Kitap pishindes «Kitaphana».
Almatyǵa býkkrossıng úrdisi jetip, qala turǵyndary saıabaqtarda kitap oqýǵa múmkindik aldy, dep habarlaıdy Almaty-akshamy.kz.
Qazir áleýmettik jeli degen «qudiret» qustyń sútinen basqanyń bárin sol mezette kóz aldyńyzǵa ákep berip turady. Máselen, ótkende Facebook betinen kóp qabatty úılerdiń qoqys tastaıtyn temir jáshikterine laqtyrylyp tastalǵan lyqa toly kitaptardy kórip, kitap oqyp ósken keshegi aǵa býyn «obal-aı, kitaptyń da qadiri ketken be» dep muńaıyp qalyp edik. Al qazirgi jas býynnyń kitap oqymaıtyny jasyryn emes. Búginde aqparattyq tehnologıanyń en ortasynda shalqyp júrgen olarǵa kitaptyń da rýhanı dos bola alatynyn qalaı túsindiremiz sonda?
Býkkrossıng qaǵıdasy
Oqylǵan kitaptaryńyz jınalǵan sórelerdiń shańyn súrtýden, jınaýdan sharshasańyz nemese laqtyrýǵa qımasańyz, odan da shyǵatyn jol bar. Iá, shet eldiń barlyq ónimin biryńǵaı jaman deı berý jaramas, jaqsysy bolsa, nege almasqa?! Máselen, batysta smartfonǵa elitken jastardyń moınyn bir sát kitapqa burý úshin býkkrossıng degen joba engizildi.
Býkkrossıng – aǵylshyn tilinen aýdarǵanda «kitaptyń aınalysta júrýi nemese kitap almasý» degen maǵyna beredi. Iaǵnı «tom-tom kitaptardy bostandyqqa shyǵarý» jáne «kitap oqý» ıdeıasyn nasıhattaý. «Óziń oqyp bolsań, basqaǵa bergin» qaǵıdasyna negizdelgen bul rýhanı joba – adam jáne kitap arasyn jaqyndatýdy murat etken, úlkendi de, kishini de kitap oqýǵa shaqyratyn qoǵamdyq qozǵalystardyń biri. Býkkrossıngtiń erejesi boıynsha kez-kelgen adam ózi oqyp bitirgen bir kitabyn adam aıaǵy kóp júretin qoǵamdyq-kópshilik oryndarǵa (saıabaq, kafe, kitaphana, metro jáne t.b.) qoıyp kete alady. Keıin bul kitapty taýyp alǵan basqa adam oqıdy, oqyp bolǵan soń ol da sol kitapty ornyna tastap ketedi, dál osylaı ol kitapty basqa oqyrman oqı alady. Bul qoǵamdyq qozǵalysqa qatysýshylardy «býkkrosserler» dep ataıdy.
Iá, «býkkrossıngtiń» basty maqsaty − úıimizde shań basyp turǵan nemese oqylǵan kitaptarǵa «ekinshi ómir syılaý», oqyrmandar arasynda «kitap almastyrý» aksıasyn júrgizý, kitaphanaǵa oqyrmandardy tartý, kúndelikti ómirdegi ár oqyrmannyń kitap oqý áreketin tanymal etýge óz úlesin qosý, álemdi úlken kitaphanaǵa aınaldyrý. Bul ıdeıany eń alǵash AQSH-ta ınternet-tehnologıa mamany Ron Hornbaker degen kisi 2001 jyly usynǵan. Ol qoǵamdyq orynda mynadaı jazýy bar kitap qaldyrady: «Bul joǵalyp ketken kitap emes, myna saıtqa kirip, onyń burynǵy ıesin bile alasyz». Jarty jyldan keıin onyń saıtynda ekinshi ret dúnıege kelgen kitaptyń jolyn jalǵastyrǵan 300 belsendi paıdalanýshy tirkeledi. Al 2004 jyldan bastap «Bookcrossing» sózi Oksford sózdigine resmı túrde engiziledi. Búgingi kúni bul qozǵalys halyqaralyq býkkrossıng qoǵamdastyǵy deńgeıine deıin kóterilip, quramyna 132 elden 2 mıllıonǵa jýyq múshe jınaǵan, olar bir-birine 13,5 mıllıonǵa jýyq kitapty syıǵa tartqan. Bul týraly Ron Hornbakerdiń ózi: «Meniń jobam dúnıejúzilik kitaphananyń negizin qalady. Býkkrossıng – geografıalyq shekarany bilmeıtin kitaphana túri», – degen pikir bildirgen.
Ashyq aspan astynda
Osy býkkrossıng úrdisi endi bizdiń Qazaqstanǵa da kelip jetti. Jáne ol eń alǵash mádenıettiń, rýhanıattyń oshaǵy bolyp sanalatyn bizdiń Almatydan bastaldy. Dálirek aıtsaq, 2014 jyldyń kúzinde Almaty qalasynda ótken «Kitapfest» dep atalatyn kitap jármeńkesinde uıymdastyrylǵan bolatyn. Álem boıynsha kitap oqý jaǵynan kenjelep turǵan biz úshin bul ýaqytty tıimdi ótkizýdiń quralyna aınala bastady. Búginde shaharda birneshe jerde osyndaı úıshik tárizdes býkkrossıng núkteler bar. Solardyń biri – byltyr maýsym aıynda Almaty qalasy Mádenıet basqarmasy men Almaly aýdany ákimdiginiń qoldaýymen, qalalyq Ortalyqtandyrylǵan kitaphana júıesi kitaphanashylarynyń uıymdastyrýymen Muqaǵalı Maqataev atyndaǵy saıabaqta ashylǵan býkkrossıng. Maqsaty, árıne, belgili – jastardyń kitapqa degen súıispenshiligin arttyrý jáne balalar men jasóspirimderge arnalǵan kitaptardy jan-jaqty nasıhattaý, olardy sol arqyly kommýnıkatıvti shyǵarmashylyqqa baýlý, bos ýaqytyn tıimdi paıdalanýyna dáneker bolý.
Syrtyna Muqaǵalı aqynnyń beınesi salynǵan, pishini kitapqa uqsas, ashylyp jabylatyn, ishinde sóreleri jáne túrli taqyryptaǵy kitaptarǵa toly bul býkkrossıng qazir de jumys istep tur. Shahardaǵy A.P.Chehov atyndaǵy kitaphananyń kitaphanashylary ashyq aspan astynda dúısenbi – senbi aralyǵynda saǵat 10.00-den 18.00-ge deıin kezektesip jumys isteıdi. Munda jasy úlken qarıalardan bastap, stýdentter, mektep oqýshylaryna deıin keletin kórinedi. Tipti, Chehov kitaphanashylary býkkrossıngtiń janynda elge belgili aqyn-jazýshylarmen kezdesýler, ádebı keshter uıymdastyryp turady. Árıne, qas qaraıǵan sátte býkkrossıngtiń aýzyna qulyp salynady. Ondaǵy kitaptar beıbereket shashylyp, qadirsiz qalmaýy kerek, erteń kelip oqıtyn oqyrmandaryn osynda kútedi. Munda álemdik klasıkterdiń shyǵarmalarynan bastap, otandyq ádebıettiń múıizi qaraǵaıdaı jazýshylarynyń týyndylaryn taba alasyz.
« Bul jerge kez kelgen oqyrman kez kelgen ýaqytta kelip, ózine qalaǵan kitaptardy alyp ketip, oqı alady. Aqysyz. Eger unatsa, ózine qaldyrady. Al onyń ornyna óziniń oqyǵan kitaptaryn nemese gazet-jýrnaldaryn ákelip qoıa alady. Sondaı-aq, býkkrossıngtiń janynda otyryp ta oqýǵa múmkindik bar. Munda oqyrman bıleti toltyrylmaıdy. Muny ashyq aspan astyndaǵy beıne bir jandy kitaphana deýge bolady. Bizdiń maqsatymyz – kitaptarǵa ekinshi ómir syılaý. Olardyń paraqtaryn shań baspaǵanyn qalaımyz. Almatylyqtar men qala qonaqtaryna rýhanı azyq bolsa eken deımiz», – deıdi A.P.Chehov atyndaǵy kitaphananyń kitaphanashysy Aınur.
P.S. Kitaphanalarǵa arnaıy barýǵa erinseńiz nemese ýaqyt tappaı júrgen bolsańyz, tym bolmasa saıabaqqa otbasyńyzben, álde dostaryńyzben, áriptesińizben, álde súıiktińizben serýendeýge kelesiz ǵoı. Sonda, «Jaqsyny – kórmekke» degen, osy «kitaphanaǵa» kire ketińiz, ókinbeısiz.