«Bozqyraý» – qystyń jarshysy

«Qarashanyń ulysa jeli gýlep, túsine ber qańtardyń jeligi dep...». Osylaısha Muqaǵalı Maqataev jyryna arqaý bolǵan jamaý-jasqaý aıy Qarasha boı kórsetti

Aqyn aıtsa aıtqandaı, osy mezgilde aýanyń temperatýrasy kúrt tómendeıdi. Kúndiz kúnniń kózi birde kórinse, birde bult tumshalap kórinbeı turady. Kúnniń kózi kóringenimen de jylýy bolmaıdy. Taý shatqalda­ryndaǵy shaǵyn ózen-kólderde sý qatýy múmkin. Erteńgilik boz qyraý túsedi.

«Kishi qarasha» amaly ótip jatyr. Birer kúnde jańa aı týady. Amal ózgeredi. Ol – «Bozqyraý» dep atalady. «Bozqyraý» – qys­tyń alǵashqy jarshysy. Jalpy, qazekeń qa­zan aıynyń bir ataýyn bozqyraý degen. Onyń mánisi osy aıdyń ishinde sýyq shaqyratyn, daýyl, jel ákeletin birneshe amal bar. So­lardyń áserinen kún salqyndap, erteńgilik tal-shybyqqa, shópke boz qyraý turady. Bul sýyqta kókti úsik shalyp, sý betine qaımaq muz turady.

Osy aıdyń onynan bastalatyn «Bozqy­raý» (Boqyraý) naǵyz qyraýdyń ózi, sýyqtyń kózi. Qarashanyń 10 jańasynan 15 jańasyna deıin jalǵasady.

Amal kezindegi erekshelik: jylqyshylar jylqyny kúngeıge jaıady. Bul kezde bıeniń ishindegi qulyn kóldeneń jatpaǵandyqtan ári jylqy túnde de jaıylatyndyqtan, qyraý túsken shópti jep qoıady. Óıtkeni, jylqy birden-bir kúıis qaıtarmaıtyn janýar. Al qyraý jegen bıe ishindegi qulynyn tastaıty­ny tájirıbede dáleldengen.

Amaldyń ataýyna keler bolsaq, ártúrli nusqasy bar. Keıbireý bul boqqa (tezek-ja­paǵa) turǵan qyraýdy meńzeýden týǵan dese, endi biri dalany jaýyp qalǵan aq (boz) qy­raýǵa qaratylyp aıtylǵanyn aıtady. Qalaı bolǵanda da, atalmysh amal kúnniń salqyn­dap, qystyń jaqyndaǵanyn ańǵartsa kerek. «Bozqyraýdyń» basty belgisi – kúzeýlikte tańerteń turǵanda ylǵal jerlerge jappaı qyraý turady.

Qazekeńniń osy amalǵa qatysty shyǵar­ǵan maqal-mátelderi men qanatty sózderi barshylyq, olar el aýzynda áli kúnge aıty­lyp júr. Solardyń biri – «Qarashada qar jatpaıdy, qar jatsa tek jatpaıdy» dep aı­tylady. Bul osy aıda jaýǵan qardyń mańyz­dylyǵyn bildiredi. «Eger qarashanyń 20–25-terinde qar jaýyp, erimeı jatyp qala­tyn bolsa, ol qystyń bastalǵanynyń aıqyn belgisi» degen de kónelerden qalǵan boljam bar.

Bozqyraý, Qaýys, Aqqar amaldary da osy aıdyń enshisinde. Bireýin – Bozqyraýdy áńgi­memizge arqaý ettik. Qalǵanyn kezegimen sóz etemiz. Búgin kúndelikti kúntizbe boıynsha, qarashanyń – 3-i. Jańa aıdyń basy – 8-shi jańasy. Qazaqsha aı 5 kúnnen keıin ǵana bas­talady. Osy kezde aýa raıynda ózgeris oryn alady. Mine, osy ózgeristerdiń áserinen jaýyn-shashyn bolyp, qar jaýýy yqtımal.