyny belgili. Sondyqtan ótken ǵasyrda halqymyzǵa óz tarıhymyzǵa qatysty tek burmalanǵan, ózgertilgen nemese jartylaı málimetter ǵana berildi. Jalpyǵa ortaq bilimdi keń taratýmen birge jetkizilgen bul teris málimetter halyqtyń óz tarıhyna qatysty burys túsinikter qalyptastyrýyna yqpal etti.
Tarıhı sanasy búlinbegen halyqty bılep-tósteý múmkin emes. Sebebi, ultty jalpy úlken tulǵa retinde qarastyratyn teorıalar bar. Bul teorıa boıynsha ulttyń da bıologıalyq jáne psıhologıalyq saýlyǵy nemese syrqaty bolady. Tarıhı sanasy búlingen ult óziniń kim ekenin tolyq tanı almaıdy, ózin qurmetteýden, eń bastysy senimnen aıyrylady. Ulttyń ishki «MEN»-i buzylǵan kezde ol qabiletsiz, dármensiz kúıge túsedi. Osylaısha, ulttyq maqtanysh pen senim álsireıdi, jatqa jaltaqshyl, bótenge táýeldi bolýǵa beıim bolady.
Joshy ulysyn zertteýdiń mańyzy
Búlingen tarıhı sanany qalpyna keltirý – tarıhı aqtańdaqtardy anyqtap, burmalanǵan tarıhty túzetýden bastalady. Halqymyzdyń táýelsiz oılaıtyn, táýelsiz is júrgizetin ári básekege qabiletti jańa sapadaǵy ult bolýy úshin onyń memlekettilik tamyrlaryn zertteý óte mańyzdy. Ásirese, dalamyzda saltanat qurǵan, óz babalarymyz negizin qalaǵan memleketter men saraılardyń tarıhyn zertteýdiń oryny bólek.
Shyńǵys han, Altyn Orda dese, burynǵy dáýir tarıhnamalary olardy "mońǵoldar", "mońǵol shapqynshylyǵy" dep kórsetken bolatyn. Shyndyǵynda, bul tarıh olaı emes. Joshy ulysy men keıingi Altyn Orda qazirgi Qazaq elimen tikeleı tarıhı sabaqtastyǵy bar memleketter bolyp tabylady. Sondyqtan Joshy ulysynyń tarıhı mańyzyn túsindirý jáne ony keńinen zertteý – ulttyq sanany nyǵaıtyp, ulttyq «MEN»-niń shyńdalýyna septigin tıgizedi.