Almaty qalasynda jóke (aǵash) qandalalarynyń jappaı taralýyna qarsy júıeli túrde bıologıalyq óńdeý jumystary jalǵasýda. Bul sharalar qala Ekologıa jáne qorshaǵan orta basqarmasynyń málimetinshe, kún saıyn tańerteń jáne túngi ýaqytta adam men janýarlar úshin qaýipsiz bıologıalyq quraldardy qoldaný arqyly iske asyrylýda.
Basqarma ókilderi qandalalar sanynyń kúrt artýyn bıylǵy jyly aýa raıynyń erekshe qubylystarymen baılanystyrady. Kóktemniń salqyndyǵynan keıin temperatýranyń kúrt 35 gradýsqa deıin kóterilýi bul jándikterdiń belsendi kóbeıýine qolaıly orta qalyptastyrǵan. Ásirese sanıtarlyq kesý júrgizilmegen aýmaqtarda qandalalardyń shoǵyrlanýy aıqyn baıqalady. Al ortalyq kóshelerde aldyn alý sharalary turaqty túrde júrgizilgendikten, mundaı jaǵdaılar tirkelmegen.
Jıenbaev atyndaǵy Qazaq ǴZI bóliminiń jetekshisi Nurjan Muhamadıevtiń aıtýynsha, mundaı jaǵdaı sanıtarlyq kesý shekteýli júrgiziletin aýmaqtarda jıi kezdesedi.
— Kóktemniń uzaqqa sozylǵan salqyndyǵy men artynsha aýa temperatýrasynyń kúrt 35 gradýsqa deıin kóterilýi – jóke nemese aǵash qandalasy sekildi jándikterdiń kóbeıýine óte qolaıly jaǵdaı. Halyq arasynda olardy “sasyq qandala” dep ataıdy, sebebi olarmen janasqanda jaǵymsyz ıis shyǵarady. Olar negizinen aýla aýmaqtarynda kóbeıedi, óıtkeni turǵyndardyń sanıtarlyq kesýge kelispeýinen mundaı sharalar sırek ótkiziledi. Mundaı jerlerde oshaqtar paıda bolady. Al ortalyq kóshelerde karaǵashtar ósse de, bıoóńdeý júıeli júrgiziletindikten mundaı jappaı taralý joq, — dedi maman.
Nurjan Muhamadıev bul jándikterdiń adam men qorshaǵan ortaǵa qaýipti emes ekenin, biraq belgili bir qolaısyzdyqtar týdyrýy múmkin ekenin atap ótti.
— Olar karaǵashtyń tuqymymen qorektenedi, japyraqtar men butalarda mekendeıdi. Olarmen kúres úshin evkalıpt maıy, torlar, dıhlofos sıaqty quraldardy qoldanýǵa bolady. Aýla ishinde qustardy tartý úshin qus uıalaryn ornatý usynylady. Bul jándiktermen qorektenetin qustardy kóbeıtedi. Sonymen qatar, Almaty sıaqty iri qalalarda kógaldandyrýdyń zamanaýı tásilderi hımıalyq quraldardy keńinen qoldanýdy shekteıdi, óıtkeni bul paıdaly jándikter men topyraq tepe-teńdigine zıan keltirýi múmkin, — dedi ol.
Basqarmanyń málimetinshe, 2025 jyly bıologıalyq óńdeý jumystary tórt kezeńde júrgiziledi:
• birinshi kezeń — sáýir aıynda aıaqtaldy;
• ekinshi kezeń — 1–30 maýsym aralyǵy;
• úshinshi kezeń — 5 shildeden 5 tamyzǵa deıin;
• sońǵy kezeń — 15 tamyz ben 20 qyrkúıek aralyǵy.
Aǵymdaǵy jyly sáýir aıynan bastap júrgizilip jatqan jumystar aıasynda turǵyndardan túsken 2 myńǵa jýyq ótinish qaraldy. Birinshi kezeńde qala aýmaǵyndaǵy 2,3 mıllıonnan astam jasyl jelek tekserildi.
Qazirgi tańda aýla ishindegi jasyl jelekterdi tekserý jáne óńdeý jumystary kúsheıtilýde. Bul sharalar nátıjesinde turǵyndardan kelip túsetin shaǵymdar sany azaıdy.
Basqarma ókilderi jóke qandalalary juqpaly aýrýlar taratpaıtynyn, adamdy shaqpaıtynyn jáne alergıa týǵyzbaıtynyn eske salady. Aýla aýmaǵyn taza ustaý, masahana torlaryn ornatý jáne qajet bolǵan jaǵdaıda tabıǵı repellentterdi qoldaný usynylady.