Tarıhı- mádenı eskertkishterdi qorǵaý – elimizdiń mádenı áleýetin damytý memleketimizdiń basty mindetteriniń biri
Á.H. Marǵulan atyndaǵy arheologıa ınstıtýty qyzmetkerleri Almaty oblystyq tarıhı-mádenı murany qorǵaý ortalyǵy jáne Almaty qalasynyń mádenıet basqarmasy ókilderimen bas qosty, dep habarlaıdy Almaty-akshamy.kz.
Dóńgelek ústel taqyryby «Almaty qalasy men Almaty oblysynyń arheologıalyq murasyn saqtaý men qorǵaýdyń ózekti máseleleri» dep ataldy. Bul shara 18 sáýir Halyqaralyq eskertkishter men tarıhı oryndar kúnine arnalyp otyr.
Jıynda Almaty qalasy men Almaty oblysynyń arheologıalyq eskertkishterin zertteý máseleleri, saqtaý jáne qorǵaý máseleleri talqylandy. Mamandar arheologıalyq mura nysandaryna júrgizgen jumystarmen ózara tájirıbe almasty. Sondaı-aq tarıhı-mádenı eskertkishterge zertteý júrgizý jáne saqtaý boıynsha baǵdarlamalardy júzege asyrýdyń joldary qarastyryldy.
Á.Marǵulan atyndaǵy arheologıa ınstıtýtynyń bas dırektory Aqan Ońǵaruly jıyndy ashyp, bolashaq urpaq úshin tarıhı jáne mádenı eskertkishterdi qorǵaý jáne saqtaýdyń mańyzdylyǵyn atap ótti.
«Tarıhı- mádenı eskertkishterdi qorǵaý – elimizdiń mádenı áleýetin damytý memleketimizdiń basty mindetteriniń biri. Osyǵan baılanysty biz Almaty qalasynyń mádenıet basqarmasy, Almaty oblysynyń tarıhı-mádenı murany qorǵaý jónindegi Almaty oblystyq ortalyǵy, Almaty oblysynyń murajaı-qoryqtary, ǵalymdar jáne qoǵamdyq uıym ókilderimen birlesip arheologıalyq murany qorǵaý men saqtaýdyń ózekti máselelerin qaraýdy sheshtik.
Almaty qalasy mádenıet basqarmasy bastyǵynyń orynbasary Danıar Álıev búginde Almatyda 162 tarıhı jáne mádenı eskertkish bar ekenin atap ótti. Olardyń ishinde «Boraldaı saq qorǵandary» aıryqsha tarıhı mańyzy bar oryn. Sonymen qatar, biz arheologıalyq keshendi IýNESKO-nyń Búkilálemdik Mura Tizimine engizý týraly usynys engizýdi josparlap otyrmyz. Ǵylymı zertteýler negizinde Raıymbek batyr qurmetine qujattardy restavrasıalaý jáne Ahmet Baıtursynovtyń týǵanyna 150 jyl tolýyn IýNESKO-nyń mereıtoılyq datalar kúntizbesine engizý jumystary júrgizilýde.
Á. Marǵulan atyndaǵy arheologıa ınstıtýty dırektorynyń orynbasary Talǵat Mamırov tas ǵasyryndaǵy eskertkishterdi saqtaý máselelerine nazar aýdaryp, Almaty mańyndaǵy tas ǵasyryndaǵy eskertkishterdi izdeý úshin tabylǵan eskertkishter men perspektıvaly oryndardy kórsetti. «Bizdiń Almaty men Almaty oblysynda negizinen qorǵandardy, petroglıfterdi, ortaǵasyrlyq qalashyqtardy jáne t. b. saqtaý máseleleri kóteriledi. Ókinishke oraı, tas ǵasyrynyń eskertkishteri nazardan tys qalyp otyr. Sondyqtan men tas dáýirinen bergi arheologıa eskertkishterin saqtaý jáne zerdeleý qajettigine nazar aýdardym. Tas dáýiriniń eskertkishterin tabý óte qıyn, óıtkeni kóp adamdar tabıǵı tastardy jasandy artefaktilerden ajyrata almaıdy. Almatynyń irgesinde buryn ashylǵan ábden kónergen Maıbulaq, Rahat, Qastek syndy eskertkishter bar. Bul eskertkishter shatqaldar boıyndaǵy taý bókterinde ornalasqan orman alqabynyń saz balshyqtaryn irikteý nátıjesinde tabyldy. Taý shatqalynda tabylyp jatqan tas dáýiri eskertkishterin saqtaý asa mańyzdy» - dedi arheolog-ǵalym.
«Esik» memlekettik tarıhı-mádenı qoryq-mýzeıi dırektorynyń orynbasary Dosym Zikirıa búgingi tańda 422 gektar jerdiń 50% «Esik» qorymdarymen qorshalǵanyn aıtty.
«2013 jyldan bastap biz osy aýmaqta jeke menshikke ótken jerlerdi qaıtarý úshin sotqa júginip kelemiz. Nátıjesinde biz osy jerlerdiń 85% memleket menshigine qaıtardyq. Talǵar qalashyǵy 2018 jyly «Esik» murajaı-qoryǵynyń balansyna berildi. Osy jerdegi tarıhı oryndardyń biri ¬– Talǵar qalashyǵyn qorshaý aıaqtaldy. IýNESKO men murajaı-qoryǵy uıymdarynyń septigimen Eskertkish taqtalary ornatyldy. Tarıhı mańyzy bar eskertkishterdi saqtaý maqsatynda eldimeken turǵyndarymen kezdesip túsindirý jumystary júrgizildi», – dep atap ótti ol.
Jıynǵa Almaty oblystyq tarıhı-mádenı murany qorǵaý jónindegi ortalyǵy, Almaty qalasynyń Mádenıet basqarmasy, «Esik» memlekettik tarıhı-mádenı mýzeı-qoryǵy, «Tańbaly» memlekettik tarıhı-mádenı jáne tabıǵı qoryq-mýzeı qyzmetkerleri, «Zelenoe spasenıe» ekologıalyq qoǵam ókilderi jáne qoǵam belsendileri, jýrnalıser qatysty.