Jyl saıyn 25 sáýirde álemniń ártúrli elderinde genetıka men osy salada jasalǵan ǵylymı jetistikterdiń mańyzdylyǵyn moıyndaý úshin erekshe mereke – Halyqaralyq DNQ kúni (DNQ kúni) atap ótiledi, dep habarlaıdy almaty-akshamy.kz.
Mundaı kún 1953 jyly 25 sáýirde Nature jýrnalynda ǵalymdar Djeıms Ýotson men Frensıs Krık Morıs Ýılkıns pen Rozalınd Franklınmen birge DNQ molekýlasynyń qurylymyn zertteý nátıjelerin jarıalaǵanyn eske aldy.
Dál 50 jyldan keıin, 2003 jyldyń 25 sáýirinde adam genomyn dekodtaý jobasy aıaqtalýǵa jaqyn ekendigi jarıalandy. Genomnyń keıbir bólimderin qosymsha taldaý áli aıaqtalǵan joq, biraq jobanyń negizgi jumysy aıaqtaldy. Adam genderiniń qurylymyn anyqtaý densaýlyq saqtaýdy damytýdyń mańyzdy qadamy bolyp tabylady. DNQ-dezoksırıbonýkleın qyshqyly. Adamnyń genetıkalyq aqparaty DNQ-da saqtalady jáne dál osy test týystyq baılanystardy ornatý úshin eń tanymal bolyp tabylady.
Adamdardyń 99% geni sáıkes keledi, biraq biz bárimiz birdeı emespiz jáne árqaısymyzdyń dene bitimimiz ben densaýlyq jaǵdaıymyz da ártúrli. DNQ-nyń bar bolǵany 1-aq paıyzy bir adamdy ekinshisinen erekshelendiredi, adamzattyń barlyq fenotıptik ártúrliligin anyqtaıdy, , sonymen qatar aýrýdyń damý aýyrlyǵy men emdeýdiń tıimdiligin anyqtaıdy.
Adamnyń alǵashqy genomyn retke keltirý – asa iri joba boldy, ol the Human Genome Project dep ataldy. Bul jobaǵa 13 jyl ýaqyt jáne 3 mıllıard dollar jumsaldy.
Genetıka - tarıhtyń kilti ekeni bárimizge belgili jaıt. 2013 jyly Qazaqstan tarıhshylary men genetıkteri bas qosqan "Tarıh tolqynyndaǵy halyq" atty pánaralyq baǵdarlama ázirlendi. Bul baǵdarlama boıynsha qazaqtardyń genetıkalyq kody zertteledi. Arheologıalyq qazba jumystary, Qazaq shejiresi, molekýlárlyq-genetıkalyq ádispen Qazaqstan aýmaǵynda turatyn halyqtyń DNQ-syn zertteldi. Bul joba qazaqtyń álemdik tarıhtaǵy mańyzdylyǵyn túsinýge múmkindik beredi.
Búgingi tańda Qazaqstannyń kez-kelgen qalasynda ákelikti anyqtaý, týystyqty rastaý, DNQ skrınıngteri, ártúrli ınfeksıalyq, parazıttik, tuqym qýalaıtyn aýrýlardyń dıagnostıkasy sıaqty DNQ-ǵa taldaý jasaýǵa bolatyn DNQ ortalyqtary bar.
Bizdiń ǵalymdarymyzdyń Molekýlárlyq bıologıa jáne genetıka salasyndaǵy ǵylymı jetistikteri Qazaqstannan tys jerlerde de jaqsy tanymal.