Eger aýrýdyń belgileri paıda bolsa, óz-ózińizdi emdeýmen aınalyspaı, dárigerge júginý kerek.
Bul týraly Almaty qalasynyń Óńirlik komýnıkasıalar qyzmetiniń brıfıńinde №16 emhananyń jalpy tájirıbe dárigerleri bólimshesiniń meńgerýshisi Móldir Abdýhanova aıtty, dep habarlaıdy Almaty-akshamy.kz.
Sýret: óńirlik komýnıkasıalar qyzmeti
Kóptegen adamdar kez-kelgen aýrýdy «sýyq tıdi» deı salýǵa daǵdylanǵan jáne bul jaǵdaıdy qaýipti dep sanamaıdy.
«Shyn máninde, barlyq jedel respıratorlyq aýrýlardyń uqsastyqtary bar. Biraq olar ártúrli vırýstar men bakterıalardan týyndaýy múmkin, ártúrli joldarmen aǵyp, densaýlyqqa ártúrli áser etýi múmkin. Sondyqtan dıagnoz qoıý jáne dárigerdiń baqylaýy óte mańyzdy. Biz aýrýdyń tabıǵatyn dál anyqtaýǵa jáne ony tez emdeýge kómektesemiz», - dedi Móldir Abdýhanova.
Onyń aıtýynsha, tumaý men JRVI arasyndaǵy basty aıyrmashylyq - sebebinde. JRVI qozdyrǵyshy 200-den astam vırýstyń kez-kelgeni bolýy múmkin (adenovırýstar, paragrıpp, rınovırýstar, koronavırýstar jáne basqalar). Barlyq respıratorlyq vırýstar uqsas belgilerdi týdyrady jáne birdeı emdeýdi qajet etedi, biraq ǵylymı turǵydan JRVI bir aýrý emes, úlken top.
«Tumaýdyń taǵy bir jaǵdaıy bar: ony naqty vırýs týdyrady. Árıne, tumaý vırýsy úsh túrli tıpte bolady jáne únemi mýtasıaǵa ushyraıdy, biraq ǵalymdar bul ózgeristerdi únemi qadaǵalap otyrady jáne epıdemıanyń ár maýsymyna daıyndyq kezinde eskeredi», - dep túsindirdi ol.
Eger aýrýdyń belgileri paıda bolsa, ózin-ózi emdeýmen aınalyspaı, dárigermen keńesý kerek. Tájirıbeli dáriger aýrýdyń sebebin onyń qalaı bastalǵanyn jáne qalaı ótetinin bile alady. Sondyqtan, terapevtke barǵan kezde siz ózińizdi aýyryp qalǵandaı sezingen alǵashqy kúnnen bastap ózińizdi qalaı sezinetinińiz jaıly egjeı-tegjeıli aıtyp berińiz.
Negizgi erekshelikteri kelesideı:
- tumaý ádette tez bastalady. Bir-eki saǵat ishinde dene qyzýy kóterilip, adam qaltyraı bastaıdy. Adam ózin nashar sezinedi jáne aýrýdyń belgileri bolmasa da, ózin jaısyz sezinip, jata turǵysy keledi. Sonymen qatar JRVI birtindep kúsheıip, azdap álsizdik paıda bolyp, tamaq qyshyǵandaı bolýy múmkin;
- JRVI-men aýyratyn adamnyń jalpy jaǵdaıy ádette jeńilirek – temperatýranyń joǵarylaýyna baılanysty álsizdik jáne murynnyń aǵýy sıaqty jaǵymsyz belgiler baıqalady. Tumaý kezinde naýqas kóbinese denede qatty aýyrsynýdy sezinedi, tábeti joǵalady, keıde álsizdik pen bas aınalý tósekten turýǵa múmkindik bermeıdi. Eń bastysy, tumaýdan keıin álsizdik ádette bir apta nemese odan da kóp ýaqytqa sozylady;
- JRVI-dan keıin ádette bir aptadan soń adam tolyq qalpyna kele bastaıdy. Tumaý ádette uzaqqa sozylady: 10 kúnge deıin aýrýdyń órshigen kezeńi, 2-3 apta – astenıalyq sındrom, ıaǵnı deneniń ıntoksıkasıasyna baılanysty álsizdik jáne jumys isteý qabiletiniń tómendeýi.
Jalpy, JRVI men tumaýdyń kórinisi uqsas: adam ózin qatty tońyp qalǵandaı sezinedi, adamdy respıratorlyq belgileri mazalap, dene qyzýy kóteriledi. Biraq aıyrmashylyq bolýy da múmkin jáne tumaýǵa shamaly kúdik týyndaǵan kezde dárigerge ýaqytynda barý mańyzdy.
ÓKQ spıkeri tumaý men JRVI belgilerindegi mańyzdy aıyrmashylyqtardy atady:
- JRVI kezinde murynnan sý aǵý jáne túshkirý ádette aýrýdyń birinshi kúninde birden paıda bolady. Tumaý kezinde bul belgiler bastapqyda bolmaıdy, olar aýrýdyń 2-3-shi kúni ǵana paıda bolady jáne asqyný bolyp sanalady;
- temperatýra tela prı grıppe vyshe: ona mojet podnımatsá do 38,5-40°S ı derjatsá neskolko dneı. Eslı eto grıpp, sbıt jar obychno byvaet trýdno. V to je vremá ORVI redko daet temperatýrý vyshe 38°S, ı ýje cherez 2-3 dná jar spadaet;
- tumaý kezinde dene temperatýrasy joǵarylaıdy: ol 38,5-40°C deıin kóterilip, birneshe kúnge sozylýy múmkin. Eger bul tumaý bolsa, dene qyzýyn túsirý ádette qıynǵa soǵady. Sonymen qatar, JRVI sırek jaǵdaıda 38°C-tan joǵary temperatýra beredi, al 2-3 kúnnen keıindene qyzýy tómendeıdi;
- keıbir belgiler ásirese tumaýmen aıqyn kórinedi: qaltyraý, kózdiń túıip aýyrýy jáne jaryqtan qorqý, terleýdiń joǵarylaýy, qarqyndy bas aýrýy, kózdiń shyryshty qabyǵynyń qyzarýy. Bas aınalý da paıda bolýy múmkin. Munyń bári tumaý kezinde aǵzanyń ıntoksıkasıasy kúsheıip, tezirek damıdy;
- JRVI-ge qaraǵanda tumaý jıi as qorytý buzylystarymen birge júredi – ásirese balada;
- JRVI kezinde jótel ádette birden paıda bolady, al tumaý kezinde ol múldem paıda bolmaýy nemese aýrýdyń 2-3-shi kúnine qosylmaýy múmkin. Tumaý kezinde jótel qurǵaq bolady, kóbinese keýdedegi aýyrsynýmen birge júredi.
Móldir Ábdihanova tumaýdyń aldyn alýdyń eń tıimdi quraly vaksınasıa ekenin aıtty. Vaksınasıa aldynda balany tekserip, qarsy kórsetilimderdiń joqtyǵyna kóz jetkizý úshin pedıatrmen keńesý kerek.
«JRVI-den aıyrmashylyǵy, eresekter men balalardaǵy tumaý aldyn alady vaksınasıa. Bul tumaý vırýsy únemi damyp kele jatqanymen, onyń tek 3 túri bar: A, V jáne S. Shtammdardyń sany shekteýli jáne ǵalymdar olardyń mýtasıasyn únemi qadaǵalap otyrady, sondyqtan olar epıdemıanyń ár maýsymyna daıyndala alady», - dep atap ótti maman.
Eger siz tumaýǵa qarsy ekpe alýdy josparlasańyz, neni bilý kerek:
- ol júz paıyz qorǵamaıdy. Eger adamǵa vaksına egilse, bul olardyń osy maýsymda tumaýmen aýyrmaıtynyn jáne aldyn alý sharalaryn saqtamaýy múmkin degendi bildirmeıdi. Biraq 70-80% - ǵa deıin qaýip báribir tómendeıdi jáne bunyń ózi jaqsy kórsetkish;
- vaksınasıa tumaýdan keıingi asqyný qaýpin azaıtady jáne aýrýdyń belgilerin jeńildetedi. Vaksınasıalanǵan adam juqtyrsa da, olar tumaýdy tezirek jáne ońaı juqtyrýy múmkin. Sondyqtan kez kelgen jaǵdaıda vaksınasıanyń máni bar;
- vaksına jyl saıyn jasalady. Epıdemıanyń ár maýsymynda vırýstyń ártúrli shtamdary basym bolady, sondyqtan vaksına formýlasyn ǵalymdar únemi beıimdeıdi. Vaksınasıa bir ýaqytta tumaýdyń birneshe qaýipti túrlerinen qorǵaıdy, olar bıyl da keń taralady;
- vaksınasıany aýrý órshigen kezde emes, aldyn-ala jasaý kerek. Ózińizdiń ımýnıtetińizdi qalyptastyrýǵa ýaqyt bólýdiń ońtaıly ýaqyty - maýsym bastalǵanǵa deıin 3-4 apta.
Móldir Ábdihanova serýendeýden keıin jáne tamaqtanar aldynda qoldy muqıat jýý, úı-jaılardy jeldetý, dezınfeksıalaý quraldarymen tazalaý qajettigin eske saldy.
«JRVI-diń maýsymdyq órshýine daıyndalý úshin ımýnıtetti aldyn-ala durys tamaqtaný, deneni shynyqtyrý, durys uıqy rejımi jáne basqa joldarmen nyǵaıtý kerek. Tikeleı sýyq mezgilde qosymsha saqtyq sharalaryn saqtaý kerek: aýa - raıyna sáıkes kıiný, qoldy jıi jýý jáne qajettilik bolmasa, adamdar kóp jınalatyn oryndarǵa barmaý», - dedi ol.
Sondaı-aq, tumaý jáne JRVI-men aýyrý qaýpi bar kim ekenin aıtty:
- JRVI jáne tumaý boıynsha qaýip tobynda-14 jasqa deıingi balalar, zeınetkerler, júkti áıelder jáne ártúrli sebeptermen ımýnıteti álsiregen eresekter. Bul adamdar toby vırýsty jıi juqtyrady jáne aýrý kezinde dárigerdiń mindetti baqylaýyn qajet etedi;
- JRVI jáne tumaý uqsas asqynýlarǵa toly: olardyń negizinde ókpe men bronhtarda, ortańǵy qulaqta, sınýstarda, tipti júrek nemese mı aımaǵynda qabyný prosesteri paıda bolýy múmkin.
Eger balada JRVI belgileri paıda bolsa, emdeýdi taǵaıyndaý úshin dárigerdi shaqyrý kerek.
«Tájirıbeli terapevt tumaý men JRVI arasyndaǵy aıyrmashylyqty anyqtaıdy, olardyń basynda belgileri óte uqsas bolýy múmkin. Dáriger tıisti em tańdaıdy», - dep qorytyndylady Móldir Abdýhanova.