Elimizde kóp jyldan beri el-jurtty alańdatyp kele jatqan ózekti máselelerdiń biri – jastardyń, jas otbasylardyń baspanaǵa qoly jetpeı júrgeni. «Úıi joqtyń, kúıi joq» demekshi, ulan-baıtaq jeri bar Qazaqstanda qarakózderimizdiń «kvartırant» bolyp júrgeni janǵa batady. Bizde halyqty turǵyn úımen qamtamasyz etýge arnalǵan memlekettik baǵdarlamalar joq emes. Biraq is júzinde menshiginde bir sharshy metri joq qazaqstandyqtardy qoljetimdi ári sapaly baspanamen qamtıtyn memlekettik baǵdarlamalar joqtyń qasy.
Dál osy kúıip turǵan máseleni Májilistiń jalpy otyrysynda depýtat Dáýlet Muqaev kóterdi. Depýtat Premer-mınıstrdiń birinshi orynbasary Roman Sklárǵa saýal joldady. Onyń aıtýynsha, búgingi tańda turǵyn úı baǵytyndaǵy memlekettik baǵdarlamalar halyqtyń suranysyn qanaǵattandyrmaıdy. D.Muqaev halyqtan jınalǵan málimetter men suranystar nátıjesi boıynsha óziniń tórt usynysyn aıtty.
«Birinshiden, «Nurly jer» memlekettik baǵdarlamasy aıasyndaǵy «Baqytty otbasy» jáne «Shańyraq» baǵdarlamalarynyń talaptaryna ózgeris engizý. «Baqytty otbasy» baǵdarlamasy elimizde 2019 jyldan beri júzege asyrylyp keledi. Jyl saıyn búdjetten 50 mlrd teńge tóńireginde aqsha aýdarylyp, 8 myńǵa jýyq otbasy úıli boldy.
«Baǵdarlama aıasynda maksımaldy nesıeleý somasy aımaqtar boıynsha (Almaty, Astana, Shymkent, Atyraý, Aqtaý) maksımaldy soma 15 mln teńgege teń edi. 2019-2020 jyldary bul aqshaǵa 2 bólmeli úı alýǵa múmkindik bolsa, qazirgi ýaqytta páter baǵasy óskennen tek 1 bólmeli úı alýǵa májbúr. «Baqytty otbasy» baǵdarlamasy aıasynda kóp balaly otbasy dep kemi 4 bala olardyń ata-anasyn qossaq, kemi 6 adam. Dál qazirgi ýaqytta jańa úıler konkýrs negizinde berilgendikten, keıbir otbasylar 32–40 sharshy metrlik bir bólmeli páterde turýǵa májbúr. Osyǵan baılanysty bul baǵdarlamaǵa ózgeris qashan jasalmaq», – dep surady Májilis depýtaty.
Ekinshiden, Ádilet mınıstrliginiń Tirkeý qyzmeti jáne zań qyzmetin uıymdastyrý departamentiniń málimeti boıynsha 2022 jyly 129 707 jup nekege tursa, 51 220 jup ajyrasqan. Bul degenimiz úılengen jastardyń 40%-ǵa jýyǵy, ıaǵnı árbir úshinshi jup ajyrasady degen sóz.
«Ajyrasýdyń basty sebebi materıaldyq qajettilik ekenin eskersek, baspana - birinshi orynda. Jas otbasylardy baspanamen qamtamasyz etý birshama máselelerdiń aldyn alary sózsiz. Sondyqtan memlekettik deńgeıde «Jas otbasy» baǵdarlamasyn bastapqy jarnasy 10 paıyzdan aspaıtyndaı usynamyn. Búgingi tańda "Otbasy banki" tarapynan júzege asyp jatqan «Jas otbasy» baǵdarlamasynda bastapqy jarna – 50%-dy quraıdy. Mundaı qarajat jınaý jastarǵa qıyndyq týdyrady», – dep túsindirdi spıker.
Úshinshi másele, «7-20-25» baǵdarlamasyna qatysty. Depýtat joba jumys istep tur dep esep berip, biraq nesıe berýdi shektegen baǵdarlama operatoryn synǵa aldy.
«Baǵdarlama uıymdastyrýshylary «aqsha bar, bári jaqsy, baǵdarlama jumys istep tur» dep kórsetedi. Biraq nege bul jaǵdaıda «7-20-25» baǵdarlamasy boıynsha qazir Qazaqstanda birde-bir bank ıpoteka bermeıdi? Sebebi, maýsym saıyn lımıt qoıyp qoıǵan. Halyq bankterdiń aldynda túneýge májbúr bolýda. Bul turǵyda «7-20-25» baǵdarlamasy boıynsha lımıtti alyp tastaý qajet. Baǵdarlama 2029 jylǵa deıin sozylady degenimen, oǵan deıin aty bar, zaty joq baǵdarlamaǵa aınalýy ábden múmkin. Myńdaǵan adam bankten maquldaý alǵanymen, lımıt kesirinen úıdiń kiltin ala almaı júr», – dedi ol.
Tórtinshi másele, jastarǵa beriletin jaldamaly páterlerge qatysty. Jyl saıyn Astana, Almaty, Shymkent qalalarynda kemi 1000 páterden 3000 páter berilý kerek. Alaıda, úıdiń ýaqytynda salynbaýynan jastar jaldamaly páterlerin ótken jyly (2022) tolyq almady. Iaǵnı baǵdarlama istep turǵan joq.
«Jastar sanaty 29 jastan 35 jasqa deıin óskendikten, aldaǵy ýaqytta beriletin páterler sany da ósýdi talap etedi. Ári bul baǵdarlama tek 3 qalamen ǵana shektelmeı, elimizdiń barlyq aımaqtarynda iske qosylý kerek. Osy máselege baılanysty Úkimet tarapynan naqty qandaı is-sharalar atqarylmaq», – dep saýal joldaǵan Májilis depýtaty baspanaǵa degen muqtajdyqty joıý maqsatynda memlekettik baǵdarlamalardy jańartyp, qaıta qaraý qajet ekenin aıtty.