Altyn kórse, perishte joldan taıady...
Altyn ejelden kele jatqan baǵaly, qundy, qajetti metaldyń biri.
Tarıhı derekterge saı, altyn bizdiń planetamyzdyń barlyq kontınentinde kezdesedi. Olımpıada altyndary 1912 jylǵa deıin taza altyn bolǵan. Al qazir onyń 92 paıyzy kúmisten turady.
Almaty-akshamy.kz saıty Ernur.kz-ke silteme jasaı otyryp baǵaly metal - altynǵa qatysty qyzyqty derekterdi nazarlańyzyǵa usynady.
Álemdik muhıttarda 10 mıllıard tonna altyn bar. Alaıda ony alý múmkin emes. Eger muhıttyń barlyq altynyn óndiretin bolsa, onda álemdegi árbir adamǵa 4 kg altynnan keler edi. Qarapaıym materıaldaryń altynǵa aınalýy «hrızopeeı» dep atalady. Altynnyń tazalyǵy karatpen ólshenedi. Karat termıni aılaýyq dáninen shyqqan. Karat dánmen belgilenedi. 1 dánniń salmaǵy 200mg. Altynnyń salmaǵy 10, 12, 14, 18, 22 jáne 24 karat bolady. Eń taza altyn 24 karat, biraq onyń quramynda az mólsherde mys bolady. Taza altyn 999 synamaǵa ıe. Ol óte jumsaq, tipti tyrnaqpen syzat túsirýge bolady. Sondyqtan ony qataıtý úshin kúmis, mys qosady.
Eń ejelgi altyn Bolgarıada anyqtalǵan. Bul adamdardyń altyndy 6500 jyl aldyn ıgere bastaǵanyn kórsetken. Ǵylymı derekter «Altyn» sózi eski aǵylshyn tiliniń «geolu» sózinen shyqqan. Maǵynasy «sary» degendi bildiredi Jer silkinisi kezinde jarylǵan jer ishindegi sý búlinýi jáne bý bolyp altyn túzýi múmkin. Hımıa salasynda altyn «Au» sımvolymen belgilenetinin bárimiz bilemiz. Ol latyn tilinde aurum – «jarqyn raýan», «tańǵy shapaq» degen maǵyna beredi. Altyn tot baspaıtyn metal. Sondyqtan ony eritip, tazartyp qaıta paıdaǵa asyrady. Quzdamalyq artrıtpen aýyratyn keıbir jandarǵa qabynýdy basý úshin suıyq altyn egiledi.
Altyn týraly qyzyqty derekter
2010 jyly Abý-Dabıde álemdegi alǵashqy altyn satatyn avtomat paıda boldy. Adam balasy tapqan eń iri taza altynnyń salmaǵy 72 keli bolǵan. Ol jerdiń betki qabatyna jaqyn jatqan jáne «Sálem, beıtanys» degen ataýǵa ıe bolǵan. Bir tonna eski uıaly telefonnan bir tonna altyn rýdasyna qaraǵanda kóbirek altyn alýǵa bolady. Aýrofobıa - altynnan qorqý. Úndiniń úı sharýasyndaǵy áıelderi búkil álemdik altynnyń shamamen 11 paıyzyna ıe. Bul AQSH, Shveısarıa, Germanıa jáne Halyqaralyq Valúta qorynan kóp. Taza altyn terini titirkendirmeıdi. Kóbine ózge metalmen aralasqan kezde titirkendiretin áser beredi. Altyndy jeýge bolady. Ony baǵaly azyqtar men sýsyndarǵa mólshermen qosady. Adam aǵzasynda 0,2mg altyn bolady. Bir ýnsıa altyndy (28,35gr) 80 km jerge sozýǵa bolady.
Altynnyń zıany bar ma?
Kanadalyq zertteýshiler altynnan jasalǵan áshekeı buıymdardyń adamdy kúızeliske ushyratatynyn dáleldegen. Tájirıbe nátıjesi boıynsha, terige tıgen altyn júıke qyzmetin nasharlatyp, zat almasýdy tejeıdi ári kóńil-kúıdiń buzylýyna sebepker bolǵan. Sondaı-aq altyn áshekeıler qoıanshyq aýrýyna shaldyqqandar úshin asa qaýipti. Buıymdardyń kózdiń jaýyn alyp jarqyraýy qoıanshyq aýrýynyń ustamasyna alyp keledi.
Bul altyndy taǵýǵa bolmaıdy degen sóz emes, tek túnde sheship qoıý nemese arterıalyq qysymdy tómendetýge kómektesetin kúmisti taqqan jón.
Altyndy úı jaǵdaıynda tazartý
Kez kelgen altyn buıym ýaqyt óte kele qaraıady. Bul altyn buıym qatyp turýy úshin qosylatyn qospalarǵa baılanysty. Munymen qatar, teriden bólinetin zattar, ydys jýatyn quraldardyń qaldyǵy, kosmetıka – bári altyn buıymda qalyp qoıady. Tis pastasy Eshqandaı artyq qosyndysy joq tis pastasyn alyńyz. Óıtkeni, aǵartatyn áseri bar tis pastasy metaldy syryp ketýi múmkin. Tússiz gelge uqsas túri yńǵaıly. Pastany maılyqqa jaǵyp alyp, altyndy súrtińiz Keıin aǵyp turǵan sý astyna jýyp alyńyz Mıkrofıbra shúberekpen súrtip keptirińiz 200 ml sýǵa shaı qasyqtyń ushymen lımon qyshqylyn salyp aralastyryńyz Altyn syrǵa, júzik nemese alqany ishine 5-7 mınýtqa salyp qoıý kerek buıymdardy aǵyp turǵan sýdyń astynda jýyp, keıin matamen súrtip keptirińiz.
Altyndy lımon qyshqylymen tazalaý
Bul ádispen sary jáne qyzyl altyndy ǵana tazalaǵan jón. Ol úshin: 200 ml sýǵa shaı qasyqtyń ushymen lımon qyshqylyn salyp aralastyryńyz altyn syrǵa, júzik nemese alqany ishine 5-7 mınýtqa salyp qoıý kerek buıymdardy aǵyp turǵan sýdyń astynda jýyp, keıin matamen súrtip keptirińiz.