Sońǵy ýaqytta jalǵan qaryzdar resimdegen alaıaqtardyń qyzmeti jandana tústi.
Bul týraly Almaty qalasynyń Óńirlik komýnıkasıalar qyzmetiniń brıfıńinde QR Qarjy naryǵyn retteý jáne damytý agenttiginiń Qarjy qyzmetterin tutynýshylardyń quqyqtaryn qorǵaý departamentiniń dırektory Aleksandr Terentev aıtty, dep habarlaıdy Almaty-akshamy.kz.
Onyń aıtýynsha, QNRDA, memlekettik jáne quqyq qorǵaý organdary qarjylyq alaıaqtyq máselesine erekshe nazar aýdarady. Birlesken is-sharalar kesheni iske asyrylýda, onyń sheńberinde qarjylyq alaıaqtyqqa qarsy is-qımyl boıynsha úılestirilgen is-qımyldar qabyldanady.
«Jyl saıyn qarjylyq alaıaqtardyń ádisteri kúrdelene túsýde. Zıankester azamattardy aldaý úshin áleýmettik ınjenerıa men IT-tehnologıalardyń zamanaýı ádisterin qoldanady. Biz birge áreket etip, alaıaqtarǵa qarsy senimdi tosqaýyl qoıýymyz kerek», - dedi A.Terentev.
Qarjy qyzmetterin tutynýshylardy qorǵaý maqsatynda 2023 jylǵy sáýirde QR Úkimeti baılanys, tólemder jáne aqsha aýdarymdary salasyndaǵy retteýdi kúsheıtýge jáne qatańdatýǵa baǵyttalǵan kredıttik alaıaqtyqqa qarsy is-qımyl tetikterin iske asyrý jónindegi Jol kartasyn bekitti. Jol kartasynyń jaýapty oryndaýshylary bolyp Ulttyq bank, QR sıfrlyq damý, ınovasıalar jáne aeroǵarysh ónerkásibi mınıstrligi, quqyq qorǵaý organdary jáne QR Qarjy naryǵyn retteý jáne damytý agenttigi anyqtaldy.
Jol kartasy aıasynda 15 negizgi is-shara qarastyrylǵan:
- 2024 jyly Ulttyq Banktiń qazaqstandyq bankaralyq tólemder ortalyǵynyń bazasynda alaıaqtyq operasıalar boıynsha derekter jınaýdy qamtamasyz etetin qarjy naryǵyna arnalǵan Antıfrod-ortalyqtyń biryńǵaı bazasyn qurý josparlanýda;
- antıfrod júıesiniń bolýy boıynsha baılanys operatorlaryna qoıylatyn talaptardy belgileý jáne jaýapkershilikti qatańdatý;
- qarjy uıymdarynyń mobıldi qosymshalarynyń kıberqaýipsizdigine qoıylatyn talaptardy kúsheıtý ýsılenıe trebovanıı k kıberbezopasnostı mobılnyh prılojenıı fınansovyh organızasıı;
- kredıttik alaıaqtyqty, oıdan shyǵarylǵan shopıngti nemese ózge de zańsyz qyzmetti anyqtaýdyń onlaın júıesiniń bolýy boıynsha kredıttik búroǵa qoıylatyn talaptardy belgileý ;
- jeke tulǵanyń banktik qaryzdar men mıkrokredıtter alýdan erikti túrde bas tartýdy belgileý quqyǵyn bekitý.
«Azamattarǵa nesıe alýdan erikti túrde bas tartýdy, ıaǵnı nesıe berýshilerge nesıe bergisi kelmeıtindigi týraly, sondaı - aq sizdiń nesıe tarıhyńyzdy berýge tyıym salý týraly habarlaý tásilin belgileýge múmkindik beretin osy quramdas bólikke tolyǵyraq toqtalǵym keledi», - dedi spıker.
2023 jylǵy 11 aqpannan bastap jeke tulǵanyń elektrondyq úkimettiń veb-portaly arqyly banktik qaryzdar men mıkrokredıtterdi alýdan erikti túrde bas tartýdy belgileý ne alý quqyǵy týraly túzetý qabyldandy, ıaǵnı bul shara zańdy sıpatqa ıe boldy.
2023 jylǵy shildede Agenttik, AQK jáne 18 bank arasynda azamattardyń quqyqtary men múddelerin qorǵaýǵa qatysty ózara yntymaqtastyq týraly Memorandýmǵa qol qoıyldy.
Memorandýmnyń maqsaty qarjy naryǵyndaǵy alaıaqtyqqa qarsy is-qımyl jóninde sharalar qabyldaý, ınternet-alaıaqtardyń áreketterinen zardap shekken klıentterge zalaldy óteý tetigin ázirleý, sondaı-aq azamattarǵa alaıaqtyq tásilmen kredıtter resimdeý kezinde týyndaǵan bereshekti retteý arqyly azamattardyń quqyqtary men múddelerin qorǵaý bolyp tabylady. Memorandým talaptary klıenttiń jeke ózi jáne (nemese) onyń bank úı-jaılarynda jeke qatysýymen operasıalar jasaǵan jaǵdaılarǵa qoldanylmaıdy.
«Banktik qaryzdardy, mıkrokredıtterdi alýdan erikti túrde bas tartý» qyzmeti E-gov saıtynda jáne E-gov mobile qosymshasynda qoljetimdi.
Bul qyzmetti paıdalaný úshin sizge qajet:
- saıtqa kirińiz egov.kz nemese ESQ, logın/paról kómegimen E-gov mobile qosymshasy;
- saıttyń basty betinde «servıster» - «6 aı merzimge banktik qaryzdar, mıkrokredıtter alýdan erikti túrde bas tartý» - «qyzmetterge onlaın tapsyrys berý» bólimin tańdaý;
- budan ári barlyq mindetti joldardy toltyryp, ótinimge ESQ arqyly qol qoıý qajet.
«Stop kredıt» qyzmeti – jeke tulǵaǵa qarjy uıymdary úshin óziniń kredıttik esebine qoljetimdilikti shekteýge múmkindik beretin servıs. Sondyqtan olar sizdiń atyńyzǵa alaıaqtyq nesıeni maquldaı almaıdy.
«Osyǵan baılanysty, eger onlaın-bankıngte nesıeni kúdikti tolyqtyrý/resimdeý baıqalsa, onda bul qarajatty aýdarmańyz dep aıtqym keledi. Barlyq máselelerdi bank nemese Quqyq qorǵaý organdary arqyly sheshý qajet. Negizsiz baıytý týraly qysqasha aıtqym keledi: Azamattyq kodekstiń 953-babyna sáıkes, múlikti zańnamada nemese mámilede belgilengen negizdersiz basqa adamnyń esebinen satyp alǵan adam mundaı múlikti sońǵysyna qaıtarýǵa mindetti», - dep túsindirdi A.Terentev.
Kez-kelgen adam bilimine, jumys salasyna, mártebesine qaramastan qarjylyq alaıaqtardyń qurbany bolýy múmkin. Biraq kóbinese sıfrlyq álemge daıyn emes aǵa býyn qarjylyq alaıaqtardyń qýlyqtaryna tap bolady. Bul kezdeısoq emes, óıtkeni egde jastaǵy azamattar senimdi jáne syrttan usynýǵa ońaı.
«Shabýyldaýshylar zeınetkerlerge qońyraý shalyp, ózderin bank qyzmetkerleri retinde kórsete otyryp, mysaly, olardyń kartochkasynan bireý qarajat alýǵa tyrysyp jatqanyn habarlaýy múmkin. Alaıaqtar aqshany qaýipsiz shotqa aýdarý qajettiligi týraly sendiredi. Sodan keıin olar egde jastaǵy adamnyń ınternetti nemese mobıldi bankıngti qalaı paıdalaný kerektigin anyqtaıdy, zeınetaqy aqshasyn qashyqtan qalaı aýdarý kerektigi týraly nusqaýlar beredi, telefonǵa osy nemese basqa qosymshany júkteýdi usynady nemese aqshany dereý bankomat arqyly aýdarýǵa keńes beredi. Bul rette alaıaqtar asyǵys jáne emosıonaldy qysym jasaıdy», - dep mysal keltirdi spıker.
Egde jastaǵy adamdardy alaıaqtardan qalaı qorǵaýǵa bolady:
- Qart adamdarǵa beıtanys adamdarǵa, tipti olardy bank, áleýmettik qyzmetter, quqyq qorǵaý organdarynyń qyzmetkerleri usynsa da, olarǵa sózsiz senýdiń qajeti joq ekenin túsindirińiz;
- Eger qońyraý shalýshylar sizge aty-jónińizdi aıtyp, habarlassa jáne sizdiń turǵylyqty meken-jaıyńyzdy bilse, bul olardyń resmı azamattar ekenin bildirmeıdi. Barlyq qajetti derekterdi ártúrli tásildermen alýǵa bolady, olar ınternette ashyq qol jetimdi bolýy múmkin;
- Qyzmetkerdiń aty-jóni men laýazymyn surańyz jáne ony eki ret tekserý úshin olardyń ókili shaqyratyn uıymnyń Call-ortalyǵyna qońyraý shalyńyz;
- Eger telefon jaqyn adamnyń nómirin kórsetse, biraq ol nashar estilse jáne ol qıyndyqqa tap bolǵanyn habarlasa, oǵan aqsha aýdarýdy surasa, áńgimeni aıaqtap, oǵan ózińiz qońyraý shalyńyz;
-Eshqashan jáne eshkimge jeke derekterińizdi, bank kartasynyń tolyq derektemelerin, sonyń ishinde kartanyń jaramdylyq merzimin, CVC/CVV kodyn, sondaı-aq kod sózin jáne aqsha qarajatynyń qaldyǵyn bermeńiz;
- Esińizde bolsyn: bank qyzmetkerleri, qarjy uıymdarynyń Call-ortalyqtarynyń operatorlary, quqyq qorǵaý organdarynyń ókilderi eshqashan telefon arqyly derbes derekterdi suramaıdy. Bul qupıa aqparat tek alaıaqtarǵa qajet.
ÓKQ spıkeri qaýipsizdik qyzmeti klıentterge qońyraý shalmaıtynyn atap ótti. Qaýipsizdikke qatysty barlyq máseleler banktiń ortalyq keńsesinde sheshiledi. Alaıaqtyqpen kúreste bankter klıentterdiń qolma-qol aqshasynyń qaýipsizdigin qamtamasyz etý úshin qaýipsizdik erejeleri men algorıtmderin únemi jetildirip otyrady. Buǵan kóp deńgeıli aýtentıfıkasıa, kúdikti áreketterdi baqylaý, zıandy baǵdarlamalyq jasaqtamadan qorǵaý jáne derekterdi shıfrlaý sıaqty ártúrli sharalar kiredi.
Eger siz ózińizdiń jeke derekterińiz týraly aqparatty aıtyp qoıǵan bolsańyz, onda siz kartańyzdy shuǵyl túrde buǵattap, banktik qosymshadaǵy jeke kabınetten, elektrondyq poshtadan, áleýmettik jelilerdegi akkaýnttardan qupıa sózderdi ózgertýińiz kerek. Eger alaıaqtar sizdiń shotyńyzdan aqsha alyp úlgerse, bankke, sondaı-aq quqyq qorǵaý organdaryna habarlasyńyz. Bank kartochkany buǵattaıdy jáne jańasyn qaıta shyǵarady.
«Eń aldymen, sizdiń qaýipsizdigińiz sizdiń qolyńyzda. Qarjylyq gıgıena men ózin - ózi tárbıeleýdi ustanyńyz», - dedi A.Terentev.