Qazaqstanda sybaılas jemqorlyqqa qarsy kúres - memlekettik saıasattyń basty baǵyttarynyń biri. Quqyq qorǵaý organdary, baqylaý mekemeleri jáne sot júıesi qylmystyq quqyq buzýshylyqtardy anyqtaý, aldyn alý jáne jazalaý boıynsha júıeli jumys júrgizedi. Soǵan qaramastan, jyl saıyn jańa derekter tirkelip, jemqorlyq "qoǵamdyq dertke" aınalyp barady. Aqsamnews.kz redaksıasy buǵan qatysty Bas prokýratýraǵa resmı saýal joldaǵan edi.
"Qylmystyq quqyq buzýshylyqtar týraly statısıkalyq eseptilikti Komıtet QR QK jáne QR QPK sheńberinde qalyptastyryp, Komıtettiń qamqor.gov.kz aqparattyq servısiniń "Quqyqtyq statısıka" bólimindegi "Statısıkalyq eseptemeler" qoıyndysynda jarıalaıdy", - delingen jaýapta.
Oǵan saı, statısıkalyq málimetterdi jyldar men aımaqtar boıynsha alýǵa bolatyny eskertilgen. Jaýapty organnyń nusqaýyna qaraı, sybaılas jemqorlyqqa qatysty keıingi derekterdi toptap kórdik.
Qazaqstan boıynsha qarashada Qylmystyq kodekstiń ártúrli baptary boıynsha 100 qylmystyq quqyqbuzýshylyq tirkeldi. Olardyń ishinde sybaılas jemqorlyq qylmystary jetekshi oryn alady: - 33 para berý deregi, 17 para alý deregi anyqtalǵan.
Bul kórsetkish - tirkelgen barlyq quqyqbuzýshylyqtyń shamamen úshten bir bóligi.
QR Ulttyq qaýipsizdik komıtetiniń Sybaılas jemqorlyqqa qarsy is-qımyl qyzmetiniń málimetine saı, qarashadaǵy UQK sybaılas jemqorlyqqa qarsy is-qımyl nátıjelerine saı, ótelgen zalal - (aıaqtalǵan qylmystyq ister boıynsha) 409,6 mln teńge.
2025 jylǵy sybaılas jemqorlyq qylmystary: qaı salalarda jıi kezdesedi jáne qandaı baptar boıynsha ósim baıqalady?
Qazaqstanda tirkelgen sybaılas jemqorlyq qylmystary boıynsha resmı derekter Qamqor.gov.kz saıtynda jańartylyp otyrady. "Sybaılas jemqorlyq qylmystar, olardy jasaǵan, sottalǵan adamdar, sybaılas jemqorlyq qylmystary jónindegi qylmystyq isterdiń qozǵalysy jáne sybaılas jemqorlyq quqyqbuzýshylyqtardyń sýbektileri týraly" №3-K nysanynyń 1-4 bólimderine jasalǵan taldaý eldegi jemqorlyq ahýalynyń jalpy deńgeıin kórsetip qana qoımaı, qaı salalarda jáne qandaı baptar boıynsha quqyqbuzýshylyqtar jıi oryn alatynyn anyqtaýǵa múmkindik beredi.
1228 qylmys tirkelgen: SDTBT málimeti
2025 jyly Sotaldy tergep-tekserýlerdiń biryńǵaı tiziliminde (SDTBT) 1228 sybaılas jemqorlyq qylmysy tirkelgen.
Óndiriste bolǵan ister sany - 1698, bul sybaılas jemqorlyq áreketteriniń bir bóligi aldyńǵy kezeńderden ótkenin kórsetedi.
Tergeýmen aıaqtalǵan qylmystyq ister - 1037, onyń 937-si sotqa joldanǵan. Bul kórsetkish tergeý organdarynyń belsendiligin kórsetedi: aıaqtalǵan isterdiń 90%-y sotqa berilgen.
Qaı qylmystar jıi jasalady?
2025 jylǵy sybaılas jemqorlyq quqyqbuzýshylyqtardyń basym bóligi myna baptar boıynsha jasalǵan:
1) Para alý - QRQK 366-baby
Eń kóp tirkelgen bap.
– 373 is (1-bólim)
– 210 is (2-bólim)
– 295 kúdikti (4-bólim)
2) Para berý - QR QK 367-baby
Para alýmen qatar para berý de joǵary deńgeıde.
– 457 is (1-bólim)
– 311 kúdikti (4-bólim)
3) Laýazymdyq ókilettikterdi teris paıdalaný - 361-bap
– 160 is (1-bólim)
– 79 is (2-bólim)
4) Bılikti asyra paıdalaný - 362 bap
– 59 is (1-bólim)
– 31 is (2-bólim)
5) Alaıaqtyq (sybaılas jemqorlyq quramymen) - 190-bap
– 272 is
– 175 kúdikti
Bul qylmys ásirese memlekettik satyp alýlar men qarjylyq prosesterde jıi baıqalady.
Jalpy alǵanda, paraqorlyq pen laýazymdyq ókilettikterdi teris paıdalaný sybaılas jemqorlyqtyń negizgi tetigi bolyp otyrǵany taǵy da rastaldy.
Qaı memlekettik organda jemqorlyq kóp tirkelgen?
4-bólim derekteri boıynsha 2025 jyly sybaılas jemqorlyq qylmystaryn jasaǵan:
- 1199 adam – kúdikti,
- 832 adam – qylmys jasaǵany dáleldengen,
- 704 adam – sotqa aıyptalýshy retinde jiberilgen.
Sonyń ishinde 109 adam – memlekettik qyzmetshiler.
Jemqorlyq jıi anyqtalǵan salalar:
- İshki ister organdary
- Ákimdikter jáne olardyń bólimsheleri
- Qarjy jáne ekonomıkalyq baqylaý qurylymdary
- Bilim jáne densaýlyq saqtaý salasy
- Ádilet jáne atqarýshylyq óndiris organdary
Jmeqorlyqtyń ósýi nemese tómendeýi: qandaı úrdis baıqalady?
№3-K nysanynda aldyńǵy jyldarmen tikeleı salystyrma berilmegenimen, sybaılas jemqorlyq qurylymy ózgermegeni baıqalady.
2025 jyly da:
-
para alý/berý – eń keń taralǵan quqyqbuzýshylyq;
-
qyzmettik ókilettikterdi teris paıdalaný faktileri joǵary;
-
memlekettik apparattyń barlyq deńgeıinde jemqorlyq anyqtalǵan.
Bul tendensıalar sońǵy jyldardaǵy jaǵdaıdyń saqtalyp otyrǵanyn kórsetedi.
2025 jylǵy resmı derekter Qazaqstanda sybaılas jemqorlyqtyń áli de júıeli sıpatqa ıe ekenin kórsetip otyr. Qylmystardyń edáýir bóligi basqarýshylyq sheshimder qabyldanatyn salalarda, sondaı-aq azamattarmen tikeleı qarym-qatynas jasaıtyn memlekettik qurylymdarda tirkelgen.
Para alý men para berý qylmystarynyń joǵary bolýy memlekettik sektordaǵy ashyqtyq pen jaýapkershilik máseleleri áli de tolyq sheshilmegenin ańǵartady. Memlekettik qyzmette jumys isteıtin tulǵalardyń 100-den astamynyń qylmystyq jaýapkershilikke tartylýy – júıeli reforma qajettigin rastaıtyn kórsetkish.