2024 jylǵy 23 qyrkúıekte Almatyda Óńirlik komýnıkasıalar qyzmeti men Genetıka jáne fızıologıa ınstıtýtynyń uıymdastyrýymen BAQ ókilderi úshin pres-týr ótti.
İs-shara barysynda qatysýshylar genetıka, fızıologıa, onkologıa jáne basqa da ózekti ǵylymı baǵyttardaǵy ınstıtýttyń sońǵy jetistikterimen tanysty, dep habarlaıdy aqshamnews.kz.
Jýrnalıserge ınstıtýttyń molekýlalyq genetıka, janýarlar genetıkasy jáne sıtogenetıkasy, genetıkalyq monıtorıń, eksperımenttik mýtagenez sıaqty 11 zerthanasynyń jumysy kórsetildi.
Pres-týrdyń negizgi jobalarynyń biri – qazaqtyń tazy ıtteriniń genetıkalyq qurylymyn zertteý jáne fızıologıalyq-genetıkalyq baǵalaý negizinde sportshylardy daıyndaý júıesin ázirleý jobasy boldy. Bul joba gıpoksıalyq jattyǵýlardyń sportshylardyń kognıtıvti fýnksıalary men beıimdelý qabiletterine oń áserin zertteýge baǵyttalǵan. Jýrnalıserge sportshylardyń gıpoksıalyq kamerada jattyǵý barysyn baqylaýǵa múmkindik berildi. Bul kamera ártúrli bıiktiktegi taý shyńyna kóterilý kezindegi gıpoksıalyq áserdi ımıtasıalaıdy.
Sonymen qatar, ınstıtýt ǵalymdary sportshylardyń fızıkalyq júkteme kezindegi jaǵdaıyn baqylaıtyn arnaıy maskany tanystyrdy. Ony ǵalymdar ózderi ázirlegen. Maska satýrasıany, púlsti, EKG, ylǵaldylyqty, kómirqyshqyl gazynyń bólinýin jáne tynys alý jaǵdaıyn baqylaıdy. Qurylǵy júgirý kezinde kórsetkishterdiń tolyq taldaýymen qamtamasyz etedi. Sportshylar jattyǵý barysynda osy maskany kıip, densaýlyǵyn jáne kórsetkishterin baqylaý múmkindigine ıe. Bul prototıp kelesi jyly komersıalandyrýǵa shyǵarylady dep josparlanýda.
Instıtýtta sportshylarǵa arnalǵan genetıkalyq pasport ta ázirlengen, ol sporttyq múmkindikter men táýekelder týraly aqparat beredi.
Sonymen qatar, jýrnalıserge qazaqstandyq janýarlar tuqymdarynyń genetıkalyq ártúrliligin saqtaý boıynsha jumystar kórsetildi. Sondaı-aq, aýyr metaldarmen lastanǵan topyraqty tazalaı alatyn endemık ósimdikter men Qyzyl kitapqa engen ósimdiktermen jumys isteý boıynsha zertteýler tanystyryldy. Bul ósimdikter ekojúıeni qalpyna keltirýde mańyzdy ról atqarady.
Semeı aımaǵy sıaqty ekologıalyq qolaısyz óńirlerde ómir súretin adamdardyń densaýlyǵyna ekologıalyq faktorlardyń áserin zertteýmen aınalysatyn ǵalymdardyń qyzyqty faktileri de kópshilik nazaryna usynyldy.
Pres-týr barysynda qatysýshylar janýarlar genomyn tereńirek zerttep, genetıkalyq mýtasıalardy anyqtaýǵa múmkindik beretin DNQ sekvenırleý sıaqty jańa tehnologıalarmen tanysty. Bul tehnologıalar janýarlar tuqymdarynyń erekshelikterin jáne olardyń qorshaǵan ortaǵa beıimdelýin zertteýde qoldanylady.
Sonymen qatar, ǵalymdar Leıpsıgtegi molekýlalyq evolúsıalyq antropologıa ınstıtýtymen jáne Nobel syılyǵynyń laýreaty Svante Paabomen birlesken halyqaralyq jobalar týraly baıandady. Bul jobalar neandertaldyqtardyń DNQ-syn zertteýge baǵyttalǵan.
İs-shara sońynda eki taqyryp boıynsha shaǵyn baspasóz konferensıasy ótti: «Qazaqtyń ulttyq tazy tuqymynyń genetıkalyq qurylymy» jáne «Qazaqstan úshin mańyzdy sport túrleri boıynsha joǵary bilikti sportshylar men olımpıadalyq rezervti daıyndaý júıesin qalyptastyrý». Qatysýshylar zertteýler týraly tolyǵyraq aqparat alyp, sporttyq taǵamdardyń dámin tatyp kórdi.
Pres-týr qorytyndysy boıynsha jýrnalıser Qazaqstandaǵy aldyńǵy qatarly ǵylymı zertteýlermen tanysyp, ǵalymdarǵa suraq qoıý múmkindigine de ıe boldy.