Almaty qalasynda qaldyqtardy bólek jınaý jáne qaıta óńdeý boıynsha aýqymdy joba iske asyryldy.
Ońtústik astananyń iri joǵary oqý oryndarynda PlastNet plasık qaldyqtaryn jınaý jáne qaıta óńdeý kásiporyndary jelisiniń bastamasymen «Qaldyqtardy surypta – bizde ózge planeta joq» jobasy iske asyrylýda. Joba plasıkalyq jáne basqa da qundy qaldyqtardy jınaý jáne qaıta óńdeý úlesin ulǵaıtýǵa, sondaı-aq jastar arasynda sanaly ekologıalyq ustanymdy qalyptastyrýǵa baǵyttalǵan. Bul týraly búgin arnaıy baspasóz máslıhatynda jarıalandy, dep habarlaıdy Almaty-akshamy.kz.
Jobanyń bastamashylary qaldyqtardy bólek jınaý múmkin jáne qarapaıym ekenin kórsetýge, sondaı-aq ony qalaı durys jasaý kerektigin naqty kórsetýge nıetti. Úsh aı boıy Almaty tehnologıalyq ýnıversıtetiniń, Qazaq ulttyq qyzdar pedagogıkalyq ınstıtýtynyń jáne Almaty energetıka jáne baılanys ınstıtýtynyń oqý ǵımarattarynda plasık, qaǵaz qaldyǵy, sondaı-aq alúmını men shyny qaldyqtaryn bólek jınaý belsendi túrde júrgizilýde.
JOO-lardyń aýmaǵynda qaıtalama shıkizat pen qaıta óńdelmeıtin qaldyqtardy bólek jınaýǵa arnalǵan 258 mamandandyrylǵan eko-boks, sondaı-aq eki tilde basyp shyǵarylǵan qaldyqtardy bólek jınaý qaǵıdattary týraly aqparattyq materıaldary bar stendter ornatyldy. Plastnet jelisindegi «Qaldyqtardy surypta – bizde ózge planeta joq» jobasyn uıymdastyrýshylar júıeniń ınfraqurylymyna jaýapty stýdentter men tehnıkalyq qyzmetkerler úshin qaldyqtardy bólek jınaý erejelerine oqytý ótkizdi. Sondaı-aq jobaǵa qatysatyn joǵary oqý oryndarynyń janynan stýdentter men oqytýshylar qatysqan eko-klýbtar quryldy. Úsh aıda joǵary oqý oryndarynda 1150 kg qaıtalama shıkizat jınaldy. Eko-klýb músheleri Dúnıejúzilik tazalyq kúnine arnalǵan senbilikke qatysty. Senbilik barysynda jınalǵan 40 kılogramnan astam plasık qaldyqtary qazaqstandyq mamandandyrylǵan kompanıalarǵa odan ári qaıta óńdeýge jiberildi.
Konteınerler tolǵan kezde jınalǵan plasık qaldyqtary mamandandyrylǵan bazaǵa áketiledi, onda olar tańbalaýǵa sáıkes ári qaraı suryptalady, presteledi jáne otandyq kásiporyndarǵa, onyń ishinde «Green Technology Industries» PET plasıkti qaıta óńdeý zaýytyna, «Kagazy Recycling» qaǵaz qaldyǵyn kartonǵa qaıta óńdeý zaýytyna jáne «Karina Trading» qaǵaz qaldyǵyn dárethana qaǵazyna qaıta óńdeý zaýytyna odan ári qaıta óńdeýge jiberiledi. Qaldyqtardy bólek jınaý júıesinde tek plasık qaldyqtaryna ǵana emes, sonymen qatar alúmını men shyny qaldyqtaryna da nazar aýdarylady, biraq kólemi boıynsha plasık pen qaǵaz qaldyqtary basym bolyp tur.
Qaldyqtardy bólek jınaýǵa durys kózqarasty qalyptastyrý úshin dáıektilik pen tártip mańyzdy, al ekologıalyq bilim berýdiń sanaly tásili men negizderin eresek ómirdegi jaýapty minez-qulyqtyń negizi retinde adamnyń jas kezinde qalyptastyrǵan jón degen pikirdi ustanady jobany uıymdastyrýshy plasmassa jınaıtyn jáne qaıta óńdeıtin PlastNet kásiporyndar jelisi.
AEjBÝ ǵylymı-ınnovasıalyq qyzmet jónindegi prorektory Almas Saýhımov bólek jınaý ıdeıasyn yntamen qabyldaǵan stýdentter tarapynan jobaǵa mundaı qyzyǵýshylyqty kútpegenin aıtady.
«Meniń oıymsha, «Qaldyqtardy surypta - bizde ózge planeta joq» jobasy – bul naqty, jumys isteıtin bastama. Jańa bilim men ádetter stýdentterge oqýǵa kómektesedi. Bizdiń ýnıversıtette ınjenerlik ekologıa jáne eńbek qaýipsizdigi kafedrasy jumys isteıdi jáne onda oqıtyn stýdentter qorshaǵan ortaǵa durys kútim jasaı alady. Sondaı-aq tehnıkalyq personal tarapynan jobanyń qoldaýyn atap ótkim keledi, bul qaldyqtardy qosymsha suryptaýmen tikeleı aınalysatyn adamdar. Olar paıdaly laıfhaktardy úırenip qana qoımaı, qazir olardy óz jumysynda tıimdi qoldanady, mysaly, plasık paketter men ekoboks qoraptaryn qaıta paıdalanady», -deıdi AEjBÝ ǵylymı-ınnovasıalyq qyzmet jónindegi prorektory, PhD Almas Saýhımov.
Jobaǵa Ekologıa, geologıa jáne tabıǵı resýrstar mınıstrligi Ekologıalyq retteý jáne baqylaý komıtetiniń Almaty qalasy boıynsha ekologıa departamentiniń ókilderi belsendi qoldaý kórsetti. Ázirge «Qaldyqtardy surypta – bizde ózge planeta joq» jobasy pılottyq formatta júzege asyrylýda, biraq Departament ókilderi bastama pılottyq sheńberden shyǵyp, qaldyqtardy bólek jınaý Qazaqstannyń barlyq joǵary oqý oryndarynyń kúndelikti ómir saltyna aınalady dep senedi.
«Biz «Qaldyqtardy surypta – bizde ózge planeta joq» bastamasyn qoldaımyz jáne bul jobanyń respýblıkalyq bastamaǵa aınalýǵa barlyq múmkindigi bar dep sanaımyz. Ol naǵyz jumys isteıtin jáne shynaıy joba: jınalǵan shıkizat qaıta óńdeý zaýyttaryna jiberiledi jáne odan kúndelikti ómirde qajetti zattardy shyǵarady. Álemdik tájirıbe kórsetkendeı, qaıta óńdelgen plasıkten kıim, jıhaz, keńse taýarlary, oıyn alańdaryna arnalǵan jabdyqtar shyǵarýǵa, tipti avtomobıl joldaryn salýǵa bolady. Qazaqstanda plasıkti qaıta óńdeý ındýstrıasy áli Eýropadaǵydaı damymaǵan, biraq eger adamdar jas kezinen bastap ekologıalyq minez-qulyqtyń durys daǵdylaryn ıgerse, jaǵdaı ózgerýi múmkin. Mundaı jobalar buǵan jaqsy kómektesedi», -dep sanaıdy Almaty qalasy boıynsha ekologıa departamenti janyndaǵy Almaty qalasy jastarynyń ekologıalyq bastamalary keńesiniń tóraǵasy Ádil Nurpeıisov.
Baǵdarlamaǵa qatysý nıetin Astana, Qaraǵandy joǵary oqý oryndarynyń ókilderi bildirdi, sondaı-aq E.A. Bóketov atyndaǵy Qaraǵandy memlekettik ýnıversıtetinde qaldyqtardy bólek jınaý boıynsha alǵashqy qadamdar jasalǵan. Jobany uıymdastyrýshylar tek oqý oryndarynda ǵana emes, jeke kompanıalarda da qaldyqtardy bólek jınaý boıynsha bastamalardy belsendi túrde engizýde.
Qaldyqtardy bólek jınaýǵa qatysty sanaly minez-qulyqty qalyptastyrý qajettiligi týraly jobanyń ınfraqurylymy qarjylyq qoldaýymen qurylǵan qaptamadaǵy iri halyqaralyq sýsyn óndirýshiniń qaıyrymdylyq qorynyń ókilderi de aıtady.
«Bizdiń kompanıa jumys isteıtin aımaqtar turǵyndarynyń ekologıalyq jáne ekonomıkalyq ál-aýqatyn jaqsartýǵa baǵyttalǵan turaqty damý baǵdarlamalaryn qoldaıdy jáne «Qaldyqtardy surypta – bizde ózge planeta joq» jobasy osy krıterıılerge tolyq sáıkes keledi. Bir jaǵynan, ol jas urpaq ókilderiniń ekologıalyq sanasyn qalyptastyrady, al ekinshi jaǵynan plasıkti qaıta óńdeý kásiporyndarynyń qyzmetin yntalandyrý arqyly ekonomıkanyń damýyna yqpal etedi», - dep qordyń ókili Aleksandra Akkerman atap ótti.