Jaz – balmuzdaq kóp jelinetin mezgil. Ári bala bitken demalysta, qoldaryna tıyn-teben tússe, «balmuzdaq alamyz» dep dúkenge qaraı qustaı ushady. Osy bir til úıirer táttiniń qadirli bolǵany sonshalyq, álem kúntizbesinde Dúnıejúzilik balmuzdaq kúni de bar eken.
Alǵash ret Nú-Iorkta balmuzdaq 1786 jyly maýsymda satylypty. Sodan beri osy kúndi Balmuzdaq kúni dep atap keledi. Biraq Qytaıda odan da erterekte paıda bolǵan desedi. Ejelgi Qytaı halqy muz, qar jáne jemis-jıdek qospasynan sergitetin taǵamdar ázirlegen. Eýropaǵa bul reseptti alǵash bolyp sol elde saıahatta bolǵan Marko Polo ákelgen kórinedi. Ertedegi grek qolbasshysy Aleksandr Makedonskııdiń árbir qıan-keski urystan keıin qardy balmen nemese jemis shyrynymen aralastyryp jegeni aıtylady keı derekterde. Qyzyq eken.
Balmuzdaqty alǵashynda tek aýqatty adamdar ǵana satyp ala alatyn bolǵan. Al búginde kez kelgen adam úshin qoljetimdi. Álemde jyl saıyn 15 mıllıard lıtr balmuzdaq jelinedi. Bul mólsher 5000 olımpıadalyq baseındi toltyrýǵa jetedi eken. Ár úsh sekýnd saıyn bir balmuzdaq satylady.
Balmuzdaqty fransýz ımperatory Napoleon Bonapart ta qatty jaqsy kórgen desedi. Al Brıtanıanyń burynǵy premer-mınıstri Margaret Techerdiń saıası mansabyn bastamas buryn, hımıa salasynda jumys istegen jáne jumsaq balmuzdaq resepterin jasaýǵa qatysqan deıdi derek kózderi. Birde NASA ǵaryshkerlerge «Jerden» neni saǵynatynyn surap, saýalnama júrgizgen eken. Nátıjesinde kosmosta júrgen ǵaryshkerlerdiń eń saǵynatyn tamaǵyna pıssa, gazdalǵan sýsyn jáne balmuzdaq kirgen.
Jer betindegi eń qymbat balmuzdaq «Altyn» dep atalady. Ol AQSH-ta satylady, baǵasy 1000 dollar. Al alǵashqy eń úlken balmuzdaq Kanadada jasalǵan. Onyń salmaǵy 10 tonnany qurapty.
Jer betinde eń kóp taralǵan túri – vanıldi balmuzdaqtar. Portýgalıada úı janýarlaryna arnap qantsyz balmuzdaqtar óndirildi. Meksıkadaǵy eń tanymal desert – qýyrylǵan balmuzdaqtar.
Ǵalymdar balmuzdaqtyń adamnyń kóńil kúıin kóteretinin, sondaı-aq ony kóp jeıtin áıelderde bala kóterý múmkindigi joǵary bolatynyn dáleldegen. Onda ne turys, kettik dúkenge, balmuzdaq alýǵa, búgingi kúnimiz sátti ári kóńildi ótsin!
Ázirlegen Nur JAMAL.