QR Ulttyq Bankiniń Aqsha-kredıt saıasaty jónindegi komıteti bazalyq mólsherlemeni +/-1,00 p.t. paıyzdyq dálizimen jyldyq 9,75% deńgeıinde belgileý týraly sheshim qabyldady
Tıisinshe ótimdilikti usyný jónindegi turaqty qoljetimdi operasıalar boıynsha mólsherleme 10,75%, al ótimdilikti alý jónindegi turaqty qoljetimdi operasıalar boıynsha mólsherleme 8,75% bolady, dep habarlaıdy Almaty-akshamy.kz Nationalbank.kz saıtyna silteme jasap
Jalpy, ınflásıa baıaýlaýynyń baıqalǵan belgilerin, sondaı-aq koronavırýstyń jańa shtamy – "omıkronǵa" qatysty belgisizdiktiń artýyn jáne onyń ınflásıalyq prosesterge, syrtqy jáne ishki suranysqa áserin eskere otyryp sheshim qabyldandy.
Suranystyń usynys múmkindikterinen asyp ósýi nátıjesinde baǵanyń ósýin tejeý boıynsha qabyldanyp jatqan sharalarǵa qaramastan, kóptegen elderde ınflásıany jedeldetý úrdisi saqtalyp otyr. Qytaıdan basqa, negizgi saýda áriptesterine jatatyn elderde ınflásıa tarıhı eń joǵary mólsherde qalyptasady. Qazaqstanda baǵanyń ósýi de joǵary deńgeıde bolyp tur. Azyq-túlik ınflásıasy men aqyly qyzmetter ınflásıasynyń birshama baıaýlaýy azyq-túlikke jatpaıtyn taýarlar baǵasynyń ósýimen óteldi. Halyqtyń joǵary ınflásıalyq kútýleri qolda bar ınflásıalyq aıany kúsheıtedi. Shıkizat naryqtaryndaǵy salystyrmaly túrde joǵary baǵalar men karantın shekteýlerin jeńildetý aıasynda ishki ekonomıka belsendi túrde qalpyna kelýde.
Álemdik ekonomıkadaǵy proınflásıalyq prosester ósip keledi. Bul karantın sharalarynyń álsireýimen, jınaqtalǵan jınaqtardyń kóptigimen, sondaı-aq keıinge qaldyrylǵan suranystyń iske asyrylýymen yntalandyrylatyn jahandyq tutynýshylyq suranystyń tez qalpyna kelýine baılanysty bolyp otyr. Usynystyń ósýi áli de jetkizýge baılanysty máselelerdiń bolýyna jáne materıaldar tapshylyǵyna baılanysty tez ósip otyratyn suranysqa jol berýde.
Syrtqy faktorlardyń ishinde teńiz porttaryndaǵy jaǵdaıdyń jaqsarǵanyna qaramastan, áli de kovıdke deıingi deńgeıden alshaq bolyp otyrǵan energıa baǵasynyń ósýin jáne jahandyq jetkizý qatarynyń buzylýyn atap ótken jón. 2021 jylǵy qarashada Baltic Dry Index qazandaǵy eń joǵary deńgeıden tómendedi. Alaıda, bul 2020 jylǵy mamyrdaǵy deńgeıden 6 ese joǵary. Jahandyq ınflásıanyń jyldamdaýyna qymbattap otyrǵan azyq-túlik baǵasy da qosymsha úles qosady, bul usynystyń tómendeýine, eksporttaýshy elderdegi aýa raıynyń nasharlaýyna, sondaı-aq fraht baǵasynyń ósýine baılanysty. FAO azyq-túlik baǵalarynyń ındeksi qarashada bir aılyq mánde 1,2%-ǵa ósip, 2011 jylǵy maýsymnan bastap eń joǵary deńgeıge jetti.
Osy faktorlardyń barlyǵy álemdegi, onyń ishinde Qazaqstannyń saýda áriptesterindegi ınflásıanyń odan ári jyldamdaýyna alyp keledi. EO men Reseıdegi ınflásıa 2021 jylǵy qazanda tıisinshe 4,4% jáne 8,1% qurap, tarıhı eń joǵary deńgeıde bolyp otyr.
Syrtqy sektor tarapynan ınflásıaǵa qarsy qysym ishki baǵalardyń ósýinde kórinis tabady. 2021 jylǵy qarashanyń qorytyndysy boıynsha Qazaqstandaǵy jyldyq ınflásıa azdap baıaýlap, bıylǵy jylǵy qazandaǵy 8,9%-ben salystyrǵanda 8,7% boldy. Bul serpin azyq-túlik taýarlary baǵasynyń 11,3%-dan 10,9%-ǵa deıin jáne aqyly qyzmetter baǵasynyń 6,9%-dan 6,4%-ǵa deıin ósýiniń baıaýlaýyna baılanysty boldy. Azyq-túlik quramdas bóligi ósýiniń qazirgi baıaýlaýyna bir aıdaǵy serpinniń turaqtanýy jáne ótken jyldyń joǵary bazasy jaǵdaıynda maılar men toń maılar, qant jáne jumyrtqa dezınflásıasy aıtarlyqtaı úles qosty. Bul rette 2021 jylǵy qarashada nan-toqash ónimderi men jarma, et ónimderi baǵasynyń ósýi jalǵasty, bul óndirýshiler shyǵyndarynyń ulǵaıýyna, dándi daqyldardy jalpy jınaýdyń tómendeýine baılanysty.
2021 jylǵy qarashada janar-jaǵar maı, qatty otyn baǵasy ósýiniń jalǵasýy nátıjesinde jyldyq azyq-túlikke jatpaıtyn ınflásıa 7,8%-dan 8,3%-ǵa deıin jedeldedi. Janar-jaǵar maıdyń tutyný baǵasynyń jyldyq ósýi 22,3% (aılyq ósý – 4,3%) boldy: benzın quny 18,4%-ǵa (2,4%), dızel otyny – 46,6%-ǵa (14,6%) ósti. Otynnyń qymbattaýy óndirýshiler baǵasynyń ósýi jaǵdaıynda oryn alyp otyr.
Aqyly qyzmetter baǵasynyń jyldyq ósý qarqyny 2021 jylǵy qarashada 6,4% ǵa deıin baıaýlady. Bul komýnaldyq retteletin qyzmetter, qoǵamdyq tamaqtaný qyzmetteri, shashtarazdar men jeke qyzmet kórsetý oryndary baǵasy ósýiniń baıaýlaýyna baılanysty. Sonymen qatar turǵyn úıdi jalǵa alý tarıfteriniń ósýi jedeldedi.
Ulttyq Banktiń baǵalaýy boıynsha, sońǵy aılarda maýsymdyq tazartylǵan annýalızasıalanǵan tutyný baǵalarynyń ósimi 2021 jylǵy qarashada 5,6% bolyp (qazanda – 7,1%), maýsymdaǵy eń joǵary deńgeıden baıaýlaýdy kórsetýde. Annýalızasıalanǵan bazalyq ınflásıany aılyq baǵalaý ınflásıalyq prosesterdiń 4-6%-dyq nysanaly dáliz sheginde qatarynan ekinshi aı qalyptasýyn bildiredi. Ornyqty quramdas bólikter serpini 2021 jylǵy jeltoqsanda jáne 2022 jyly nysanaly dáliz sheginde qalaı turaqtanatyny mańyzdy. Osy oraıda turaqsyz jáne joǵary ınflásıalyq kútýler kezinde osy serpinniń turaqtylyǵyna qatysty joǵary belgisizdik bar.
Halyqtyń ınflásıalyq kútýleri baǵalarǵa qosymsha qysym kórsete otyryp, artty. Inflásıany bir jyl buryn sandyq baǵalaý 2021 jylǵy qarashada 10,8%-ǵa jetti. Respondentterdiń 35%-y kelesi 12 aıda baǵanyń ósýi jedeldeýin kútýde, bul baqylaý kezindegi eń joǵary mán boldy. Sońǵy aılarda ınflásıany baqylaý da joǵary deńgeıde saqtalýda.
Ekonomıkalyq belsendilik serpini jedel qarqynmen qalpyna kele otyryp, aldyńǵy boljamdy raýndtyń optımısik senarıine sáıkes qalyptasýda. Bul shıkizat naryqtaryndaǵy joǵary álemdik baǵalar men karantın shekteýlerin jeńildetý aıasynda oryn alýda. Qazaqstanda osy kezeńde munaı baǵasy bir barel úshin 69,3 AQSH dollary bolǵan kezde 2021 jylǵy qańtar-qazanda İJÓ-niń ósimi 3,5% boldy. Taý-ken jáne óńdeý ónerkásibi, saýda, qurylys, aqparat jáne baılanys, kólik jáne memlekettik sektor oń úles qosty. 2021 jylǵy 10 aıdyń qorytyndysy boıynsha óndiristiń qysqarǵanyn kórsetken aýyl sharýashylyǵy ekonomıkanyń ósýine tejeýshi áser etýde. Dándi daqyldardyń jalpy túsiminiń tómendeýi bul serpinniń negizgi sebebi boldy.
Úı sharýashylyqtarynyń naqty suranysyn qalpyna keltirý prosesi ekonomıkalyq belsendilikke qoldaý kórsetedi. 2021 jylǵy ekinshi toqsanda azyq-túlikke jatpaıtyn taýarlar men qyzmetterge keıinge qaldyrylǵan suranysty iske asyrý jaǵdaıynda úı sharýashylyqtaryn tutyný 8,1%-ǵa ósti. Suranys qatań karantındik sharalarmen shektelip, quldyraý shamamen 16% bolǵan 2020 jylǵy ekinshi toqsandaǵy statısıkalyq bazanyń áseri halyq suranysynyń osyndaı ósýiniń qosymsha faktory bolyp tabylady. Bólshek taýar aınalymynyń aǵymdaǵy keńeıýi (2021 jylǵy 10 aıda 6,1%) jáne halyqtyń naqty kiristeriniń artýy (2021 jylǵy úshinshi toqsanda 5,8%) suranystyń jalǵasyp otyrǵan oń serpininiń ındıkatory bolyp otyr. Bul rette 2021 jylǵy shildeniń aıaǵynda jáne qyrkúıektiń basynda baıqalǵan COVID-19 taralýynyń ara-tura órshýi suranystyń tolyqqandy qalpyna kelýin shekteýdi jalǵastyrýda.
Álemdik munaı naryǵynda baǵanyń uzaq ýaqyt ósýinen keıin belgili bir túzetý baıqalady. Koronavırýstyń jańa shtammynyń taralýyna baılanysty qarashanyń aıaǵy men jeltoqsannyń basynda baǵalar bir barel úshin 65-66 AQSH dollaryna deıin tómendedi. Naryqtaǵy qubylmalylyqtyń ósýine áser etetin qandaı da bir oqıǵalardyń paıda bolýyna qaramastan, táýekelder balansy nasharlaý jaǵyna aýysqan joq. OPEK+ bıylǵy jylǵy 2 jeltoqsanda ótken otyrysynda óndirýdi táýligine 400 myń barelge josparly túrde ulǵaıtýdy kózdeıtin mámileniń aǵymdaǵy ólshemderin saqtaý týraly sheshim qabyldady.
EIA baǵalaýy boıynsha, munaıǵa álemdik suranys 2022 jyldyń ortasyna deıin kúshti bolyp qalady. Munaı usynysy barynsha qalypty qarqynmen ósetin bolady. Naryqta munaı tapshylyǵy basym bolmaq. 2022 jyldyń ekinshi jartysynan bastap OPEK+ tarapynan qysqartýlar kóleminiń tómendeýine jáne OPEK-ten tys elderdiń munaı óndirýiniń artýyna baılanysty munaı usynysynyń ósýi suranystyń ósýinen asa bastaıdy. Degenmen, halyqaralyq uıymdardyń baǵalaýy boıynsha, jalpy alǵanda, munaı naryǵy oń serpinmen sıpattalady. Bul negizinen álemdik ekonomıkanyń kovıdtan keıingi qaıta qalpyna kelýine qaraı ósý qarqynynyń qalypqa kelýine baılanysty bolady. Saýd Arabıasy Azıa men AQSH-qa 2022 jylǵy qańtardaǵy munaı jetkizýdiń satý baǵasyn kóterdi, bul koronavırýstyń jańa shtamynyń taralýyna qaramastan, álemdegi eń iri munaı óndirýshisiniń munaı naryǵyndaǵy suranystyń joǵary bolýyna senimdigin bildiredi.
Aǵymdaǵy jaǵdaıdy jáne halyqaralyq uıymdardyń boljamdaryn eskere otyryp, ekonomıkany damytýdyń bazalyq senarıi bir barel úshin 60 AQSH dollarynan 70 AQSH dollaryna deıin, optımısik senarı – bir barel úshin 80 AQSH dollaryna deıin, pesımısik senarı – bir barel úshin 60 AQSH dollaryna deıin kóterildi.
Jańartylǵan bazalyq senarıge sáıkes, Qazaqstannyń İJÓ-niń kútiletin ósýi 2021 jyldyń sońyna qaraı 3,7-4,0% deńgeıinde saqtalady. Negizgi salym ishki suranys pen eksport tarapynan kútiledi. Úı sharýashylyqtaryn tutyný halyqtyń ósip kele jatqan kirisi jáne tutynýshylyq kredıtterdi berýdiń ósý qarqyny jaǵdaıynda odan ári qalpyna keltirýdi jalǵastyrady. Jalpy jınaqtaýdyń ósýi ekonomıkanyń negizgi sektorlaryndaǵy kásiporyndar ınvestısıalarynyń ósýimen baılanysty bolady. Turǵyn úı qurylysyna ınvestısıalar qosymsha qoldaý kórsetedi. Bul rette ishki suranystyń ósýi aıasynda ımport İJÓ-niń barynsha jyldam ósýin tejeıtin bolady. OPEK+ munaıdy táýlik boıy óndirý jónindegi shekteýleriniń birtindep álsireýi, sondaı-aq saýda áriptesteri bolyp sanalatyn elderdegi ekonomıkalyq belsendiliktiń ósýi jaǵdaılarynda eksportty qalpyna keltirý serpini baıqalatyn bolady. Memlekettiń eńbekaqy tóleýge jáne taýarlar men kórsetiletin qyzmetterdi satyp alýǵa arnalǵan shyǵystarynyń baıaýlaýyna baılanysty memlekettik basqarý organdarynyń tutynýy tarapynan teris salym baıqalatyn bolady.
2022 jyly İJÓ-niń ósý qarqyny shamaly tómendeý jaǵyna qaıta qaraldy jáne 3,9-4,2% deńgeıinde kútilýde. Qaıta qaraý Qazaqstannyń saýda áriptes elderinde ekonomıkalyq belsendiliktiń qalypty ósýine jáne jahandyq jáne jergilikti jetkizý tizbekterindegi irkilisterdiń Qazaqstan ekonomıkasyna barynsha teris áserine baılanysty. Ekonomıkalyq ósýge epıdemıologıalyq ahýaldy birtindep jaqsartý jáne 2021 jylmen salystyrǵanda energıa resýrstaryn óndirý kólemin ulǵaıtý yqpal etetin bolady.
Aldyńǵy boljamdy raýndpen salystyrǵanda shyǵarylym alshaqtyǵynyń baǵyty tómendeý jaǵyna qaraı qaıta qaraldy. Bul jıyntyq suranys komponentteriniń ósýi boıynsha neǵurlym tómen baǵalarǵa jáne jalpy ekonomıkalyq belsendilikke baılanysty. Orta merzimdi kezeńde shyǵarylymnyń alshaqtyǵy nólge jaqyn belgilerde bolady.
Baǵa ósiminiń aǵymdaǵy serpinin eskere otyryp, Ulttyq Bank ınflásıanyń 2021 jyldyń qorytyndylary boıynsha 8,5-8,7% sheginde qalyptasatynyn kútýde. Úkimet pen jergilikti atqarýshy organdar Inflásıaǵa qarsy den qoıý sharalary keshenin odan ári tıimdi iske asyrǵan kezde ınflásıa boljamdy dıapazonnyń tómengi shegine jaqyn qalyptasady.
Qysqa merzimdi kezeń aıasynda azyq-túlikke jatpaıtyn taýarlar men qyzmetter ınflásıasynyń boljaldy jedeldeýi azyq-túlik ónimderi baǵasynyń ósý qarqynynyń odan ári baıaýlaýymen retteldi. Aqyly qyzmetter qunynyń qalypty ósýi boljanady, ol turǵyn úı-kommýnaldyq retteletin qyzmetter naryǵynda aǵymdaǵy baǵa belgileýdiń saqtalýyna negizdeletin bolady. Syrtqy ınflásıalyq ortanyń saqtalýy, azyq-túlikke jatpaıtyn naryqtardaǵy ınflásıalyq prosesterdiń qarqyn alýy, tutyný belsendiliginiń qalpyna kelýi, joǵary ınflásıalyq kútýler jáne taýarlar men qyzmetterdiń ózindik qunynyń ósýi arqyly JJM baǵasy ósýiniń janama áseri baǵalarǵa qatty qysym kórsetedi. Kómir baǵasynyń da kútiletin ósýi aıasynda elektr energıasy tarıfteriniń budan bylaıǵy ósý táýekeli bar. 2022 jylǵy birinshi toqsanda ınflásıanyń eń joǵary shegi kútiledi, sodan keıin onyń birtindep báseńdeıtini baıqalady.
Orta merzimdi kezeń aıasynda aldyńǵy baǵalaýlarmen salystyrǵanda barynsha joǵary syrtqy ınflásıalyq aıa kútiledi. Bul Qazaqstannyń saýda áriptesterine jatatyn elderde ınflásıany kóterý jaǵyna qaraı qaıta qaraýǵa jáne syrtqy azyq-túlik baǵalarynyń neǵurlym joǵary serpinine baılanysty oryn alyp otyr. Shyǵarylym alshaqtyǵynyń barynsha qalypty baǵyty ınflásıanyń orta merzimdi serpinine syrtqy faktorlardyń áserin óteıdi.
2022 jyly ınflásıaǵa qarsy den qoıý sharalarynyń keshenin iske asyrý jalǵastyrylatynyn eskere otyryp, ınflásıanyń 6,0-6,5%-ǵa deıin birtindep baıaýlaýy kútilýde. Inflásıanyń tómendeýin 2021 jyly qalyptasqan joǵary baza ustap turady. Sonymen birge, taýarlar men qyzmetterdiń jekelegen naryqtaryndaǵy teńgerimsizdikke, jahandyq jáne jergilikti jetkizilim tizbeginiń toptap qalýyna jáne joǵary ınflásıalyq kútýlerdiń saqtalýyna baılanysty proınflásıalyq táýekelderdi iske asyrý 2022 jylǵy ınflásıanyń boljamdy máninen joǵary qalyptasýyna alyp kelýi múmkin.
Ulttyq Bank kelesi sheshimin ınflásıalyq kútýlerdiń serpinin, ınflásıanyń ornyqty quramdas bólikterin, sondaı-aq epıdemıologıalyq ahýaldyń syrtqy jáne ishki suranysqa áserin eskere otyryp qabyldaıdy. Kútýlerdiń, ınflásıanyń jáne onyń ornyqty quramdas bólikteriniń turaqsyz baıaýlaýy kezinde Ulttyq Bank monetarlyq talaptardy barynsha kúsheıtýdi jalǵastyrady.
Qazaqstan Respýblıkasy Ulttyq Bankiniń Aqsha-kredıt saıasaty jónindegi komıtetiniń bazalyq mólsherleme boıynsha kezekti josparly sheshimi 2022 jylǵy 24 qańtarda Nur-Sultan ýaqyty boıynsha 15:00-de jarıalanatyn bolady.