31 mamyr — Qazaqstan tarıhyndaǵy eń qasiretti kezeńderdiń biri.
XX ǵasyrdyń birinshi jartysynda eldi jaılaǵan jappaı qýǵyn-súrgin men asharshylyqtan mıllıondaǵan adam japa shekti. Respýblıka is júzinde alyp túrmege aınaldy: onyń aýmaǵynda GÝLAG-tyń iri lagerleri — ALJIR, Karlag, Steplag ornalasty. Qazaqstan aýmaǵyndaǵy lagerlerge 5 mıllıonnan astam adam jer aýdaryldy, keıbir derekter boıynsha bul kórsetkish budan da joǵary.
1921 jyldan 1954 jylǵa deıingi aralyqta Qazaqstanda shamamen 100 myń adam sottalyp, onyń 25 myńy atý jazasyna kesildi.
Qýǵyn-súrginmen qatar keń aýqymdy deportasıalar da júrip jatty. 1930–1940 jyldary Qazaqstanǵa ondaǵan ult ókilderi kúshtep kóshirildi. 1937 jyldyń kúzinde munda koreıler, túrikter, kúrdter, ázerbaıjandar, ırandyqtar jetkizildi. Uly Otan soǵysy jyldarynda — nemister, grekter, sheshender, ıngýshtar, qarashaılar, balqarlar, qyrym tatarlary jáne basqa halyqtar deportasıalandy. Jalpy deportasıalanǵandardyń sany 1,2 mıllıonnan asty.
Saıası qýǵyn-súrginniń sharyqtaý shegi 1937 jylǵa tuspa-tus keldi. Bul kezeńde qazaq zıalylarynyń kórnekti ókilderi — ǵalymdar, jazýshylar, qoǵam qaıratkerleri qýǵynǵa ushyrady. Olardyń qatarynda: Ahmet Baıtursynuly, Álıhan Bókeıhan, Mirjaqyp Dýlatov, Muhamedjan Tynyshbaev, Maǵjan Jumabaev, Sáken Seıfýllın, İlıas Jansúgirov, Beıimbet Maılın, Sanjar Asfendıarov jáne basqa da kóptegen tulǵalar bar.
Táýelsizdik alǵannan keıin Qazaqstan tarıhı ádildikti qalpyna keltirý baǵytynda aýqymdy jumys júrgize bastady. 1993 jyly «Jappaı saıası qýǵyn-súrgin qurbandaryn aqtaý týraly» Zań qabyldandy. Bul jumys búginde jalǵasyp jatyr.
Prezıdent Jarlyǵymen saıası qýǵyn-súrgin qurbandaryn tolyq aqtaý jónindegi Memlekettik komısıa qurylǵan. Sonyń negizinde arhıvtermen jumys júrgizilip, buryn qupıa bolǵan qujattar jarıalanýda, ǵylymı zertteýler men estelik sharalar ótkizilýde.
Bul qadamdar — tarıhı jadymyzdy saqtaý, ádilettilikti qalpyna keltirý jáne jazyqsyz japa shekkenderdiń rýhyna taǵzym etý jolyndaǵy mańyzdy ister.
31 mamyr — aza tutý jáne eske alý kúni. Biz saıası qýǵyn-súrgin qurbandaryna taǵzym etemiz. Olardyń taǵdyry — Qazaqstan tarıhynda máńgi saqtalady.