Almatynyń Naýryzbaı aýdanyndaǵy Oqýshylardyń ınovasıalyq shyǵarmashylyq ortalyǵynda «Genderlik zorlyq-zombylyqqa qarsy 16 kúndik belsendi is-qımyl» naýqanyn qorytyndylaǵan konferensıa ótti.
Bilim basqarmasynyń Psıhologıalyq qoldaý ortalyǵy (PQO) uıymdastyrǵan konferensıanyń maqsaty – atqarylǵan jumystyń qorytyndysyn shyǵarý, qoǵam nazaryn otbasylyq-turmystyq zorlyq-zombylyqtyń aldyn alý máselesine aýdarý jáne kez kelgen agresıaǵa tózýge bolmaıtyn ustanymdy kórsetý.
Konferensıada 16 kún ishinde atqarylǵan is-sharalar toptastyrylǵan beınerolık kórsetildi. Ol – tek 16 kúnniń nátıjesi emes, jyl boıy jasalǵan eńbektiń kórinisi. Ár is-shara – bir adamnyń ómirin ózgerte alatyn qadam. Atqarylǵan jumystar men profılaktıkalyq is-sharalar týraly Almaty qalasy ákimi janyndaǵy Áıelder isteri jáne otbasy-demografıalyq saıasat jónindegi komısıa hatshysy-bas ınspektor Amangúl Aljıkeeva baıandama jasady. Al Polısıa departamentiniń Qoǵamdyq qaýipsizdik basqarmasy bastyǵynyń orynbasary Aıtan Eleýsizov áriptesterin budan ári de birigip, qoıan-qoltyq áreket etýge, ásirese jasóspirimdermen jumysty kúsheıtýge shaqyrdy.
«Statısıkaǵa súıener bolsam, jyl basynan beri qalada qylmysqa urynǵan eki júz alpys oqýshy tirkeldi. Olardyń bireýi – kisi óltirý, jetpis ekisi – tonaý, tórt oqıǵa – qaraqshylyq jáne úsheýi bopsalaý áreketi boıynsha. Sýısıdke baratyn jasóspirimder qatary da az emes. Bul kórsetkishter, árıne, qýanatyn jaǵdaı emes. Bizge bul qaǵaz betindegi jaı ǵana san bolyp kórinýi múmkin. Al shyn máninde ár kórsetkishtiń artynda bala taǵdyry, bir otbasynyń qasireti jatyr. Sondyqtan mundaı aksıalardyń on alty kúnmen shektelmeı, udaıy kórinis taýyp otyrǵany oń bolary sózsiz», – dedi Aıtan Eleýsizov.
Quqyq qorǵaý organdarynyń dereginshe, keıingi jyldary turmystyq zorlyq-zombylyq faktilerin jasyrmaı, quqyq qorǵaý organdaryna júginetin azamattardyń sany artqan. Bul qoǵamnyń quqyqtyq saýattylyǵynyń óskenin kórsetedi. Alaıda sarapshylar áli de kóptegen jaǵdaı tirkeýsiz qalatynyn, sondyqtan aqparattyq jumysty kúsheıtý qajet ekenin aıtyp otyr.
«Jan-Saıa» daǵdarys ortalyǵy dırektorynyń orynbasary Tatána Mıdo turmystyq zorlyq-zombylyqtyń qurbany bolyp, barar jeri, basar taýy qalmaǵan áıel-analardy qushaǵyndaǵy, jetegindegi balalarymen panalatyp, jón, jol siltep júrgen ortalyqtyń jumysy týraly baıandap berdi.
«Jan-Saıa» 52 orynǵa shaqtalǵan. Bizge arqa súıep kelgen jandar jarty jylǵa deıin tura alady. Bıylǵy on bir aıda bizdiń ortalyqtyń qyzmetin 445 adam aldy, olardyń 150-i – áıel, 295-i – bala. 1001 adam psıhologtiń aldynan ótti, keńesin aldy. 53 áıelge jumys tabýyna qoldaý kórsettik. Al 67 otbasy tatýlasyp, qaıta qosyldy», – deıdi T.Mıdo.
Osy ortalyqtyń zańgeri Gúlshara Saparova quqyqtyq algorıtmder jáne zańnyń qazirgi qorǵanys mehanızmderi týraly sóz qozǵady. Al «Otbasy academy» psıhology Erjan Myrzabaev «Turmystyq zorlyq-zombylyqtyń balaǵa áseri» týraly áńgime órbitti.
«Bala úıde bolyp jatqan janjal týraly daýystap aıtpaıdy, únsiz qalady. Sondyqtan biz ol eshteńe bilmeıdi dep oılaımyz. Al shyn máninde tereńine úńilip qarar bolsaq, ondaı otbasyndaǵy kez kelgen balanyń jany jaraly», – deıdi psıholog Erjan Myrzabaev.
Konferensıa jumysyna Almaty lıngvısıkalyq kolejiniń stýdentteri de belsene qatysyp, jasóspirimder arasyndaǵy býllıngtiń aldyn alý, qaýipsiz ınternet, otbasyndaǵy qarym-qatynas mádenıeti sekildi taqyryptardy qaýzaıtyn áserli sahnalyq qoıylym qoıdy.
Otbasy qundylyǵyn dáripteıin sýretter kórmesi de oıǵa kópshilikti oıǵa jetelegeni anyq.
Alqaly jıyn qoldanystaǵy zańnamadaǵy, áleýmettik qyzmetter júıesindegi, jábirlenýshilerdi qorǵaý jáne qoldaý salasyndaǵy, sonymen qatar onlaın jáne oflaın ortada genderlik zorlyq-zombylyqtyń jańa túrleri men kórinisterin, daǵdarys ortalyqtary men ÚEU-nyń, memlekettik qyzmetterdiń róline qatysty máselelerdi talqylaýǵa arnalǵan dıalog alańyna aınaldy.
Jalpy, «Genderlik zorlyq-zombylyqqa qarsy 16 kún belsendi is-qımyl» kampanıasy – BUU-nyń bastamasymen jyl saıyn 25 qarasha men 10 jeltoqsan aralyǵynda uıymdastyrylatyn jahandyq naýqan. Bul – tek aqparattyq aksıa ǵana emes, qoǵamdy tárbıeleý men baqylaýdy kúsheıtýge baǵyttalǵan mańyzdy bastama.
Mamandardyń aıtýynsha, zorlyq-zombylyq – bul tek fızıkalyq kúsh qoldaný emes. Psıhologıalyq qysym, ekonomıkalyq shekteý, quqyqty taptaý, kemsitý, bala men áıelge kórsetiletin moraldyq qysym da zorlyqqa jatady. Sondyqtan aksıa qoǵam múshelerin tek qylmystyń aldyn alýǵa ǵana emes, kez kelgen quqyq buzýshylyqqa beı-jaı qaramaýǵa, bir-birine qoldaý kórsetýge shaqyrady.