Qazaqstanda sýrrogat ana bolý alǵash ret 1998 jyly qoldanyla bastady. Sol ýaqyttan beri elde osy salada zańnamalyq baza qurylyp, ata-analardyń, sýrrogat analardyń jáne balalardyń quqyqtary zańdy túrde qorǵalyp otyr. Qazirgi tańda sýrrogat ana bolý – kóptegen otbasylar úshin balaly bolýdyń sońǵy múmkindigine aınalǵan mańyzdy qadam.
Sýrrogat ana bolý baǵdarlamasy Qazaqstanda alǵash paıda bolǵan kezde arnaıy zańdyq retteý bolǵan joq. 1998 jyly alǵashqy sýrrogat ana bolý prosedýrasy ótkizilgenimen, quqyqtyq qıyndyqtar oryn aldy. Tek 2004 jyldan keıin ǵana Qazaqstanda zańnamalyq baza qurylyp, sýrrogat ana bolýdyń zańdyq negizderi bekitildi. Qazaqstandaǵy reprodýktıvti medısına salasy álemdik standarttarǵa sáıkes damý ústinde. Búgingi tańda elimizdiń zańnamasy sýrrogat ananyń, genetıkalyq ata-analardyń jáne balanyń quqyqtaryn tolyq qorǵaýdy qamtamasyz etedi.
Sýrrogat ana bolý – bala kóterý múmkindiginen aıyrylǵan áıelder úshin erekshe mańyzdy. Ádette, bul qyzmet jatyr bolmaǵan jaǵdaıda nemese aýyr aýrýlardan keıin júkti bolý múmkindigi joq áıelderge usynylady. Sonymen qatar, baýyr, júrek, búırek sıaqty ómirlik mańyzdy aǵzalardyń aýrýlarymen aýyratyn áıelder de sýrrogat ana bolý qyzmetine júginedi. Osyndaı kúrdeli medısınalyq jaǵdaılarda sýrrogat ana bolý balaly bolýdyń jalǵyz múmkindigine aınalady.
Aıta keterligi baǵdarlamaǵa qatysatyn áıelderge qoıylatyn talaptar qatań. Áıel densaýlyǵy tolyq tekseristen ótedi, onyń medısınalyq jaǵdaıy, psıhologıalyq kúıi, tipti turmys jaǵdaıyna deıin qadaǵalanady. Ári sýrrogat ana mindetti túrde ózi de ana bolǵan bolýy kerek jáne 35 jastan aspaýy tıis. Bul talaptardyń barlyǵy balanyń densaýlyǵy men qaýipsizdigi úshin jasalǵan.
Sýrrogat ana bolýdyń qarjylyq jaǵy kóbinese genetıkalyq ata-analar men sýrrogat ananyń arasynda jeke kelisim arqyly retteledi. Bul qarym-qatynas notarıýs arqyly zańdy túrde rásimdeledi. Ádette, sýrrogat analar materıaldyq qıyndyqtarǵa tap bolǵandyqtan, bul qadamǵa barady. Sonymen qatar, Qazaqstanda týystyq negizde tegin sýrrogat ana bolý jaǵdaılary da kezdesedi, biraq bul sırek jaǵdaı.
Sýrrogat ana bolý qyzmeti Qazaqstanda keń taralǵan jáne otbasylar úshin qoljetimdi. El azamattary zeınetaqy jınaqtaryn paıdalanyp, osy qyzmetke júginýde. Sýrrogat ana bolý baǵdarlamasy, negizinen, ortasha eseppen bir mıllıon teńgege shyǵady. Qosymsha medısınalyq tekserýler men dári-dármekter shyǵyndaryn qosa eseptegende, bul soma ulǵaıýy múmkin, biraq kópshilikke qoljetimdi bolyp qala beredi.
Búgingi kúni qazaqstandyq qoǵam sýrrogat ana bolýdy ashyq qabyldap keledi. Buryn bul qyzmetti paıdalanýshylar óz jaǵdaılaryn jasyryn ustaýǵa tyrysatyn bolsa, qazir bul prosedýraǵa degen kózqaras qalypty bolyp barady. Bul zańnamalyq bazanyń jetildirilýi men quqyqtyq qaýipsizdik sharalarynyń artýynyń nátıjesi deýge bolady.
Qazaqstanda sýrrogat ana bolý salasy 26 jylda aıtarlyqtaı damý jolynan ótti. Búginde bul qyzmet elde zańnamalyq turǵydan qorǵalǵan, al ata-analar úshin bul – bala súıýdiń senimdi joly. Osy saladaǵy tájirıbeler men zańnamalyq jetildirýler elde osy qyzmettiń ári qaraı da belsendi túrde qoldanylatynyna senim beredi.
Kerek derek
Qazaqstanda sýrrogat ana bolý qyzmeti 1998 jyldan bastap resmı túrde júzege asyrylyp keledi.
Statısıkaǵa súıensek, 2018 jyly elimizde 160-tan astam sýrrogat ana bolý baǵdarlamasy iske asyryldy.
Qazaqstandaǵy sýrrogat ana bolýǵa qatysty derekter:
• Qazaqstanda sýrrogat ana bolýǵa arnalǵan zańnamalyq baza 2004 jyly qabyldanǵan. Bul zań sýrrogat ananyń, genetıkalyq ata-analardyń jáne balanyń quqyqtaryn tolyq qorǵaýdy qamtamasyz etedi.
• Orta eseppen sýrrogat ana bolý qyzmeti shamamen 1 mıllıon teńgege shyǵady. Baǵa dári-dármekter men qosymsha medısınalyq qyzmetterge baılanysty ózgerýi múmkin.
• Qazaqstanda sýrrogat ananyń jasy 35-ten aspaýy kerek, al ol densaýlyǵy tolyq tekseristen ótýi tıis.
• Árbir sýrrogat ana bolýǵa sheshim qabyldaǵan áıel mindetti túrde ózi de ana bolýy kerek.
Din ne deıdi?
Islam dininde sýrrogat ana bolýǵa qatysty naqty erejeler bar. Kóptegen ıslam ǵalymdary sýrrogat anany qoldanýdy sharıǵatqa qaıshy dep sanaıdy. Bul kózqaras ıslamdaǵy neke ınstıtýtynyń qasıettiligine, jáne balanyń tek qana nekeli erli-zaıyptylardan týylýy tıis degen qaǵıdalarǵa baılanysty. Musylman ǵalymdary boıynsha, genetıkalyq ata-ana men balanyń arasyndaǵy týystyq baılanys óte mańyzdy. Osy sebepti, sýrrogat ana bolý nekesiz qatynasqa uqsaıdy dep esepteledi, óıtkeni bala basqa áıeldiń jatyry arqyly dúnıege keledi.
Hrıstıan dininde, ásirese katolısızmde, sýrrogat ana bolý qabyldanbaıdy. Katolık shirkeýi tabıǵı jolmen uryqtandyrýdy qoldaıdy jáne sýrrogat anany qoldanýdy balanyń tabıǵı quqyqtaryna qarsy áreket retinde kóredi. Shirkeý qyzmetkerleri bala uryqtandyrýdan bastap ata-anasymen tolyq baılanysta bolýy tıis dep sanaıdy.
Pravoslavıe shirkeýinde de sýrrogat ana bolý teris kózqaraspen qaralady. Olar bul áreketti tabıǵatqa qarsy áreket retinde qabyldap, balanyń moraldyq jáne etıkalyq qundylyqtaryn buzatynyn aıtady. Balany tabıǵı jolmen týýǵa shaqyrady jáne otbasylyq qundylyqtardy saqtaý mańyzdy dep sanaıdy.
Iýdaızm sýrrogat ana bolýǵa qatysty keıbir jaǵdaılarda ıkemdi bolýy múmkin, biraq ol da basqa dinder sıaqty bul máselege konservatıvti túrde qaraıdy. Iaǵnı, balanyń tek zańdy nekedegi ata-anadan týylýy mańyzdy.