Órkenıet perzenti
Óz táýelsizdigine qol jetkizgen, izgilik pen ádildik saltanat qurǵan zaıyrly memlekettiń Konstıtýsıasynyń ómirge kelýi belgili tulǵalar Sultan Sartaev pen Salyq Zımanovtyń esimimen de tyǵyz baılanysty.
«Adam balasy adam balasynan aqyl, ǵylym, ar, minez degen nárselermen ozady» dep uly Abaı aıtqandaı, zamandastarynan oza týǵan iri tarıhı tulǵalardyń biri, 500- den asa ǵylymı eńbektiń avtory, memleketimizdiń Zańgerler odaǵynyń tuńǵysh prezıdenti, egemendi elimizdiń zań ǵylymynyń negizin qalaýshylardyń biri – Sultan Sartaev.
Elimiz táýelsizdigin alyp, órkenıetti elder qatarynan kórinýge talpynys jasap jatqan shaqta elimizdiń zań ǵylymynyń negizin qalaǵan da qazaq órkenıetiniń perzenti Sultan Sartaev bolatyn.
Akademık Sultan Sartaıuly Sartaev 1927 jyly 15 qazanda aýyldy jerde – Qyzylorda oblysy, Jańaqorǵan aýdanynyń Jańaqorǵan eldimekeninde aýyl eńbekshisiniń, maıdangerdiń, úsh ret jaralanǵan, segiz balanyń ákesi, sonyń ishinde úsh ul jáne bir qyz tárbıelep ósirgen januıada dúnıege kelgen. Qazaqtyń ejelgi salty boıynsha Sultan atasy Alıardyń qolynda tárbıe alyp, ákesiniń atyn atap, Sartaı dep ósken.
Sultan aǵamyz bir suhbatynda óziniń eńbek joly týraly bylaı dep tolǵaıdy: «Qazaqstan 1991 jyldyń 8 jeltoqsanynda Keńes Odaǵy taraǵannan keıin 8 kún ótken soń dúnıe júzine óz Táýelsizdigin jarıalady. Parlament minberinde 16 jeltoqsan kúni ony álemge jarıalaý maǵan júkteldi. Sol sáttegi sezimdi áli kúnge deıin sózben jetkize almaımyn».
Ǵalymnyń rýhanıatqa barynsha den qoıatynyn onyń óziniń týyp-ósken jerinde meshit salýynan kórýge bolady. 850 adam sıatyn ǵıbadat ornynyń syrty buqar kirpishimen bezendirilgen. Jalpy quny 495 myń dollarǵa túsken. Sosyn qazaq dalasynyń ǵulamasy, Islam órkenıetiniń nasıhatshysy, ımam, aqyn Hýsam ad-dın Syǵanaqıge, 17 qursaq kóterip, eli úshin qyzmet etken Úmit anaǵa, Jańaqorǵan óńiriniń týmasy, ómirden erte ketken kompozıtor Beksultan Baıkenjeevke arnap, basy-aıaǵy qola men granıtten jasalǵan árqaısysy 6,5 tonnalyq úsh eskertkish pen bir meshit turǵyzady. Bul týraly Sultan Sartaev sońǵy suhbatynda ómir jolyn baıan ete kelip, «elime jasaǵan jaqsylyǵym osylar» dep syr aqtarǵan edi.
Zańǵar zańger
Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev «Salyq Zımanov ǵalym, azamat, memleket jáne qoǵam qaıratkeri» atty respýblıkalyq ǵylymı-tájirıbelik konferensıada: «Salyq Zımanuly Táýelsiz Qazaqstannyń quqyqtyq negizderin qalyptastyrýǵa orasan zor eńbek sińirdi. Ol «Memlekettik egemendik týraly» deklarasıany, «Qazaqstan Respýblıkasynyń táýelsizdigi týraly» konstıtýsıalyq zańdy, alǵashqy Ata Zańymyzdy ázirleýge atsalysty.
Sondaı-aq, Qazaqstandaǵy parlamentarızm ınstıtýtyn damytýǵa aıryqsha úles qosty . Áıgili ǵalym, quqyq salasynyń qyr-syryna tereń boılap, taǵylymdy eńbekter jazyp qaldyrdy. Ásirese, elimizdiń saıası jáne quqyqtyq tarıhy, bıler ınstıtýty sekildi tyń taqyryptardy tereń zerttedi. Onyń mol murasy aldaǵy ýaqytta da el ıgiligine aınala beretini anyq. Salyq Zımanuly ulaǵatty ustaz retinde kóptegen bilikti zańgerler tárbıelep ósirdi. Onyń shákirtteri el ekonomıkasynyń túrli salasynda tabysty eńbek etip júr» dep zańǵar tulǵa týraly erekshe yqylaspen pikir bildirgen bolatyn.
Salyq Zımanov Qazaqstan qoǵamy úshin asa aýyr kezde týyp, 1921 jyl, qubylyp soqqan zamanalar jeline qaramaı, naǵyz er-azamattyń namysty jolymen ósip- jetilip, oqyp-toqyp ózimen birge ultty jetelegen, Alataýdyń bıigindeı asqaraly deńgeıge jetkizgen Salyq aǵanyń Qazaqstan úshin orny erekshe. Mektepti bitire salyp, qanaty qataımaı jatyp-aq muǵalim bolý – bala Salyqtyń dana Salyqqa qaraı bastaǵan alǵashqy qadamy edi. Ǵalym qazaqstandyq parlamentarızminiń qalyptasýy men damýyn anyqtaǵan QazSSR jáne QR Joǵarǵy Keńesiniń XII jáne XIII shaqyrylymdarynda asa belsendi depýtattar qatarynda bolyp, táýelsizdigimizdiń nyǵaıýyna atsalysty. Sonymen qatar, zańgerdiń Qazaq KSR-iniń Memlekettik Egemendigi týraly Deklarasıany, «Qazaqstan Respýblıkasynyń Memlekettik Táýelsizdigi týraly» tarıhı konstıtýsıalyq zańdy, 1993 jylǵy Konstıtýsıany ázirleýde eńbegi orasan boldy.